Τα τελευταία χρόνια, σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, δημοτική, περιφερειακή ή προεδρική, το κίνημα της Μαρίν Λεπέν εδραιώνεται όλο και περισσότερο στο πολιτικό τοπίο: 6,4 εκατομμύρια ψήφοι στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2012, 6,8 εκατομμύρια στις περιφερειακές εκλογές του 2015, 7,7 εκατομμύρια στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών του 2017…
Η δύναμη αυτή έχει πλέον μια ουσιαστική παρουσία στο σημερινό πολιτικό σύστημα. Και αποτελεί το σύμπτωμα, μεταξύ άλλων, μιας οικονομικής και κοινωνικής οργής που εκφράστηκε πολύ σθεναρά στις διαδηλώσεις κατά του νόμου Ελ Κομρί. Η οργή αυτή ενεργοποιήθηκε και πάλι με αφορμή την εκστρατεία του Εμανουέλ Μακρόν και εκφράστηκε με το σύνθημα «Ούτε τον τραπεζίτη ούτε τη φασίστρια».
Η Μαρίν Λεπέν έχει καταφέρει να αναγορευτεί σε εκπρόσωπο αυτών που υποφέρουν. Πάνω από τους μισούς εργάτες, υπαλλήλους και αγρότες την ψηφίζουν. Όπως λένε, «δεν αλλάξαμε εμείς, αλλά η Αριστερά». Οι άνθρωποι αυτοί δεν αισθάνονται πλέον να εκπροσωπούνται από τα κόμματα της Αριστεράς, με εξαίρεση ένα μικρό ποσοστό που ψηφίζει τον Ζαν-Λικ Μελανσόν.
Ο διαχωρισμός μεταξύ αυτών που πιστεύουν στις αρετές της ανοιχτής κοινωνίας και εκείνων που θέλουν την εθνική αναδίπλωση είναι σήμερα σημαντικότερος από τον διαχωρισμό μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς. Η Μαρίν Λεπέν έχει γίνει η αναμφισβήτητη εκπρόσωπος των Γάλλων που ζητούν προστασία από την παγκοσμιοποίηση, είτε είναι οικονομική είτε πολιτική ή πολιτισμική. Σε μια έρευνα όπου τέθηκε το ερώτημα «Πιστεύετε ότι η Γαλλία πρέπει να είναι σήμερα πιο ανοιχτή στον έξω κόσμο ή να προστατευθεί από αυτόν;», το 74% εκείνων που απάντησαν ότι η Γαλλία πρέπει να προστατευθεί ψηφίζουν Λεπέν και μόλις το 6% Μακρόν. Αντίθετα, το 58% των ψηφοφόρων που τάσσονται υπέρ μιας ανοιχτής κοινωνίας ψηφίζουν Μακρόν και μόνο το 11% Λεπέν.
Η τελευταία θεωρητικοποίησε αυτόν τον ουσιαστικό διαχωρισμό αντιπαραθέτοντας τους «κοσμοπολίτες» στους «πατριώτες». Το ίδιο συνέβη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, με τη μετακόμιση των βιομηχανικών βορειοανατολικών πολιτειών στο ρεπουμπλικανικό στρατόπεδο. Ο λαϊκισμός εκμεταλλεύεται το άγχος απέναντι στην παγκοσμιοποίηση.
Η Μαρίν Λεπέν προσπαθεί επίσης να εκμεταλλευτεί την επιφύλαξη, αν όχι την οργή, απέναντι στα κόμματα, στους βουλευτές, στους πολιτικούς θεσμούς, στην πολιτική εν γένει. Και αυτό φάνηκε καθαρά στην τηλεμαχία που πραγματοποιήθηκε ανάμεσα στους δύο γύρους.
Απέναντι σε αυτή την άνοδο του Εθνικού Μετώπου, το «ρεπουμπλικανικό μέτωπο» δεν λειτούργησε όπως το 2002. Και αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι το κόμμα της Μαρίν Λεπέν έχει αλλάξει. Το οικονομικό και κοινωνικό του πρόγραμμα αντλεί σε μεγάλο μέρος έμπνευση από την αριστερά της αριστεράς (σύνταξη στα 60, διατήρηση του 35ώρου, αύξηση των χαμηλών μισθών). Και το κόμμα προσπαθεί να ενταχθεί σε μια ρεπουμπλικανική κουλτούρα, κάτι που δεν συνέβαινε την εποχή του Ζαν-Μαρί Λεπέν. Είναι ένα κόμμα εθνικιστικό, λαϊκιστικό, αυταρχικό, αλλά όχι φασιστικό. Στο περιβάλλον της Μαρίν Λεπέν, βέβαια, βρίσκει κανείς και νεοναζί ή αρνητές του Ολοκαυτώματος. Αλλά αυτές οι εικόνες δεν έχουν πλέον την ίδια απήχηση. Και το κόμμα επιρρίπτει πάντα την ευθύνη στο «σύστημα» ή στον «κακό ευρωπαίο λύκο». Έχει μια καταπληκτική ικανότητα να εμφανίζεται ως θύμα απέναντι σε λαϊκά στρώματα που αισθάνονται κι εκείνα θύματα του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος. Οι απόπειρες δαιμονοποίησης δεν λειτουργούν πλέον. Και αυτό εξηγεί το γεγονός ότι το ρεπουμπλικανικό μέτωπο δεν είναι πλέον τόσο ισχυρό ή ότι διανοούμενοι σαν τον Μισέλ Ονφρέ ή τον Εμανουέλ Τοντ δεν ψηφίζουν τον Μακρόν.
Έχουμε μπει σε ένα μεταδημοκρατικό σύστημα, όπου οι ψηφοφόροι ζητούν νέους οργανισμούς («Εμπρός!», «Ανυπότακτη Γαλλία»), ένα νέο πολιτικό προσωπικό, νέες μορφές συμμετοχής, και δεν θέλουν πια να ακούνε για τον διαχωρισμό Δεξιάς και Αριστεράς. Η κλασική αντιπροσωπευτική δημοκρατία αμφισβητείται. Τα δύο πολιτικά κόμματα που σημάδεψαν όλες τις εκλογές της 5ης Δημοκρατίας δεν ήταν καν παρόντα στον δεύτερο γύρο. Ο νέος πρόεδρος δεν είχε λάβει ποτέ ως τώρα μέρος σε εκλογές ούτε είχε ρόλο σε κάποιο πολιτικό κόμμα. Πρόκειται αναμφίβολα για μια επανάσταση.
Tου Pascal Perrineau, καθηγητή στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού, ειδικού για την ακροδεξιά της Γαλλίας και της Ευρώπης
(Πηγή: συνέντευξη στο περιοδικό L’Obs)
