Πρόεδρος ήταν ο Ι.Θεοτόκης. Η υγεία του Σοφούλη δεν ήταν καλή. Πριν τρεις μήνες είχε πάθει πνευμονικό οίδημα και παραλίγο να πεθάνει. Το ξεπέρασε παρά τα 89 χρόνια και ερχόμενος στη Βουλή ζήτησε συγγνώμη από τους βουλευτές που θα ανακοίνωνε τις προγραμματικές δηλώσεις καθισμένος.
Η εφημερίδα «Το Βήμα» του Δ. Λαμπράκη στις 02.02.1949 αναφέρει (πρωτοσέλιδο): «…ο κύριος Σοφούλης άρχισε την ανάγνωση των προγραμματικών δηλώσεων της κυβερνήσεώς του, οι οποίες μεταδίδονταν ταυτόχρονα και διά του ραδιοφωνικού σταθμού Αθηνών… Οι προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης έχουν ως εξής: Κύριε βουλευτές, καθ΄ ην στιγμήν το Έθνος σύσσωμο παλεύει κατά του εχθρού πλήττοντας ζωτικάς του δυνάμεις…, ο δημοκρατικός πολιτικός κόσμος… με επίγνωσιν της υψίστης σημασίας της ιστορικής αυτής στιγμής ενώνει τας δυνάμεις του όπως συντάξει κοινόν μέτωπον παρά το πλευρόν των ηρωικώς μαχομένων ενόπλων δυνάμεων και των δεινώς χειμαζομένων πληθυσμών» (βιβλ.1,σελ.194)
Ανέφερε επίσης ότι η νέα ανανεωμένη, ενωτική δημοκρατική και πολεμική κυβέρνηση θα πρέπει να αξιοποιήσει τις ωφέλειες της βοήθειας του σχεδίου Μάρσαλ, να πραγματοποιήσει όλες τις κοινωνικές επιθυμίες για την ανύψωση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων, για την κανονική είσπραξη των φόρων, για την εφαρμογή της διοικητικής αποκέντρωσης και αυτοδιοίκησης.
Η κυβέρνηση του Σοφούλη περιλάμβανε 29 κοινοβουλευτικά μέλη μεταξύ των οποίων ο νεαρός τότε Κωνσταντίνος Καραμανλής του Λαϊκού Κόμματος (Λ) ως υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας. Επιπλέον περιλάμβανε τους: Ευάγγελο Αβέρωφ του Φιλελευθέρου Κόμματος (Φ) ως υπ. Εφοδιασμού, Κωνσταντίνο Ροδόπουλο (Λ) ως υπ.Υγείας (Λαρισαίος), Σπύρο Μαρκεζίνη (Νέον Κόμμα) άνευ χαρτοφυλακίου, Κων.Τσάστο υπ. Παιδείας, Σοφοκλή Βενιζέλο (Φ) υπ.Εμπορικής Ναυτιλίας, Π. Κανελλόπουλο (Ε.Κ.) υπ. Στρατιωτικών, Δ. Χέλμη υπ. Οικονομικών, Κ. Τσαλδάρη (Λ) υπ. Εξωτερικών κ.λπ. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου δεν θέλησε να ενταχθεί στην κυβέρνηση. Η ψήφος εμπιστοσύνης συγκέντρωσε 254 ψήφους από τους 304 παρόντες.
Η κυβέρνηση έκανε κάποια προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας. Πήρε από τα βασιλικά ανάκτορα τον Αλ. Παπάγο, τον προήγαγε σε αρχιστράτηγο και του έδωσε απεριόριστες αρμοδιότητες ως αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων. Ήταν υπό τις διαταγές του ο στρατός, η αεροπορία, το ναυτικό και η χωροφυλακή. Διέλυσε το συμβούλιο Εθνικής Άμυνας. Ο Παπάγος με την πολυετή εμπειρία του κατόρθωσε να φέρει εις πέρας το τέλος του εμφυλίου πολέμου, τον Αύγουστο του 1949. Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης δεν πρόλαβε να δει το τέλος του εμφυλίου. Πέθανε από καρδιακή εμβολή δύο μήνες νωρίτερα (24.06.1949). Τον διαδέχθηκε ο Αλέξανδρος Διομήδης.
Ενώ ο εμφύλιος συνεχιζόταν όλο και πιο εντονότερος στην Ελλάδα και ο Δημοκρατικός Στρατός (ΔΣ) καταλάμβανε πολλές πόλεις στα ηπειρωτικά της χώρας, ο πρόεδρος των Η.Π.Α., Τρούμαν, τον Ιανουάριο του 1949 έβαλε στόχο εντός του έτους να λήξει ο εμφύλιος στην Ελλάδα, με τη συντριβή του Κομμουνιστικού ΔΣ. Ως αρχιστράτηγος ο Αλέξανδρος Παπάγος έβαλε σε ενέργεια το σχέδιο «Περιστερά». Το σχέδιο άρχισε από την Πελοπόννησο με διοικητή του Α΄ Σώματος Στρατού τον Θρασύβουλο Τσακαλώτο. Σε συνεργασία με τον στρατιωτικό διοικητή Πελοποννήσου Θ. Πετζόπουλο, έβγαλαν διαταγή για τη σύλληψη όλων των κομμουνιστών Πελοποννήσου, ώστε να αποτρέψουν την όποια βοήθεια προς τον ΔΣ. Συνέλαβαν 4.500 και τους έστειλαν, χωρίς να έχει γνώση η κυβέρνηση, με πλοία σε Μακρόνησο και Τρίκερι. Οι ενέργειες αυτές «αποκαλύπτουν πού στηριζόταν ο στρατηγός Τσακαλώτος για να αγνοήσει την κυβέρνηση... Στις πλάτες των Αμερικανών, που αποτελούσαν την αληθινή κυβέρνηση, την υπερκυβέρνηση της Ελλάδος» (βιβλ.2,σελ.78)
Διοικητής του ΔΣ Πελοποννήσου ήταν ο στρατηγός Στέφανος Γκιουζέλης. Δυναμικός στρατηγός που με 4.500 κομμουνιστές, στάθηκε μπροστά στον αντίπαλο που ήταν 45.000 και ηττήθηκε σε τελική μάχη στο όρος Χελμός. Ο ίδιος ο Γκιουζέλης τραυματίσθηκε και πέθανε αβοήθητος σε ένα μαντρί. Είχε γεννηθεί στη Σμύρνη το 1912, είχε έρθει με τους γονείς του το 1922 στην Αθήνα, από το 1935 μέλος του ΚΚΕ, ο Μεταξάς τον εξόρισε στη Φολέγανδρο, μαχητής του ΕΛΑΣ Αθήνας, παντρεμένος με ένα γιο από το 1946 που δεν πρόλαβε να γνωρίσει.
Ο Τσακαλώτος με το σχέδιο «Πύραυλος» συνέχισε τις εκκαθαρίσεις του σε Ρούμελη και Θεσσαλία.
Βιβλιογραφία :
1. «ΤΟ ΒΗΜΑ 90 ΧΡΟΝΙΑ», ΤΟΜΟΣ Γ΄ 1942-1951, ΕΚΔ. ΔΟΛ, 2012
2. «ΤΑ ΦΟΒΕΡΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ, Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ 1946-1949», ΤΟΜΟΣ Β΄, ΣΟΛΩΝ Ν. ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ, ΕΚΔ. ΦΥΤΡΑΚΗ, ΑΘΗΝΑ 1978
Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου
