Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις, η διαπλοκή και συναλλαγή κυβερνήσεων με ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα, η τοποθέτηση σε καίριες θέσεις προσώπων που προέρχονταν από κομματικά ελεγχόμενους μηχανισμούς και τα οποία απομακρύνονταν με την εναλλαγή των κυβερνήσεων στην εξουσία, η ευνοιοκρατία, η ατιμωρησία, η πλημμελής λειτουργία της δικαστικής εξουσίας, το μπαράζ κατά περιόδους εξοπλιστικών προγραμμάτων με τη διοχέτευση σε αυτά πακτωλού χρημάτων από τον κρατικό κορβανά, αποτέλεσαν γενεσιουργές αιτίες του φαινομένου της διαφθοράς.
Η διεθνής πρακτική έχει αποδείξει ότι η διαφθορά συνδέεται με την κακή διακυβέρνηση, ενίοτε και με την αυταρχική άσκηση της εξουσίας, ενώ πλέον έχει καταρριφθεί ο μύθος ότι είναι αποκλειστικά υπόθεση των αναπτυσσόμενων και τριτοκοσμικών χωρών.
Ωστόσο, είναι αληθές ότι η εκδήλωση φαινομένων διαφθοράς, κυρίως στις δυτικές πολιτείες, μπορεί να προληφθεί με την υιοθέτηση της Ανοικτής Διακυβέρνησης (στη χώρα μας έχει θεσμοθετηθεί «Η Διαύγεια»), η οποία αξιοποιεί τις Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση) καθώς και με τη θέσπιση και ενεργοποίηση ισχυρών ελεγκτικών μηχανισμών.
Το ζήτημα της διαφθοράς στην άσκηση της εξουσίας είναι εξόχως σημαντικό για τη λειτουργία της ίδιας της δημοκρατίας στις δυτικές κοινωνίες, καθώς η λογοδοσία και η απόδοση ευθυνών σε δημόσια πρόσωπα, εφόσον αυτές έχουν προηγουμένως αποδειχτεί από την ανεπηρέαστη άσκηση της ανεξάρτητης δικαστικής εξουσίας, αποτελούν θεμέλιους λίθους του πολιτεύματος. Μια ματιά στη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Αρχαία Αθήνα μας πείθει για του λόγου το αληθές.
Ταυτόχρονα, η επιλογή σε καίριες θέσεις του κρατικού μηχανισμού ατόμων που διακρίθηκαν για την ηθική και την εντιμότητά τους κατά τον πρότερο βίο τους ως απλών πολιτών, δίνει προστιθέμενη αξία στη λειτουργία του πολιτεύματος και την άσκηση των δημόσιων αξιωμάτων. Η παρακαταθήκη που αφήνουν στο δημόσιο βίο πρόσωπα με τέτοιες αρετές, αφενός μεν καλλιεργεί αίσθημα εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους κυβερνώντες, αφετέρου δε διαμορφώνει σταδιακά κουλτούρα ηθικής και χρηστής διακυβέρνησης.
* Του Βασίλη Πλατή, φιλόλογου-δρος Ιστορίας Α.Π.Θ.
