Με αφορμή τις επερχόμενες δημοτικές εκλογές αξίζει να θυμηθούμε τον ορισμό που δίνει η ΠΕΕΑ (Πράξη 55, άρθ. 1) σχετικά με την τοπική αυτοδιοίκηση όπου μας λέει πως είναι “η οργανωμένη λαϊκή εξουσία που ασκείται με αιρετούς αντιπροσώπους και απευθείας με τις συνελεύσεις του λαού για τη διοίκηση της πόλεως, του χωριού και της επαρχίας”(1) . Αξίζει εδώ να θυμηθούμε τους αγωνιστές της εθνικής αντίστασης (ιδιαίτερα το Ε.Α.Μ.(2)) και πιο συγκεκριμένα τους κατοίκους των περιοχών της ελεύθερης Ελλάδας οι οποίοι προσπάθησαν να δομήσουν μία τοπική αυτοδιοίκηση ανεξάρτητη, ελεύθερη, αυτόβουλη και κοινωνικά δίκαιη μέσω των λαογέννητων θεσμών της λαϊκής αυτοδιοίκησης και λαϊκής δικαιοσύνης κατά την περίοδο 1941-1945.
Σύμφωνα με την απόφαση 6(3) τα όργανα της αυτοδιοίκησης εκλέγονται απευθείας από τον λαό με ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία, απαγορεύεται κάθε επέμβαση ενόπλων τμημάτων ή πολιτικών οργανώσεων, ψηφίζουν όλοι οι κάτοικοι από ηλικίας 19 ετών – άνδρες και γυναίκες και δεν ψηφίζουν οι στρατιωτικοί. Ειδικότερα η αυτοδιοίκηση απαρτίζεται από τις παρακάτω επιτροπές και υποεπιτροπές: λαϊκή διοικητική υποεπιτροπή, δικαστική υποεπιτροπή, οικονομική υποεπιτροπή, σχολικοεκκλησιαστική υποεπιτροπή, υποεπιτροπή αγροτικής ασφαλείας και υποεπιτροπή ασφαλείας και τάξεως. Αξίζει να αναφερθεί ότι σε αρκετές επιτροπές συναντάμε ενδιαφέροντα σημεία όπως το καθήκον που έχουν τα μέλη της δικαστικής υποεπιτροπής να λύνουν τις διαφορές των κατοίκων επιτυγχάνοντας συμβιβασμό με απόφαση που εκδίδεται σε δημόσια συνεδρίαση. Επίσης οι αποφάσεις των επιτροπών είναι εκτελεστές μετά από 5 ημέρες, αν ο παραβάτης έχει αντίρρηση παραπέμπεται στη δικαστική επιτροπή ενώ παράλληλα μπορεί να ζητήσει την αναθεώρηση της απόφασης από το αναθεωρητικό δικαστήριο αλλά και να ασκήσει μήνυση εναντίον των μελών των επιτροπών στην περίπτωση που θεωρεί πως αδικήθηκε(4) .
Στο νομοθέτημα το οποίο εξετάζουμε βλέπουμε πως ισχύει η αρχή της ανάκλησης των οργάνων πριν από τη λήξη της θητείας τους εφόσον δεν ανταποκρίνονται στα καθήκοντά τους και σε περίπτωση που απαιτηθεί να αντικατασταθεί μέλος κάποιας επιτροπής ή και ολόκληρη αυτή θα πρέπει να υποβληθεί αίτηση από το 50% των κατοίκων(5) , οπότε και διενεργούνται νέες εκλογές. Οι επιτροπές και οι υποεπιτροπές λογοδοτούν στη γενική συνέλευση των κατοίκων κάθε δίμηνο και τα αξιώματα των μελών τους είναι τιμητικά και άμισθα(6) . Τέλος η απόφαση 6 συνιστά στα μέλη των επιτροπών να εκτελούν τα καθήκοντά τους με αμεροληψία και χωρίς πάθος, ενώ σε
αντίθετη περίπτωση θεωρείται παράβαση καθήκοντος και κατάχρηση εξουσίας και παραπέμπονται στο στρατοδικείο(7) .
Κλείνοντας το συγκεκριμένο κεφάλαιο βλέπουμε πως στην απόφαση 6 κυριαρχεί η απόφαση του λαού, ο οποίος εκλέγει τα όργανα και χαράζει ο ίδιος τις κατευθύνσεις για την επίλυση των προβλημάτων του στα πρότυπα της λαοκρατικής πολιτείας με την έννοια που έδιναν σε αυτήν οι Αρχαίοι Αθηναίοι με την εκκλησία του δήμου. Σήμερα απ’ όλα τα παραπάνω, που «θεμελίωσαν» οι λαογέννητοι και οι λαοπρόβλητοι θεσμοί της αυτοδιοίκησης, τι ισχύει;
1. Δ. Ι. Ζέπος, Λαϊκή δικαιοσύνη, Αθήνα, 1945, σελ. 30
2. Το ΕΑΜ πέρα του ότι δημιούργησε τον θεσμό της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης τον εφάρμοσε και μετά την Απελευθέρωση, μέχρι τον Φλεβάρη του 1945 που καταλύθηκε ο θεσμός της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης.
3. Η απόφαση 6 του Κοινού Γενικού Στρατηγείου Εθνικών Ομάδων Ανταρτών (10 Αυγούστου 1943) ίσως είναι η πιο ολοκληρωμένη μορφή του θεσμού της λαϊκής αυτοδιοίκησης της συγκεκριμένης περιόδου. Η απόφαση αυτή συντάχθηκε από τον συνταγματάρχη Γκικόπουλο, εκπρόσωπο του ΕΔΕΣ στο κοινό Γενικό Στρατηγείο, υπογράφηκε από τον Άγγλο αντισυνταγματάρχη Γουντχάους, με το ψευδώνυμο Κρίς, από τον αντιπρόσωπο του ΕΔΕΣ συνταγματάρχη Π. Ραφτόπουλο και από τον αντιπρόσωπο του ΕΛΑΣ στρατηγό Σαράφη και περιλαμβάνει 15 άρθρα (Λαϊκή αυτοδιοίκηση και δικαιοσύνη – πέντε λαϊκοί κώδικες. 1975, σελ. 7).
4. Θ. Τσουπαρόπουλος, Οι λαοκρατικοί θεσμοί της εθνικής αντίστασης, Αθήνα, 1989, σελ. 44-46).
5. Στο άρθρο 11 και στην παράγραφο (δ) της «Πράξης 55 της ΠΕΕΑ», μειώνει τη λαϊκή αίτηση για ανάκληση του λαϊκού Συμβουλίου ή μελών του από το μισό των εκλογέων που ήταν, στο εν τρίτο.
6. Μόνο η εφαρμογή αυτής της παραγράφου σήμερα είναι ικανή να ανατρέψει πολύ μεγάλο μέρος της δήθεν αγάπης των πολιτικών εκπροσώπων για τον τόπο τους, μην ξεχνώντας τις αμοιβές τους οι οποίες είναι αρκετά υψηλές σε αντίθεση με το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
7. Θ. Τσουπαρόπουλος, Οι λαοκρατικού θεσμοί της εθνικής αντίστασης, Αθήνα, 1989, σελ. 46-47.
Από τον Γιώργο Σαϊτάνη, μέλος της Ομάδας Μελέτης Ιστορίας και Κοινωνικών Αγώνων Θεσσαλίας
