Του Δρ. Αχιλλέα Τσιρούκη, Επίκουρου καθηγητή Τμήματος Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΤΕΙ/Θ
Αν ανατρέξει κανείς και μελετήσει προσεκτικά την Αγία Γραφή, τα ιερά κείμενα της Ορθοδόξου λατρείας μας, τους πνευματικούς λόγους των Πατέρων και των Αποστόλων της εκκλησίας μας, ή την Βυζαντινή Αγιογραφία και Υμνολογία, είναι βέβαιο πως θα εντοπίσει πολλά σημεία «οικολογικού ενδιαφέροντος», καθώς επίσης και μια πλούσια παρακαταθήκη και προσφορά παιδαγωγικού χαρακτήρα και περιβαλλοντικής αγωγής. Κάτω από το πρίσμα της Ορθόδοξης Θεολογίας διακρίνεται ευκρινώς το τρίπτυχο «ΘΕΟΣ – ΑΝΘΡΩΠΟΣ – ΚΟΣΜΟΣ». Σύμφωνα με τον Άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο, οι δύο έννοιες «εργάζεσθαι και φυλάσσειν», αποτυπώνουν ξεκάθαρα τη στενή αλλά και διαρκή σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Αποκαλύπτουν εμφανώς τα δικαιώματα, αλλά και τις υποχρεώσεις που εμπεριέχονται στη θεία εντολή. Με την θεία εντολή «φυλάσσειν», ο άνθρωπος εντέλλεται να προστατεύει, να φυλάσσει και να συντηρεί το φυσικό περιβάλλον, όχι μόνον για τον εαυτό του, αλλά και για τις μελλοντικές γενεές. Μήπως όμως στην εντολή αυτή «υποκρύπτεται» και το ζητούμενο αξίωμα της εποχής μας, η «αειφόρος ανάπτυξη», δηλαδή, η ικανοποίηση των αναγκών του παρόντος χωρίς να διακυβεύονται οι ανάγκες των μελλοντικών γενεών; Έχουμε έναν άνθρωπο «άρχοντα της φύσης», με κυριαρχικά δικαιώματα στο φυσικό περιβάλλον ως αντιπρόσωπος του Θεού, αλλά παράλληλα έναν άνθρωπο με σεβασμό, ευθύνη και σύνεση και προπαντός υπακοή στο θέλημα του Θεού. Έχει επίσης η Θεία αυτή εντολή παιδαγωγικό χαρακτήρα για τον άνθρωπο. Τον θέλει εργαζόμενο και όχι οκνηρό, με σκέψη, με πρωτοβουλία, με δημιουργία. Δεν του επιβάλλει τον τρόπο άσκησης, αλλά του παραχωρεί την «αυτενέργεια». Στον όμορφο αυτό κόσμο, ο Θεός έθεσε τον άνθρωπο να εργάζεται καλώς και να λατρεύει τον Κτίστη «εργάζεσθαι τη κτίσει καλώς, τω Κτίστη λατρεύοντες» και επίσης κατά τον Απόστολο Παύλο, «οι χρώμενοι …… ως μη καταχρώμενοι». (Α΄ Κορινθ. 7, 31). Εργασία και χρήση λοιπόν της θείας κτίσης με ποιοτικά χαρακτηριστικά. Με σωφροσύνη, με επιδεξιότητα, με κοσμιότητα και όχι καταχρηστικά. Άλλο ένα επίσης χαρακτηριστικό της «αειφόρου ανάπτυξης» αποτελεί το «καλώς και μη καταχρώμενοι». Ο πνευματικά ισορροπημένος άνθρωπος, διαχωρίζεται σαφώς από τον πλεονέκτη και με ληστρικές διαθέσεις για το περιβάλλον άνθρωπο. Ο σημερινός όμως άνθρωπος έχει παρέμβει δυναμικά στις φυσικές αλληλουχίες, εκχερσώνει δασικές εκτάσεις, επεκτείνει την καλλιεργήσιμη γη, αποστραγγίζει λίμνες και επιχωματώνει ακτές, εκτρέπει ποταμούς, καταστρέφει βιότοπους και γενικά δρα καταστρεπτικά στα διάφορα φυσικά οικοσυστήματα. Οι περισσότεροι φυσικοί πόροι με την εξαίρεση των ορυκτών καυσίμων και μετάλλων, προέρχονται από τα φυσικά οικοσυστήματα των δασών, των αγρών, των λιβαδιών και των ωκεανών. Ο άνθρωπος του αιώνα μας θα πρέπει να μελετήσει με ιδιαίτερη προσοχή τα οικοσυστήματα του πλανήτη και να ενεργήσει με ιδιαίτερη προσοχή και σύνεση, ώστε να καταφέρει να εξασφαλίσει τουλάχιστον τροφή, στον διαρκώς αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό της γης.
