Και βεβαίως δεν αρκεί η παραίτηση ενός Υπουργού – και μάλιστα με σημαντική καθυστέρηση – και η αντικατάσταση της ηγεσίας των σωμάτων. Το πρόβλημα είναι δομικό και θεσμικό.
Σήμερα κιόλας πρέπει να βρούμε την ψυχραιμία να εκφράσουμε την ανάγκη για το κτίσιμο ενός αποτελεσματικού επιτελικού κράτους, την οποία η Δημοκρατική Ευθύνη έχει διατυπώσει πολλές φορές, προτείνοντας επιτελικά Υπουργεία-στρατηγεία με το πολύ 7.000 υπαλλήλους συνολικά και μεταθέσεις των υπολοίπων σε αποκεντρωμένες δομές, όλες οι συναλλαγές πολίτη-κράτους μέσω των ΚΕΠ, το e-κράτος κ.ά.
Από τη Μεταπολίτευση ως σήμερα, πλην των δύο αυτών περιόδων με τις εκατοντάδες των θυμάτων, κάηκε περίπου η μισή χώρα, όμως ο αριθμός των θυμάτων μετριέται στο δάχτυλο του ενός χεριού. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει ότι καλώς κάηκε περίπου η μισή χώρα ούτε ότι ολόκληρο το πολιτικό σύστημα δεν έχει μεγάλες ευθύνες. Όχι όμως τις ίδιες – για να είμαστε δίκαιοι.
Η αντίληψη όμως της σημερινής κυβέρνησης είναι μοναδική. Όχι μόνο για την εμμονή της στην προπαγάνδα, κατά την οποία με παράτες και συνεντεύξεις προσπάθησαν να μας πείσουν ότι όλοι λειτούργησαν σωστά. Αλλά κυρίως για την προπέτεια με την οποία επιτίθενται στους συγγενείς των θυμάτων και τους κατοίκους της περιοχής, υποδεικνύοντάς τους ως συνενόχους.
Υπάρχουν κενά του συστήματος και της νομοθεσίας που βαρύνουν ολόκληρη την περίοδο αυτή. Παράδειγμα, το σύστημα διερεύνησης και κατάγνωσης ευθυνών.
Σε μία πυρκαγιά η Πυροσβεστική είναι αρμόδια να ξεκινήσει αυτεπαγγέλτως προανάκριση για τα αίτια. Δεδομένου όμως ότι ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας παρέχει την αρμοδιότητα σε διάφορες αρχές (Αστυνομία, Πυροσβεστική, Λιμενικό) να διεξαγάγουν προανακρίσεις ή προκαταρκτικές εξετάσεις, υπάρχει κίνδυνος μη λήψης υπόψη στοιχείων με τη διασπορά τους μεταξύ διαφορετικών δικογραφιών ενώπιον διαφορετικών αρχών για το ίδιο έγκλημα. Αφού διατάχθηκε από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου σχετική έρευνα, όλες οι επιμέρους προαναρίσεις ή προκαταρκτικές εξετάσεις θα πρέπει να συσχετισθούν αμέσως μ’ αυτήν.
Ο ίδιος κίνδυνος υπάρχει και κατά την πειθαρχική έρευνα των διαφόρων υπηρεσιών, με τη διενέργεια παράλληλων ΕΔΕ ή πειθαρχικών προανακρίσεων από τον κάθε φορέα ξεχωριστά – Δήμων, Περιφέρειας, Πυροσβεστικής, Αστυνομίας, Λιμενικού κ.ά. Απαιτείται και γι' αυτές συντονισμός. Διαφορετικά και σ’ αυτήν την τραγική υπόθεση η αλήθεια θα πέσει θύμα των ελαττωμάτων του συστήματος, δηλαδή της σύγχυσης των εξουσιών, της διάχυσης των ευθυνών και της τελικής γενικής ατιμωρησίας.
Στην Ελλάδα συμβαίνει το παράδοξο να υπάρχουν υπηρεσίες πολιτικής προστασίας στους Δήμους, στις Περιφέρειες, στην Πυροσβεστική, στη Δασική Υπηρεσία, στην Αστυνομία, στο Λιμενικό και ταυτόχρονα να μην υπάρχει συντονισμός μεταξύ τους. Το δε παράδοξο είναι ότι στους ΟΤΑ της Πολιτικής Προστασίας προΐσταται αιρετός σύμβουλος, ο οποίος, όσο φιλότιμος κι αν είναι, πιθανότατα δεν έχει καμία ειδική γνώση στο θέμα.
Είναι ανάγκη λοιπόν να συγκεντρωθούν οι αρμοδιότητες του συντονισμού στη Δασική Υπηρεσία, στην οποία θα υπάγονται δύο Ομάδες Έργου που θα συσταθούν, μία για την πρόληψη των πυρκαγιών και μία για την Πολιτική Προστασία. Οι Ομάδες Έργου, στις οποίες θα μετέχουν όλες οι συναρμόδιες υπηρεσίες αλλά και ειδικοί επιστήμονες, θα αναλάβουν και τον συντονισμό και τα σχέδια δράσης, όπως συμβαίνει σε όλες τις προηγμένες χώρες.
Οι δε πολίτες θα πρέπει να πληροφορούνται το επιχειρησιακό σχέδιο εγκαίρως, ει δυνατόν από τον χειμώνα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι στην Καλιφόρνια τα επιχειρησιακά σχέδια είναι αναρτημένα όλο τον χρόνο στο διαδίκτυο, ενώ στη Σουηδία την ώρα της πυρκαγιάς εντοπίζονται αυτόματα τα κινητά όσων βρίσκονται στις επικίνδυνες περιοχές και ειδοποιούνται με μηνύματα.
Είναι ανάγκη λοιπόν αυτή τη φορά να δράσουμε άμεσα και αποτελεσματικά για το κτίσιμο ενός επιτελικού κράτους σε όλα τα επίπεδα. Αυτό όμως θα γίνει μόνο αν μετά τα «μέτρα ανακούφισης» της κυβέρνησης, που στην πραγματικότητα είναι «μέτρα λήθης», σηκωθούμε όλοι από την άνεση του καναπέ μας και λειτουργήσουμε ως πολίτες. Ως πολίτες όμως κι όχι ως πελάτες. Είναι θέμα επιβίωσης πια.
* Του Θωμά Παπαλιάγκα, δικηγόρου, πολιτικού επικεφαλής της Δημοκρατικής Ευθύνης
