Πολύ πρόσφατα σε πρωϊνή εκπομπή καναλιού εθνικής εμβέλειας, στην οποία φιλοξενούνταν Γενικός Γραμματέας Υπουργείου παρουσιάζοντας πρόγραμμα του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής που προωθεί την «Ευφυή γεωργία» ακούστηκε με ύφος που απέπνεε απόλυτη σιγουριά η φράση «Τα λιπάσματα καταστρέφουν το περιβάλλον». Στην καθημερινή κουβέντα και από απλούς ανθρώπους μπορεί να λέγονται πράγματα που μπορεί να μη είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα, αλλά να μη είναι παρεξηγήσιμα, δεδομένου ότι μια λαθεμένη άποψη από ένα απλό άνθρωπο δεν προκαλεί επιπτώσεις σε κανένα. Όμως όταν αυτά λέγονται από ανθρώπους με υπεύθυνη θεσμική θέση, δεν μπορεί να μη γίνονται αντικείμενο προβληματισμού, αφού μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση και να οδηγήσουν σε λαθεμένες πρακτικές. Ας εξετάσουμε λοιπόν την ορθότητα αυτής της άποψης, η οποία εάν υιοθετηθεί και εφαρμοσθεί, το μήνυμα που εκπέμπει στην πράξη, μπορεί να προκαλέσει βλαπτικές συνέπειες τόσο στους άμεσα ενδιαφερόμενους πολίτες-παραγωγούς και καταναλωτές) όσο και γενικότερα στο περιβάλλον.
Είναι γεγονός ότι μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης πιστεύει ότι τα λιπάσματα, όπως και τα φυτοφάρμακα, είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Με το σημείωμα αυτό θα προσπαθήσουμε να διαλευκάνουμε αυτή τη λαθεμένη άποψη. Και ας αρχίσουμε με το να εξηγήσουμε τι είναι και τι ρόλο παίζουν τα λιπάσματα. Προκειμένου να μπορέσουν να αναπτυχθούν και να ολοκληρώσουν το βιολογικό τους κύκλο τα ανώτερα φυτά, χρειάζονται απαραίτητα δέκα επτά θρεπτικά στοιχεία (άνθρακας, υδρογόνο, άζωτο, φωσφόρος, κάλιο, ασβέστιο, μαγνήσιο, θείο, σίδηρος, ψευδάργυρος, μαγγάνιο, χαλκός, βόριο και μολυβδαίνιο), τα οποία εκτός από δύο (άνθρακας και οξυγόνο) που προσλαμβάνονται από την ατμόσφαιρα, παρέχονται κατά κύριο λόγο από το έδαφος. Με τις καλλιέργειες απομακρύνονται κάθε χρόνο μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων που μπορεί να κυμαίνονται σε ό,τι αφορά για παράδειγμα το Φωσφόρο μέχρι και περισσότερα από 14 kg/στρ. ή 50 περίπου kg/στρ. για το Κάλιο. Τα αποθέματα όμως του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία δεν είναι ανεξάντλητα και υπολογίζεται ότι εάν δεν αναπληρώνονταν με κάποιο τρόπο, τα θρεπτικά στοιχεία που διαθέτει το έδαφος, θα επαρκούσαν για το φωσφόρο το πολύ μέχρι μερικές εκατοντάδες χρόνια ανάλογα με τον τύπο του εδάφους. Σε μια τέτοια υποθετική περίπτωση σε αυτά τα εξαντλημένα εδάφη δεν θα μπορούσαν να αναπτυχθούν φυτά και επομένως δεν θα μπορούσε να δημιουργηθεί καμιά παραγωγή. Φαίνεται λοιπόν ότι η αναπλήρωση των θρεπτικών στοιχείων στα καλλιεργούμενα εδάφη είναι τελείως απαραίτητη για να μπορούν τα εδάφη να παράγουν. Για να συνεχίσουν λοιπόν τα εδάφη να μπορούν να παράγουν είναι τελείως απαραίτητο να προστίθενται θρεπτικά στοιχεία. Αυτό επιτυγχάνεται με την προσθήκη λιπασμάτων, δηλαδή θρεπτικών στοιχείων που χρειάζονται τα φυτά για να ολοκληρώσουν τον βιολογικό τους κύκλο.
Συμπερασματικά λοιπόν, εάν δεν αναπληρώνουμε τα θρεπτικά στοιχεία με τα λιπάσματα, οδηγούμε τα εδάφη σε πλήρη απώλεια της γονιμότητάς του και επομένως της δυνατότητάς τους να στηρίζουν την ανάπτυξη των φυτών.
Πρέπει όμως με την ευκαιρία αυτής της διευκρίνισης να ξεκαθαρισθεί και ένα πολύ συνηθισμένο λάθος που γίνεται δυστυχώς όχι μόνο από τους μη ειδικούς, αλλά και από ανθρώπους που κατέχουν υπεύθυνες θέσεις. Το λάθος αυτό αναφέρεται στην ταύτιση των επιπτώσεων από τη χρήση των λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Τα φυτοφάρμακα είναι χημικές ουσίες με τοξική δράση για συγκεκριμένους ανεπιθύμητους οργανισμούς (έντομα, μύκητες, βακτήρια, ακάρεα, ζιζάνια κ.λπ) που επιδιώκεται η εξόντωσή τους. Είναι δηλητήρια, τα οποία εάν εισέλθουν στον ανθρώπινο οργανισμό προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Τα λιπάσματα δεν έχουν καμία σχέση με τα φυτοφάρμακα και έχουν τελείως διαφορετική αποστολή, δηλαδή τη θρέψη των φυτών, από τα οποία παράγονται οι τροφές του ανθρώπου. Με διαφορετικά λόγια τα λιπάσματα είναι η τροφή των τροφών μας. Η ταύτιση των λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι συχνά γίνεται μη ορθή (υπερβολική) προσθήκη λιπασμάτων στα εδάφη που προκαλεί δυσμενείς επιπτώσεις, όπως ο εμπλουτισμός των νερών με θρεπτικά στοιχεία που προκαλούν το φαινόμενο του ευτροφισμού, λόγω του οποίου καταστρέφεται η υδρόβια ζωή από την κατανάλωση του οξυγόνου από τα υδρόβια φυτά που αναπτύσσονται. Συμπερασματικά λοιπόν τα λιπάσματα, εφ’ όσον χρησιμοποιούνται ορθολογικά, όχι μόνο δεν καταστρέφουν δεν καταστρέφουν το περιβάλλον, αλλά το ωφελούν σημαντικά με τη διατήρηση της αειφορίας των εδαφών, που αποτελεί βασικό στοιχείο του. Με τη λίπανση δεν πρέπει να επιδιώκεται μόνο η ικανοποίηση των αναγκών των φυτών, αλλά και η διατήρηση της γονιμότητας των εδαφών σε ικανοποιητικό επίπεδο, ώστε να εξασφαλίζεται η αειφορία τους.
