Γράφει ο Ηλίας Κανέλλης
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, λίγο πριν τα μεσάνυχτα της Κυριακής, δεν γνωρίζουμε ακόμα την απόφαση των υπουργών Οικονομικών και των επικεφαλής των κυβερνήσεων της ευρωζώνης. Αυτή τη φορά δεν ήταν μια συνήθης διαπραγμάτευση. Η Ελλάδα δεν ήταν ισότιμη δύναμη, ανάμεσα στις υπόλοιπες χώρες της ζώνης του ευρώ. Είχαν μεσολαβήσει πολλά, κι η χώρα μας έχει χάσει την αξιοπιστία της στην Ευρώπη. Η φράση που μου είπε ανώτατο στέλεχος της γραφειοκρατίας της Κομισιόν είναι ενδεικτική: «Εδώ πέρα δεν έχει εμπιστοσύνη στην Ελλάδα ούτε ο τελευταίος κλητήρας, έτσι τα κάνατε».
Αλλά ποιοι τα έκαναν; Για να είμαστε ειλικρινείς, για την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε φταίνε συνολικά όλες οι πολιτικές δυνάμεις που διαχειρίστηκαν την ελληνική κρίση. Ιδεολογικά, ο Γιώργος Παπανδρέου έχει τη διαρθρωτική ευθύνη γιατί περιέγραψε λάθος το πρόβλημα. Πήγε στο Καστελόριζο και εμφάνισε το Μνημόνιο με τους εταίρους όχι ως υπόθεση δυσαρμονίας μιας ευρωπαϊκής χώρας σε σχέση με συμφωνημένα, αλλά ως υπόθεση ανεξαρτησίας της χώρας. Αν και ευρωπαϊστής, ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε τεράστιο λάθος, αφού έδωσε το ιδεολογικό επιχείρημα στις ετερόκλητες δυνάμεις που καβάλησαν το άρμα του αντιμνημονιακού αγώνα. Το άδοξο τέλος του είναι ευνόητο.
Χειρότερο ήταν το λάθος του ηγέτη της συντηρητικής παράταξης, της ΝΔ, η οποία έχει τεράστια συμβολή στην ευρωπαϊκή ταυτότητα της χώρας. Ο Αντώνης Σαμαράς, πιστεύοντας ότι θα επωφεληθεί ερχόμενος γρηγορότερα στην εξουσία, επινόησε την πολιτική των Ζαππείων. Μετέτρεψε το κόμμα του σε αντιμνημονιακό και, πλαισιωμένος από προσωπικότητες που είχαν διαπρέψει στον χώρο του εθνικισμού (Μπαλτάκος, Λαζαρίδης, Μουρούτης κ.ά.), ροκάνισε την πρωθυπουργία Παπανδρέου. Βραχυπρόθεσμα, η στρατηγική του είχε πολιτικό αποτέλεσμα, η κυβέρνηση Παπανδρέου κατέρρευσε. Το καλοκαίρι του 2012, έπειτα από διπλές εκλογές, ο Σαμαράς εξελέγη μεν πρώτο κόμμα και σχημάτισε τρικομματική κυβέρνηση κωλοτούμπας, μαζί με το συρρικνωμένο ΠΑΣΟΚ υπό τον Βαγγέλη Βενιζέλο και την αμφίθυμη ΔΗΜΑΡ του Φώτη Κουβέλη, ωστόσο αγνόησε ότι μεγάλο μέρος των συστημικών ψήφων απεγκλωβίστηκε, προς τον ΣΥΡΙΖΑ, τη ναζιστική Χρυσή Αυγή και τους εθνικόφρονες συνωμοσιολόγους Ανεξάρτητους Έλληνες. Όσα συνέβησαν στην κυβέρνηση Σαμαρά, απαξίωσαν ακόμα περισσότερο τον ευρωπαϊκό δρόμο και ενίσχυσαν έναν λόγο διαμαρτυρίας, το μεγαλύτερο τμήμα του οποίου καρπώθηκε, στις τελευταίες εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ, ως ο γνησιότερος εκπρόσωπος του κρατισμού.
