Σημείο καμπής για την Ευρώπη της κρίσης στάθηκε, δυστυχώς, το ελληνικό δράμα. Στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ού αιώνα, οι εσωτερικές μας παθογένειες, εν πολλοίς συνέπειες του λαϊκισμού που επικράτησε την δεκαετία του 1980, βγήκαν ξαφνικά στην επιφάνεια, με αφορμή τους κλυδωνισμούς της παγκοσμιοποίησης που πέρασαν στην από εδώ πλευρά του Ατλαντικού.
Όλο το προηγούμενο διάστημα, οι βασικές προκλήσεις με τις οποίες ήλθε αντιμέτωπη η Ευρώπη ήταν:
* Η αδήριτη ανάγκη να ξαναπιάσει το νήμα της ανάπτυξης και της παραγωγικότητας. Η μεταφορά των παραγωγικών δομών στην Κίνα και στις άλλες χώρες χαμηλού, έως τότε, κόστους παραγωγής, αποψίλωσε βιομηχανικά και όχι μόνον πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες.
* Η άμβλυνση της αντίθεσης μεταξύ των πλουσίων χωρών του βορρά και αυτών του νότου, που τροφοδοτούσε τις φυγόκεντρες δυνάμεις αλλά και τις σκέψεις για μια ΕΕ πολλαπλών ταχυτήτων.
* Η διαχείριση των αυξητικών μεταναστευτικών ροών από την Ασία και την Αφρική, που προκάλεσαν τεράστια ανησυχία στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, και ενδυνάμωση της άκρας δεξιάς.
* Η αναχαίτιση των πολιτικών ρευμάτων του λαϊκισμού, που κατέκλυσε όλη την Ευρώπη, είτε από τα δεξιά είτε από τα αριστερά, τα οποία υπονόμευσαν τις αρχές επί των οποίων θεμελιώθηκε η ΕΕ. Σ’ αυτό το πλαίσιο εντάσσονται τα υψηλά ποσοστά αντι-ευρωπαϊκών κομμάτων ακροδεξιάς ή ακροαριστερής κοπής, το έλλειμμα αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών σε κρίσιμα ζητήματα, αλλά και το BREXIT, που έδωσε μια «γερή γροθιά» στο ευρωπαϊκό όραμα.
Τελευταίως, διαπιστώνουμε μια αργή αλλά σταθερή αντίδραση στα διαλυτική τάση των περασμένων χρόνων. Σαν η Ευρώπη να ξυπνά από τον λήθαργο. Ιδιαίτερα οι προτάσεις Μακρόν έχουν δημιουργήσει μια νέα δυναμική, που προσδοκά να οδηγήσει στην εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, και όχι μέσω της οδού της σκληρής λιτότητας που υπαγόρευε μια αυστηρή προτεσταντική λογική. Μετά τον σχηματισμό της νέας γερμανικής κυβέρνησης, είναι βέβαιο ότι θα έχουμε επιτάχυνση αυτών των διαδικασιών.
Εκτός, όμως, από τις εσωτερικές αναταράξεις, η ΕΕ έχει να αντιμετωπίσει και προβλήματα σε σχέση με τις εξωτερικές της σχέσεις. Η πολυφωνία που είχε επικρατήσει για πολλά χρόνια, η επικράτηση του λεγόμενου εθνικού συμφέροντος, τελικώς πλήττουν τα ίδια τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Τα κύρια μέτωπα στα οποία θα κριθεί η ευρωπαϊκή ενότητα προς τα έξω είναι η πολιτική που θα ακολουθήσει η ΕΕ στο «ανατολικό μέτωπό» της, απέναντι στη Ρωσία, την Τουρκία, και εν γένει στη Μ. Ανατολή.
* Στη Μ. Ανατολή, και ειδικότερα στη Συρία και στο Ιράκ, η Ευρώπη οφείλει να αποκτήσει μια ενιαία γραμμή, που θα συμβάλει στον σχεδιασμό του μεταπολεμικού χάρτη. Η απουσία της ΕΕ από τις κρίσιμες αποφάσεις στο πιο καυτό ίσως σημείο του πλανήτη, που εφάπτεται της δικής της επικράτειας και από την οποία επηρεάζεται πολλαπλώς, και κυρίως από τις προσφυγικές ροές, θα σημάνει την απομείωση της ισχύος της.
* Απέναντι στην Τουρκία, η Ευρώπη πρέπει, επιτέλους, να επιδείξει τη δέουσα αποφασιστικότητα. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι μια ευρωπαϊκή Τουρκία θα είναι προς όφελος όλων και πρωτίστως των Τούρκων πολιτών, αλλά και της ειρήνης και της ασφάλειας στην ευρύτερη περιοχή. Όταν όμως η Άγκυρα ποδοπατά κάθε ευρωπαϊκή αρχή δημοκρατίας και ελευθερίας, όταν συμπεριφέρεται ως «ταραξίας» του διεθνούς συστήματος, όταν απειλεί ευθέως τους γείτονές της και χρησιμοποιεί τους μετανάστες ως μοχλό πίεσης για να περάσει τα δικά της συμφέροντα, η Ευρώπη δεν πρέπει να κλείνει τα μάτια.
* Τέλος, απέναντι στη Ρωσία είναι αναγκαίο να επικρατήσει η λογική, εγκαταλείποντας το καταστροφικό παιχνίδι των κυρώσεων και των αντικυρώσεων. Ήδη επισημάνθηκε από τον πρόεδρο Γιούνκερ, αλλά και πολλούς Ευρωπαίους παράγοντες ότι, αυτή η πολιτική πλήττει την ευρωπαϊκή οικονομία και δεν βοηθά στην επίλυση των προβλημάτων. Με τη Μόσχα η ΕΕ πρέπει να βρει ένα modus vivendi, αναπτύσσοντας αμοιβαία επωφελείς οικονομικές σχέσεις. Στο ζήτημα της Ουκρανίας και της Κριμαίας απαιτείται ρεαλισμός, και να μην παρασυρόμαστε από την έξαρση των εθνικισμών και των επιδιώξεων όσων τους πυροδοτούν. Η Ευρώπη δεν χρειάζεται νέα τείχη και αντιπαραθέσεις.
Η ΕΕ έχει, επομένως, μπροστά της το μεγάλο στοίχημα της αλλαγής σελίδας σε όλα τα επίπεδα. Οι ηγέτες της μπορούν να τα καταφέρουν αν αφουγκραστούν τους λαούς τους και ενσκύψουν και πάλι στις αρχές της Ένωσης και σε προσωπικότητες όπως ο Ντε Γκωλ, ο Αντενάουερ και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ας ελπίσουμε ότι και στην Ελλάδα θα έχουμε το 2018 τη μεγάλη πολιτική αλλαγή, ώστε και η χώρα μας να συμμετάσχει ενεργητικά στο νέο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Του Μάξιμου Χαρακόπουλου
* Ο Μάξιμος Χαρακόπουλος είναι αναπληρωτής τομεάρχης Εσωτερικών της Νέας Δημοκρατίας, αρμόδιος για θέματα Προστασίας του Πολίτη, βουλευτής Λαρίσης
