Είναι, όμως και γιορτή του Μ. Βασιλείου, ο οποίος υπήρξε από τους φωτεινότερους αγίους της εκκλησίας μας. Ήταν ένας πανεπιστήμων, που αγάπησε το Χριστό και βίωσε την ορθόδοξη πραγματικότητα και έπασχε για την σωτηρία των συνανθρώπων του. Την Πρωτοχρονιά τελείται η δική του Θ. Λειτουργία, η οποία είναι εκτενέστερη και διαφοροποιημένη υμνολογικά , σε σχέση με τη συνηθισμένη του Χρυσοστόμου και οι ευχές του είναι μεγαλύτερες από αυτές του Χρυσοστόμου. Την ημέρα αυτή αναμιμνήσκεται και η περιτομή του Χριστού, ενώ παρότι το εκκλησιαστικό έτος αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου, αλλά, όμως, στην εκκλησία μας ψάλλεται και την Πρωτοχρονιά η Δοξολογία.
Ο ιστορικός άνθρωπος ανακάλυψε τα ημερολόγια για τη μέτρηση του χρόνου, στηριζόμενος στην εναλλαγή της ημέρας με τη νύχτα, στις εποχές , στις φάσεις της σελήνης, στα αστρικά φαινόμενα., μπερδεύοντας μέσα και θρησκευτικά στοιχεία .Οι Ελληνες ορθόδοξοι διχάστηκαν με τα δύο ημερολόγια, το Ιουλιανό και το Γρηγοριανό και με την εαρινή ισημερία 21 Μαρτίου. Το χριστιανικό χρονολόγιο, το εισηγήθηκε ο Διονύσιος ο Μικρός το 532 μ.Χ., ο οποίος υπολόγισε λάθος τη γέννηση του Χριστού το 753, από κτίσεως Ρώμης. Εξάλλου, στο Βυζάντιο το χρονολόγιο μετρούσε έτη από κτίσεως κόσμου και το ημερολόγιο ήταν το Ιουλιανό, το οποίο παρουσίαζε σφάλματα 10 ημερών. Αλλά, όμως το σφάλμα του Ιουλιανού διορθώθηκε από τον Πάπα Γρηγόριο, ο οποίος έκοψε τις ημέρες αυτές και έτσι προέκυψε ένα ακριβέστερο ημερολόγιο. Στα δυτικά κράτη εισήχθη το 1752, ενώ στα ορθόδοξα κράτη τον 20ό αιώνα, όταν η διαφορά ήταν πια 13 ημέρες, ενώ στην Ελλάδα εισήχθη το 1923. Έτσι, η πρώτη του Γενάρη πέρασε ως η πρώτη ημέρα του νέου χρόνου, ενώ για την εκκλησία μας ήταν η 1η Σεπτεμβρίου. Ο Βασίλειος είναι ο άγιος των παιδικών μας χρόνων, των αναμνήσεων και έχει ταυτιστεί με την Πρωτοχρονιά που φέρνει τα αγιοβασιλιάτικα δώρα του. Είναι ο γραμματιζούμενος και ζευγολάτης της ελληνικής παράδοσης. Η Πρωτοχρονιά συνδέεται με ήθη, έθιμα, δοξασίες, προλήψεις, δεισιδαιμονίες και μοιρολατρίες του λαού μας. Το καλόπιασμα των στοιχείων της φύσης, η εισαγωγή κλαδιών αειθαλών δέντρων στο σπίτι, που ελάχιστη σχέση έχουν με τις θρησκευτικές γιορτές, αποτελούν διαβατήρια έθιμα, σε σημαντικά περάσματα, όπως συμβαίνει με την αρχή του νέου χρόνου και είναι πανάρχαια κατάλοιπα λαϊκής λατρείας και δεισιδαιμονιών. Το ποδαρικό είναι για το σπιτικό το πρώτο μέλημα των ανθρώπων. Ένα καλό ποδαρικό θα φέρει υγεία, ευτυχία και έσοδα στο σπίτι από τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Το καλόπιασμα του νέου χρόνου γινόταν με το αμίλητο νερό από τη βρύση, με το οποίο ράντιζαν το σπίτι. Στον νομό της Λάρισας τα παιδιά που έπαιζαν τα « Σούρβα», παραμονή της Πρωτοχρονιάς επισκέπτονταν τα σπίτια και έριχναν αλάτι στη φωτιά, λέγοντας: Κυρ Βασίλη να φέρεις αρνιά και κατσίκια θηλυκά . Το σπασμένο ρόδι στην πόρτα του σπιτιού ήταν μια άλλη αντίληψη της καλοχρονιάς, ενώ τα σκόρδα και τα στάχυα στην εξώπορτα διώχνουν τα κακά και φέρνουν σοδειά στο σπίτι. Το έθιμο του ροδιού ξαπλώθηκε σε όλη τη χώρα μας από την περιοχή του Παγγαίου. Οι βοσκοί θυμιάζουν τα ζωντανά και τα δίνουν καλή τροφή για να είναι όλη τη χρονιά γερά. Το πιο γνωστό έθιμο ήταν η βασιλόπιτα με το φλουρί, η οποία γίνεται και σήμερα και συνδέεται με τον Αγιο Βασίλειο. Η βασιλόπιτα έχει τον κοινωνικό ενωτικό χαρακτήρα, διότι μαζεύει στο τραπέζι όλα τα μέλη της οικογένειας . Άλλωστε το ψωμί στην παραδοσιακή κοινωνία έχει ενωτικό χαρακτήρα. Τον ερχομό του Αγίου Βασιλείου και της Πρωτοχρονιάς στη Θεσσαλία, προανήγγειλαν πριν από ένα μήνα οι νέοι των αγροτικών περιοχών, οι οποίοι αρματωμένοι με κουδούνες, γύριζαν στα σοκάκια των χωριών και τις χτυπούσαν, προκαλώντας εκκωφαντικούς θορύβους.
Οι μεταμφιέσεις την ημέρα της Πρωτοχρονιάς ήταν η πιο σημαντική εκδήλωση την ημέρα αυτή. Πρόκειται για μεταμφιεσμένους με δέρματα ζώων, μάσκες και κουδούνια, οι οποίοι επιδίδονταν σε αρχέγονα λατρευτικά δρώμενα, με καταγωγή την αρχαιότητα και που διαδραματίζονταν και στα βυζαντινά χρόνια, αλλά και στην Τουρκοκρατία. Στην περιοχή του Ολύμπου, οι φουστανελοφόροι ήταν και η πιο ζηλευτή ομάδα, αφού ενσάρκωναν και συμβόλιζαν τους κλέφτες και καπετάνιους του αγώνα του 21, όταν με το πρόσχημα του εθίμου αυτού μπορούσαν κάτω από τη μύτη των Τούρκων να συνεννοηθούν για τον αγώνα. Όλα τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα, όσο και αν κρύβουν μαγικές και δεισιδαιμονικές ενέργειες δεν παύουν να εκφράζουν την ελπίδα του ανθρώπου για καλύτερο αύριο. Ας ευχηθούμε ο Αγιος Βασίλης των παιδικών μας ονείρων να φέρει δώρα στη χώρα μας, την πνευματική, ηθική, κοινωνική και οικονομική άνθηση.
Από τον Απόστολο Ποντίκα, δάσκαλο, θεολόγο, φιλόλογο