Το πώς ανταποκρίθηκε, το είδαμε. Μια ατέρμονη κωλυσιεργία που ονομάστηκε διαπραγμάτευση έσπασε τα νεύρα των δανειστών. Κι όταν, στο παρά πέντε μιας συμφωνίας, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας επέλεξε να προκηρύξει ένα βιαστικό δημοψήφισμα, η χώρα πήγε στα βράχια και οι εταίροι άρχισαν να σκέπτονται σοβαρά ότι η Ελλάδα δεν είναι κανονική ευρωπαϊκή χώρα. Και άρχισαν να συζητούν σοβαρά πώς θα μας πετάξουν όχι μόνο από την ευρωζώνη αλλά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μόνο τότε κατάλαβε ο πρωθυπουργός τι πραγματικά μας είχε συμβεί. Αλλά όσο κι αν έσπευσε, με κοινοβουλευτικό τρόπο, κόντρα στον πρώην υπουργό των Οικονομικών, Γιάνη Βαρουφάκη, στην πρόεδρο της Βουλής της εμπιστοσύνης του, Ζωή Κωνσταντοπούλου, ή στους συνομιλητές του στο κόμμα και στην κυβέρνηση, εχθρούς της επιχειρηματικότητας και δεδηλωμένους μπολσεβίκους, Λαφαζάνη, Στρατούλη κ.ά., να προσπαθήσει να διορθώσει το κακό που είχε γίνει, οι Ευρωπαίοι πλέον ήσαν καχύποπτοι.
Έτσι προσήλθαν σε μια τελευταία διαπραγμάτευση, ζητώντας από τον Αλέξη Τσίπρα, έναν πολιτικό που είχε υποσχεθεί επιστροφή στον κρατισμό και στις πελατειακές σχέσεις, να κάνει ακριβώς τα αντίθετα, και μάλιστα με δεσμεύσεις «μεταρρυθμίσεις έναντι οικονομικής βοήθειας». Κάπως έτσι φτάσαμε στο χθεσινοβραδινό θρίλερ...
***
Και τώρα; Διαβάζοντας το πρωτότυπο σημείωμα του Ντάισελμπλουμ, τα περισσότερα απ’ όσα ζητούσε ως τις 15/7 ήταν εφικτά. Τα διαρθρωτικά μέτρα είχαν καταγραφεί στην εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, άρα κι αυτά θα μπορούσαν να περάσουν με άνεση. Στα εργασιακά η κυβέρνηση επέβαλε κάποιους όρους.
Ωστόσο, υπήρχαν μέτρα που δύσκολα θα περνούσαν. Η ανάκληση των μονομερών νόμων (100 δόσεις, διορισμοί καθαριστριών και στην ΕΡΤ κ.λπ.), για τον Έλληνα πρωθυπουργό έχουν συμβολική σημασία και ισοπεδώνουν τη ρητορική του για αξιοπρέπεια. Η ανεξαρτησία τού δημοσίου από το κράτος, που σημαίνει και τέλος στη μονιμότητα ή στην αποφυγή της αξιολόγησης, διαλύει τα κυβερνητικά επιχειρήματα, πλέον και ιδεολογικά.
Επιπλέον, ο κ. Τσίπρας θα έπρεπε να επιδιώκει μια νέα διάσωση των ελληνικών τραπεζών, οι οποίες οδηγήθηκαν στην κατάρρευση εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ διαπραγματεύτηκε. Διότι πρέπει να τον έχουν πληροφορήσει ότι οι κλειστές τράπεζες, ό,τι κι αν γίνει, θα κάνουν εβδομάδες να ανοίξουν, ενώ κανείς δεν μπορεί να διασφαλίσει ότι δεν θα κουρευτούν οι καταθέσεις. Κι αυτό είναι το πιο τρομερό για τον κ. Τσίπρα.
***
Ο,τι κι αν έχει γίνει, η Ελλάδα από δω και πέρα θα χρειαστεί να αναστοχαστεί τον ρόλο της. Αν κερδίσουν όσοι ψάχνουν εχθρούς, όσοι επενδύουν στη θυματοποίηση και στη διαμαρτυρία, στην άγονη λεβεντιά, το δράμα της χώρας μόλις αρχίζει.
Αντίθετα, αν συνεννοηθεί όλο το πολιτικό σύστημα και απορροφήσει τους κραδασμούς μιας εντονότερης κρίσης, έχουμε τρία χρόνια για να ανακάμψουμε – με κάθε τρόπο.
Αλλά γνωρίζοντας τη ρητορική που κυριαρχεί στη χώρα, τον λόγο του μίσους, την ψεύτικη ανωτερότητα που προβάλλουμε, την αγραμματοσύνη και τη δεισιδαιμονία που προβάλλονται ως πανάκεια, τα ανάπηρα ΜΜΕ και την ξεχαρβαλωμένη εκπαίδευση, δεν είμαι αισιόδοξος.