Διαπιστώνεται ότι, η αειφόρος ανάπτυξη αποτελεί ένα «κρίσιμο χαρακτηριστικό» ζωτικής σημασίας, που μας εφιστά τους κινδύνους από τα επερχόμενα δεινά του μέλλοντος. Μήπως όμως ήρθε η ώρα, η αρχή του αειφορικού αξιώματος να γίνει στάση ζωής για όλους μας, σε προσωπικό, σε οικογενειακό, σε εθνικό ή και σε παγκόσμιο επίπεδο; Είναι ανάγκη για μια αλλαγή νοοτροπιών, μια αλλαγή αξιών που θα σχετίζονται με την «ανάδυση ενός νέου περιβαλλοντικού ήθους», μιας επιστροφής του ανθρώπου στην κατάσταση της πλήρους αρμονίας της αρχικής θείας δημιουργίας, όπου όλα ήταν «καλά λίαν» και η φύση δικαιωματικά κατείχε την κυριολεξία της έκφρασης «κόσμος, κάλλος, κόσμημα». Μήπως ήρθε η ώρα να ξαναζητήσουμε τη χάρη του Θεού και με ειλικρινή μετάνοια και δοξολογία προς τη θεία δόξα του, να του ζητήσουμε να διαγράψει από πάνω μας την ετικέτα του «καταχραστή» και να μας χρήσει και πάλιν άξιους χρήστες του τρωθέντος φυσικού περιβάλλοντος; Να ενδυθούμε και πάλι την παλαιά δόξα, τότε που κατά τον Άγιο Γρηγόριο Νύσσης, ο άνθρωπος «άρχων κτίσεως εχειροτονήθη», αλλά στη σωστή διάσταση του «εργάζεσθαι και φυλάσσειν;» (Γέν. 2, 15). Μήπως πρέπει να σκεφθούμε αληθινά ότι η «αρχή της αειφορίας» δεν είναι ανθρώπινη και επιστημονική παραδοχή, αλλά έχει τη ρίζα της στον Δημιουργό, και επομένως αποτελεί «Θεόσδοτον παραγγελίαν» προς το ανθρώπινο γένος για την μελλοντική επιβίωσή του; Γιατί τι άλλο από «αειφορία» μπορεί να σημαίνουν οι εντολές του Θεού προς τον πρώτο άνθρωπο με τις φράσεις: «φυλάσσειν, καλώς, μη καταχρώμενοι, άφθορον, αρρυπώτως και το Οικονόμος της φύσης»; Είναι αδιαμφισβήτητο πως μαρτυρούν μια «οδηγία» του Θεού προς τον άνθρωπο, για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος σε όλες τις πτυχές του και βέβαια σε μια πλατύτερη διάσταση και ερμηνεία, μπορεί να σημαίνει στάση και κανόνα ζωής στην πνευματική, προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή όλων μας. Μια κρυφή ελπίδα, αλλά και μια προσμονή για ένα καλύτερο αύριο.
