Αφού αποκρύπτουν το πρόσωπο, το πετυχαίνουν. Γιατί η φάτσα μας δε φανερώνει μόνο τα συναισθήματά μας και τα βιογραφικά μας στοιχεία (φυλή, φύλο, ηλικία κ.τ.λ.) αλλά και τα στοιχεία της προσωπικότητάς μας, συστατικά απαραίτητα για την κοινωνική συναναστροφή, ακόμη και την εγκληματική.
Παρόλο που η ασφαλέστερη εκτίμηση για την μελλοντική συμπεριφορά μας είναι απλώς η προηγούμενη, παρόλο που η πρόβλεψη για τον χαρακτήρα, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την εξυπνάδα ακόμη και τη χρήση ουσιών είναι πιο ασφαλής όταν βασίζεται στα ποσταρίσματα και στα λάικ που κάνουμε στο φέισμπουκ κι όχι στις αναφορές των οικείων μας (όπως καταδεικνύουν οι έρευνες), είναι αδύνατο να μη κριθούμε, και να μην κρίνουμε τους άλλους, από το πρόσωπό μας. Κι αν κάνουμε λάθος; Ας μην ανησυχούμε πια, οι υπολογιστές το κάνουν καλύτερα από μας!
Από τις απλές εφαρμογές, που με την τεχνολογία της αναγνώρισης προσώπου παραγγέλνουν το αγαπημένο σου μενού και ξεκλειδώνουν τις τουαλέτες στα φαστφουντάδικα της KFC της Κίνας, μέχρι την εφαρμογή ισραηλινής εταιρείας που διαβάζοντας το πρόσωπο μπορεί να ξεχωρίσει τον χαρτοπαίκτη, τον ερευνητή ή τον παιδόφιλο ανάμεσά μας ο δρόμος, όσο μεγάλος κι αν ήταν, έχει διανυθεί. Το διάστημα από το σκανάρισμα των προσώπων των οδηγών και των πελατών στα αυτόματα μανάβικα της Amazon για περισσότερη ασφάλεια, προσαρμογή και ευκολία (σύμφωνα με την εταιρεία) μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη που στηριζόμενη στο πρόσωπο μαντεύει τις πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις του καθενός αλλά και τις πιθανές γενετικές και αναπτυξιακές του ανωμαλίες (όπως κάνει η εφαρμογή Face2Gene) έχει καλυφθεί.
Σήμερα η αύξηση της ισχύος των υπολογιστών με την παράλληλη γιγάντωση των δεδομένων και τη βελτίωση των αλγόριθμων έχει οδηγήσει τις υπολογιστικές μηχανές να μαθαίνουν μόνες τους, μετατρέποντας τον υπολογιστή και το κινητό μας τηλέφωνο σε τεράστιες αμφίδρομες κλειδαρότρυπες. Από κει, με τη χρήση εφαρμογών, συνταιριάζουμε φωτογραφίες αγνώστων από ιστοσελίδες γνωριμιών με τις φωτογραφίες του προφίλ τους στο φέισμπουκ αποκαλύπτοντας όλες τις προσωπικές τους πληροφορίες (αρκεί βέβαια εκεί να έχουν καταχωρηθεί οι αληθινές). Συμβαίνει όμως και το αντίθετο: Μέσω της ίδιας κλειδαρότρυπας, ενώ εμείς πληκτρολογούμε από το υπνοδωμάτιό μας οι άλλοι μας βλέπουν να βρισκόμαστε κρεμασμένοι στα μανταλάκια των εφημερίδων και να ποζάρουμε στις διαφημιστικές πινακίδες της εθνικής οδού. Σε δημόσια θέα, δηλαδή.
