Οι κοινωνικές επιχειρήσεις καλύπτουν το κενό μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Χαρακτηρίζονται από την εθελοντική προσφορά των μελών, τη συμμετοχικότητα στη λήψη αποφάσεων, τις ανοικτές διαδικασίες και την αυτόνομη διοίκηση. Έχει σαφή κοινωνικό προσανατολισμό και επιχειρεί σε τομείς όπου ο ιδιωτικός τομέας αδιαφορεί να συμμετέχει λόγω χαμηλής κερδοφορίας. Οι αξίες που συνήθως προάγει είναι η προστασία του περιβάλλοντος, η διά βίου εκπαίδευση, η τοπική ανάπτυξη και η διατήρηση της πολιτισμικής ταυτότητας. Δεν υπάγονται διοικητικά στο κράτος, επιδιώκουν ταυτόχρονα την επίτευξη της τιθέμενης κοινωνικής και οικονομικής στοχοθεσίας, συμβάλλουν στην επίλυση προβλημάτων ανεργίας και κοινωνικού αποκλεισμού μέσω δράσεων επανένταξης και ενσωμάτωσης στην αγορά εργασίας αλλά και στον κοινωνικό ιστό ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, προωθούν την ισότητα και την εργασιακή πολυσυλλεκτικότητα καταπολεμώντας κάθε μορφής διάκριση (θρησκευτική, φυλετική κ.ά.), αναπτύσσουν τις δημιουργικές και παραγωγικές ικανότητες των ατόμων, οργανώνονται με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και ισοσκελίζουν τους προϋπολογισμούς τους αντλώντας οικονομικούς πόρους μέσω εμπορικών συναλλαγών, ιδίων κεφαλαίων και κρατικών επιδοτήσεων, προσφέρουν εργασία σε νέους ανθρώπους και ενισχύουν τη συμμετοχή του πληθυσμού μέσω του εθελοντισμού. Ως προς τη διαχείριση των πλεονασμάτων οι κοινωνικές επιχειρήσεις είτε επανεπενδύουν τα κέρδη τους είτε τα διανείμουν στα μέλη τους.
Οι κοινωνικές επιχειρήσεις υιοθετούν νομικές μορφές οι οποίες διασφαλίζουν πως όλα τα περιουσιακά στοιχεία και τα πλεονάσματα δεν ανήκουν στην ιδιοκτησία του ατόμου της επιχείρησης αλλά διατίθενται για το όφελος όλων των ατόμων ή των υποβαθμισμένων γεωγραφικών περιοχών που προβλέπεται να ωφεληθούν μέσω κοινωνικών δράσεων. Όσον αφορά στη χρηματοδότηση των κοινωνικών επιχειρήσεων οι πόροι εξασφαλίζονται μέσω τραπεζικού δανεισμού, ιδίων κεφαλαίων, εμπορικής δραστηριότητας και κρατικών επιχορηγήσεων. Ακολουθεί μια σειρά κοινωνικών επιχειρήσεων οι οποίες παρουσιάζουν υψηλούς δείκτες κερδοφορίας με έντονο το κοινωνικό αποτύπωμα.
Η Triodos Bank N.V. είναι μια τράπεζα που εδρεύει στις Κάτω Χώρες με υποκαταστήματα στο Βέλγιο, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ισπανία. Ισχυρίζεται ότι είναι πρωτοπόρος στην ηθική τραπεζική. Η τράπεζα Triodos χρηματοδοτεί εταιρείες που πιστεύει ότι προσθέτουν πολιτιστική αξία και ωφελούν τόσο τους ανθρώπους όσο και το περιβάλλον. Αυτό περιλαμβάνει εταιρείες στον τομέα της ηλιακής ενέργειας, της βιολογικής γεωργίας ή του πολιτισμού. Αριθμεί περίπου 15.000 συνιδιοκτήτες και μια σειρά από ιδρύματα. Το όνομά της προέρχεται από το ελληνικό “τρεις οδοί”, που σημαίνει “προσέγγιση τριών δρόμων” (άνθρωποι, πλανήτης, κέρδος). Επηρεάζεται από το ανθρωποσοφικό κίνημα. Η Triodos έχει επίσης ένα ενεργό διεθνές τμήμα, υποστηρίζοντας σθεναρά πρωτοβουλίες ηθικής μικροχρηματοδότησης σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Όλες οι μετοχές τις κατατίθενται ως εμπίστευμα στο SAAT -ίδρυμα διαχείρισης του χαρτοφυλάκιο- το οποίο εκδίδει πιστοποιητικά κατάθεσης για τις μετοχές της τράπεζας που διατίθενται στο κοινό και στους θεσμικούς επενδυτές. Οι εν λόγω αποδείξεις αντιπροσωπεύουν τη χρηματική αξία των μετοχών. Είναι η μόνη εμπορική τράπεζα στο Ηνωμένο Βασίλειο η οποία εκδίδει ετήσιο κατάλογο όλων των δανείων που έχει κάνει.
