Η μεγαλύτερη οικονομική απάτη στις Η.Π.Α αποκαλύφθηκε στα τέλη του 2008 και ήταν μεγέθους περίπου 65 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την πραγματική ζημιά στα 17.5 δισεκατομμύρια δολάρια σε όρους καθαρού επενδυμένου ποσού (NetInvested Capital). Ως ιθύνων νους της απάτης συνελήφθη ο Μπέρναρντ Μάντοφ στις 10 Δεκεμβρίου του 2008, του αποδόθηκαν κατηγορίες κακουργηματικού χαρακτήρα όπως πλαστογράφηση τίτλων, ξέπλυμα βρόμικου χρήματος και κλοπή και καταδικάσθηκε σε 150 χρόνια φυλάκισης. Τα θύματα του Μάντοφ δεν ήταν οι φτωχοί μαύροι και ισπανόφωνοι, ήταν η αφρόκρεμα της αμερικανικής οικονομίας.
Κι αν στον Μπέρναρντ Μάντοφ ο κόσμος που τον εμπιστεύθηκε αναζητούσε αποδόσεις και τελικά εξαπατήθηκε, σήμερα στην Ελλάδα τα δυσβάσταχτα φορολογικά μέτρα που επιβάλλονται τα τελευταία οκτώ χρόνια, τόσο σε φυσικά πρόσωπα, όσο και σε επιχειρήσεις, έχουν οδηγήσει σε αθρόες εξόδους επαγγελματιών και εταιρειών σε χώρες των Βαλκανίων με ευνοϊκότερο φορολογικό καθεστώς ώστε να έχουν καλύτερη απόδοση στα κέρδη που προκύπτουν.
Οι εταιρείες που διατηρούν την έδρα τους στην Ελλάδα είτε αιτούνται την έξοδο τους από την χρηματιστηριακή αγορά, αν και υγιείς και συνήθως εις βάρος των μετόχων μειοψηφίας, είτε εξαντλούν κάθε περιθώριο ανταπόκρισης στις δανειακές υποχρεώσεις τους μέσω συνεχών παρατάσεων είτε προχωρούν σε συγχωνεύσεις με εταιρείες του ίδιου κλάδου με σκοπό ο ισχυρότερος να επιβληθεί στην αγορά με όρους εξαντλητικούς τόσο για τους συγχωνευόμενους όσο και για τους συναλλασσόμενους με τον επικρατούντα.
Εύλογα, γεννώνται πολλά ερωτήματα για κάποιον που έχει συμφέρον να παρακολουθεί την πορεία των ελληνικών εταιρειών από όποια θέση κι αν κατέχει (του επενδυτή, του τραπεζίτη, του καταναλωτή). Ερωτήματα όπως:
1. Είναι δυνατό να μη φοροδιαφεύγουν οι μικρομεσαίες αλλά και οι μεγαλύτερες ελληνικές εταιρείες, εφόσον ήδη παρατηρείται αυτό σε επίπεδο φυσικών προσώπων και ατομικών επιχειρήσεων;
2. Πως ανταποκρίνονται τα διευθυντικά στελέχη των μεγάλων επιχειρήσεων στις περικοπές που δέχονται λόγω κρίσης και το νέο statusquo, όταν έχουν χτίσει τις ζωές τους σε υψηλότερα μισθολογικά standards;
3. Ποιος θα εποπτεύει τις πρώην εισηγμένες εταιρείες τώρα που αποχωρούν από τη χρηματιστηριακή αγορά; Μήπως αποχωρούν για να μην εποπτεύονται;
4. Πώς είναι δυνατό οι οικονομικές καταστάσεις των περισσότερων εισηγμένων εταιρειών να φέρουν τη σύμφωνη γνώμη των Ελεγκτών τους, σε ένα τόσο δύσκολο και απαιτητικό οικονομικά και φορολογικά περιβάλλον;
5. Ποιος μας διασφαλίζει ότι οι οικονομικές καταστάσεις των Ελληνικών Επιχειρήσεων παρουσιάζουν «εύλογα από κάθε άποψη τη χρηματοοικονομική θέση και την περιουσιακή κατάσταση» των εταιρειών , όπως αναφέρεται στις εκθέσεις των ορκωτών ελεγκτών λογιστών και αν όχι , είναι σε θέση κάποιος να το αντιληφθεί και να το αναδείξει;
Τα διαρκώς αναδυόμενα διεθνή οικονομικά σκάνδαλα μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων που σχετίζονται με φαινόμενα απάτης στις οικονομικές τους καταστάσεις θα πρέπει να μας προβληματίζουν, καθότι σχετίζονται με ελλείψεις στις δικλείδες ασφαλείας του εσωτερικού τους ελέγχου, σε αδυναμία ή αβλεψία του εξωτερικού ελέγχου αλλά και σε νομικά και φορολογικά κενά του εκάστοτε πολιτειακού πλαισίου που τις περιβάλλει.
Είναι άραγε η οικονομική απάτη και γενικότερα η απάτη φαινόμενο που αφορά μόνο τους άλλους; Η Ελλάδα της κρίσης εξαιρείται; Κατά τη γνώμη μου όχι. Οπότε ερωτήματα όπως τα παρακάτω θα πρέπει να έχουν ως απάντηση το «ναι»:
1. Είναι άραγε οι Διοικήσεις των Εταιρειών στην Ελλάδα ώριμες να αντιδράσουν σε φαινόμενα οικονομικής απάτης;
2. Είναι οι Ελεγκτές προετοιμασμένοι ανάλογα να εντοπίσουν και να αναδείξουν τέτοια φαινόμενα;
3. Οι Εποπτικές Αρχές είναι επαρκείς για να αντιδράσουν ανάλογα;
Γενικότερα, η οικονομική απάτη έχει πολλές μορφές και κίνητρα και φέρουν ευθύνη καταρχήν οι διοικήσεις των Εταιρειών (ιδιωτικού και δημοσίου τομέα) αλλά και οι Ελεγκτές. Θα πρέπει να ενημερωθούν αμφότεροι, όπως και οι επενδυτές και οι εποπτικές αρχές, για τα ζητήματα των ευθυνών αλλά και των δικαιωμάτων και υποχρεώσεων κατά περίπτωση. Ήδη υπάρχουν τα εργαλεία και οι μέθοδοι για την αποτροπή της απάτης, καθώς και το κανονιστικό πλαίσιο για τις ευθύνες των Ελεγκτών και των Διοικήσεων, τα δικαιώματα των επενδυτών και το ρόλο των Εποπτικών Αρχών. Κατά τη γνώμη μου η αφύπνιση όλων και η λήψη αποτρεπτικών μέτρων είναι μονόδρομος.
* Του Κώστα Γκούμα
Ο κ. Στέλιος Ορφανάκης είναι καθηγητής (M.Sc) Φυσικών και Θετικών Επιστημών στη Δημόσια Εκπαίδευση, έχει εξειδικευθεί στην Τραπεζική Διοίκηση και σε Παράγωγα Προϊόντα, έχει εργαστεί και ως επενδυτικός σύμβουλος στην Ιδιωτική Τραπεζική (Alpha Private Bank – Όμιλος ALPHA BANK). Από τον Ιανουάριο του 2017 είναι πολιτικό στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας μέσω της διαδικασίας αξιολόγησης του Μητρώου Πολιτικών Στελεχών