Κι ενώ στον έξω κόσμο αυτή την ιδιωτικότητα στις συνομιλίες μας την προστατεύουμε χαμηλώνοντας, για παράδειγμα, τη φωνή μας όταν έρχεται ο σερβιτόρος, στο διαδίκτυο ο σερβιτόρος είναι αόρατος και έχει χιλιάδες δίδυμα αδερφάκια. Α, και το κυριότερο, όχι μόνο δε γνωρίζουμε ποιος είναι, τι γνωρίζει και τι θέλει από μας, αλλά αφού δεν τον βλέπουμε να χαζεύει τα στοιχεία μας και να στήνει αυτί ξεγελιόμαστε κι αδιαφορούμε. Όχι βέβαια, ότι αν θέλαμε, θα μπορούσαμε σ’ αυτόν τον απίστευτα διαδικτυωμένο κόσμο να αντιδράσουμε και να προφυλάξουμε την ιδιωτικότητά μας. Θα απαιτούνταν υπερφυσικές δυνάμεις, που δεν διαθέτουμε.
Είναι όλα τόσο άσχημα, τελικά; Όχι βέβαια. Οι εφαρμογές της αναγνώρισης προσώπου οδηγούν τα ζευγάρια σε καλύτερη κατανόηση, τους ομιλητές σε βελτιωμένη επικοινωνία με το κοινό, τις κοινωνικές ομάδες σε ενίσχυση της δυναμικής τους, τους ψυχικά ασθενείς σε αποτελεσματικότερες θεραπείες (κυρίως της κατάθλιψης, του αυτισμού, του άγχους και της σχιζοφρένειας), τους οδηγούς σε πληρέστερο έλεγχο του οχήματος και τους διαφημιστές σε απόλυτο έλεγχο του νου (εντάξει, το τελευταίο είναι πολύ άσχημο).
Το πρόβλημα προκύπτει από τη στιγμή που στα καλοσυγχρονισμένα γρανάζια της κοινωνικής μηχανής λείψει το γράσο του αθώου ψέματος, που λειαίνει τις διαπροσωπικές αμυχές («πόσο χάρηκα που σε είδα», «θα σου τηλεφωνήσω», «και γω σ’ αγαπώ»), από τη στιγμή που το κοινωνικό «γρασίδι» χάσει το σύστημα ποτίσματός του. Τα κατά συνθήκη ψεύδη.
Αφού, λοιπόν, δεν μπορούμε να κρυφτούμε από την αλήθεια, που θα φανερώνουν κάθε στιγμή οι υπολογιστές, θα πρέπει να την αντιμετωπίσουμε, δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Ο κόσμος όμως, που θα προκύψει από την απουσία αθώων ψεμάτων μπορεί να φαντάζει, σε πρώτη ανάγνωση ιδανικός, δεν θα είναι όμως διόλου ανθρώπινος. Μπορεί οι Σαουδάραβες και οι Ιρανοί να μη μπορούσαν, στην περίπτωση αυτή, να ξεφύγουν από την αλήθεια τους, ότι και εκεί το 7% των ανδρών είναι ομοφυλόφιλοι, οπότε δε θα τους έφταναν οι κρεμάλες, μπορεί να έσπαγε γενικά το ταμπού της ομοφυλοφιλίας σ’ ολόκληρο τον κόσμο (αφού υπάρχουν εφαρμογές που διαπιστώνουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό από την ανάλυση του προσώπου με αυξημένη ακρίβεια), αλλά η συμμετοχή όλων μας σε ένα τέτοιο παγκόσμιο κοινωνικό πείραμα είναι άγνωστο σε τι συνέπειες θα οδηγούσε. Είμαστε έτοιμοι, όμως, να ανοίξουμε, κατά τους πολλούς, το κουτί της Πανδώρας;
Το πρόσωπο κρύβει τεράστιο πλούτο πληροφοριών την αποκάλυψη των οποίων, όλο και ευκολότερα με τη χρήση της τεχνολογίας, μπορούμε να κάνουμε. Η αποκάλυψη όμως αυτή θα μας οδηγήσει με τη σειρά της σε σοβαρότατα διλήμματα, που ούτε εμείς, ούτε οι διάσημοι τελικά κουκουλοφόροι των ημερών είμαστε έτοιμοι να διαχειριστούμε. Γι' αυτό ας διατηρήσουμε την κουκούλα καλύτερα ή έστω ας παστωθούμε στο μέικ απ. Διπλή δόση!
Από τον Δημήτρη Παπαχατζόπουλο
* Ο Δημήτρης Παπαχατζόπουλος είναι ψυχολόγος MSc, Ph.D