Η Unity Bank Trust βοηθά τους οργανισμούς να ευημερούν και να συμβάλλουν στην οικονομική και κοινωνική αλλαγή. Όλη η χρηματοδότηση προέρχεται από λογαριασμούς πελατών και επωφελείται από μια πιστή, αυξανόμενη πελατειακή βάση. Χρησιμοποιεί τις καταθέσεις που της αναθέτουν οι πελάτες για να χρηματοδοτήσει επενδυτικά έργα με κοινωνικό χαρακτήρα στις κοινότητες όπου υπηρετούμε και επιχειρεί. Ένωσε το Συμβούλιο Τραπεζικών Προτύπων τον Απρίλιο του 2016, αποδεικνύοντας τη δέσμευσή της να βοηθήσει στην αύξηση των ηθικών προτύπων σε ολόκληρο τον τραπεζικό κλάδο.
Το Food Cycle δημιουργεί κοινότητες συνδυάζοντας εθελοντές, πλεονασματικά τρόφιμα και εφεδρικούς χώρους κουζίνας για να δημιουργήσουν θρεπτικά γεύματα για άτομα που διατρέχουν κίνδυνο από την επισιτιστική φτώχεια και την κοινωνική απομόνωση. Οι έμποροι λιανικής πώλησης τροφίμων εκτοξεύουν εκατομμύρια τόνους εδώδιμων τροφών κάθε χρόνο, ενώ 4 εκατομμύρια άνθρωποι πλήττονται από την επισιτιστική φτώχεια στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο στόχος του Food Cycle είναι να ανακατευθύνει αυτό το φαγητό έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μαγειρέψει θρεπτικά γεύματα για άτομα στην τοπική κοινότητα που δεν έχουν πρόσβαση σε υγιεινά τρόφιμα για διάφορους λόγους, όπως η έλλειψη εισοδήματος ή η μη γνώση της υγιεινής διατροφής. Κατ’ αυτόν τον τρόπο βελτιώνεται η προσωπική υγεία και ευεξία, αυξάνονται με σωστή διατροφή, μειώνονται τα απόβλητα τροφίμων και οι νέοι εθελοντές δημιουργούν θετικές αλλαγές στις κοινότητές τους.
Η Solar Sister εξαλείφει την ενεργειακή φτώχεια, ενισχύοντας τις γυναίκες με οικονομικές ευκαιρίες. Συνδυάζει τις δυνατότητες καινοτομίας της ηλιακής και καθαρής τεχνολογίας μαγειρέματος με ένα δίκτυο άμεσων πωλήσεων που στοχεύει στο να φέρει φως, ελπίδα και ευκαιρίες ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες κοινότητες της αγροτικής Αφρικής. Η επένδυση στις γυναίκες δεν είναι μόνο το σωστό πράγμα, αλλά είναι το έξυπνο πράγμα που πρέπει να κάνει ο κόσμος. Η Solar Sister δημιουργεί βιώσιμες επιχειρήσεις, οι οποίες κινούνται με έξυπνες επενδύσεις σε γυναίκες επιχειρηματίες.
Η ομάδα Nica Water είναι μια πολυπολιτισμική ομάδα που προέρχεται από διαφορετικά κοινωνικά υπόβαθρα, κουλτούρες και γειτονιές του κόσμου, αλλά ενώνεται κάτω από τον μεγαλύτερο στόχο της λήξης της παγκόσμιας φτώχειας. Αξιοποιεί τις μοναδικές δεξιότητες και τα πάθη όλων των μελών της ομάδας για να δημιουργήσει έναν καλύτερο κόσμο. Έχει δημιουργήσει ένα μοναδικό επιχειρησιακό μοντέλο για τη διανομή κερδών από τις πωλήσεις ενός προϊόντος καθημερινής, χαμηλού κόστους, ευρέως αποδεκτού και χρησιμοποιημένου προϊόντος εμφιαλωμένου νερού σε περιοχές όπου αντιμετωπίζουν πρόβλημα λειψυδρίας. Μέσω του μάρκετινγκ, της διαδικτυακής παρουσίας και των αμέτρητων συνεργασιών που έχει συνάψει, μπόρεσε να ευαισθητοποιήσει πλήθος κόσμου σχετικά με την Παγκόσμια Κρίση Υδάτων επηρεάζοντας θετικά τις ζωές περισσότερων από 26.000 ανθρώπων.
Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν τη δυνατότητα να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στην ενδυνάμωση και επέκταση του θεσμού των κοινωνικών επιχειρήσεων μέσω δράσεων δικτύωσης, εκπαίδευσης και ενημέρωσης. Το καταναλωτικό κοινό πλέον στρέφεται σε προϊόντα και υπηρεσίες προερχόμενα από επιχειρήσεις με θετικό κοινωνικό πρόσημο. Το θεμελιώδες ζήτημα αφορά στον οικονομικό απογαλακτισμό των κοινωνικών επιχειρήσεων από το πατερναλιστικό κράτος και την αυτόνομη μακροχρόνια ανάπτυξη και βιωσιμότητά τους.
Από τον Στυλιανό-Ειρηναίο Μακρή
* Ο Στυλιανός-Ειρηναίος Μακρής είναι οικονομολόγος-σύμβουλος Επιχειρήσεων
