Αποτύχαμε πολιτικά; Διαψευστήκαμε στα πάντα; Ουδέν πρόβλημα. Θα σας εκπροσωπούμε πλέον ηθικά. Αλάθητη μέθοδος, άριστη τακτική πολιτικής επιβίωσης. Βγάζουμε από τη φαρέτρα το υποτιθέμενο ηθικό πλεονέκτημα. Αυτό που ξεπλένει τα πάντα. Λέμε λοιπόν: Εμπιστευθείτε μας χωρίς όρους γιατί θέλουμε το καλό σας, ενώ οι αντίπαλοί μας το κακό σας. Εσείς είστε ο αμόλυντος λαός και εμείς οι αμόλυντοι εκπρόσωποί σας. Έτοιμη η συνταγή του λαϊκισμού. Συνταγή αλάθητη. Προϋπόθεση ο λαός να ισοπεδωθεί και από πληθυντικό να γίνει ενικό υποκείμενο.
Η μέθοδος εκτυλίσσεται ως εξής: Όποιος διαφωνεί με την πρακτική μας αποβάλλεται ως εχθρός του λαού. Αποβάλλεται γιατί αμφισβητεί εμάς, τους μόνους αγνούς εκπροσώπους του. Ποιοι είμαστε εμείς; Οι ηθικολόγοι-λαϊκιστές. Ο λαός μόλις μας βρει, μας βαπτίζει αυθεντικούς εκφραστές του και μας δικαιολογεί τα πάντα. Ακόμη και τις πιο κατακριτέες πρακτικές. Και ενόσω μας εμπιστεύεται τυφλά, η δημοκρατία υπονομεύεται. Αλλά αυτό δεν μας ενδιαφέρει, αφού εμείς είμαστε οι πραγματικοί δημοκράτες…
Εμείς είμαστε οι «αμόλυντοι» λαϊκιστές που επιβιώνουμε χτίζοντας μεθοδικά έναν διεφθαρμένο εχθρό του λαού. Ο εχθρός τυγχάνει πάντα να είναι ο πολιτικός μας αντίπαλος. Ο πολιτικός μας αντίπαλος πρέπει να γίνει ηθικά κολάσιμος, ώστε ο λαός να πειστεί ότι αυτός ευθύνεται που δεν πραγματώνονται τα λαϊκά ιδανικά.
Οι λαϊκιστές ηθικολογούν ανεύθυνα με το πρόσχημα της αγνότητας και της αθωότητας. Για να μην τους μέμφονται για την πολιτική ανικανότητά τους, προτάσσουν την ανάγκη οι αντίπαλοι -ως ηθικολογικά επιλήψιμοι- να συντριβούν. Τους συμφέρει άλλωστε κάθε υπεραπλούστευση. Εμείς οι καλοί, αυτοί οι κακοί. Το τέλειο άλλοθι των λαϊκιστών για να αυθαιρετούν. Χρησιμοποιούν την ηθική για να δικαιολογήσουν την πολιτική αφέλεια και να διασφαλίσουν την πολιτική ανοχή.
Αναγκαία συνθήκη για την επιβολή των λαϊκιστών είναι να υπάρχει ένα ικανό ποσοστό πολιτών που να προσυπογράφει την πρακτική τους. Έστω πάλι από πολιτική αφέλεια. Αν η προάσπιση των λαϊκών συμφερόντων που ευαγγελίζονται δεν επιτευχθεί τελικώς, κανένα πρόβλημα. Δεν φταίνε αυτοί. Το πρόβλημα θα το αποδώσουν αλλού: Στον προβληματικό θεσμό, στο παρασκήνιο, σε άλλους μηχανισμούς λαϊκής προδοσίας. Άντε και τα ΜΜΕ που νοθεύουν την αλήθεια. Έχουν είπαμε την αξίωση της αποκλειστικής ηθικής αντιπροσώπευσης.
Έτσι οι λαϊκιστές πολιτικοί καταφέρνουν να είναι πάντα τα θύματα. Είτε στην αντιπολίτευση βρίσκονται είτε στην κυβέρνηση. Οι θύτες είναι άλλοι, εντός ή εκτός χώρας δεν ενδιαφέρει και πολύ. Αυτό που ενδιαφέρει είναι οι θύτες να βρεθούν και να συντριβούν για το καλό του λαού. Με τον τρόπο αυτό οι λαϊκιστές ηθικοποιούν έτι περαιτέρω την πολιτική αντιπαράθεση. Η πλέον ασφαλής οδός για αυτούς.
Μάλιστα το ηθικό πρόσχημα τους κάνει-κατά την άσκηση της εξουσίας- συνήθως αδυσώπητους. Μπορούν να μετέρχονται τις πιο ακραίες μεθόδους του κυβερνάν. Ξέρουν πως δεν κρίνονται ποτέ για αυτές όσο διατηρούν το πλεονέκτημα της ηθικής δικαιολόγησης. Είναι πράγματι δύσκολοι αντίπαλοι. Μπορεί οι ηθικές αξιώσεις που εγείρουν να μην μπορούν να εκπληρωθούν. Όμως σαγηνεύουν…
Του Νίκου Ντόλα*
* Ο Νίκος Ντόλας είναι φιλόλογος, διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
