Υπάρχουν δύο Τουρκίες, τελείως διαφορετικές μεταξύ τους. Το δημοψήφισμα αυτό θα αλλάξει τη μοίρα της Τουρκίας για πολλές από τις επόμενες γενιές. Αυτά που συμβαίνουν στην Τουρκία μπορεί να έχουν επιπτώσεις σε μια ολόκληρη περιοχή. Αυτός είναι ο λόγος που το δημοψήφισμα ήταν εξαιρετικά σημαντικό. Η απόφαση όμως να περάσει η Τουρκία σε ένα προεδρικό σύστημα ελήφθη με πολύ μικρή διαφορά. Και η εκστρατεία που είχε προηγηθεί ήταν μονομερής και άδικη. Μια τόσο σημαντική απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί χωρίς ευρεία συναίνεση και εθνική αρμονία. Είναι πολύ θλιβερό.
Αυτό που βλέπουμε στην Τουρκία είναι το τέλος της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Όσοι υπερασπίζονται το προεδρικό σύστημα προσπαθούν να υποβαθμίσουν τη σημασία του λέγοντας ότι το ίδιο ισχύει στη Γαλλία ή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά δεν είναι έτσι. Και δεν είναι έτσι επειδή εμείς από τη δημοκρατία έχουμε μόνο την εξωτερική μορφή, όχι την κουλτούρα. Η ελίτ που κυβερνά την Τουρκία δεν καταλαβαίνει ότι για μια αυθεντική και πλουραλιστική δημοκρατία δεν αρκούν οι κάλπες. Η Τουρκία δεν έχει το σύστημα των αντίβαρων, το κράτος δικαίου, τη διάκριση των εξουσιών και τον ελεύθερο Τύπο που έχουν οι ΗΠΑ και η Γαλλία με τα προεδρικά τους συστήματα. Αυτό που συμβαίνει λοιπόν στην Τουρκία είναι η σχεδόν απόλυτη μονοπώληση της εξουσίας. Το αποτέλεσμα θα είναι μόνο δυστυχία και τα δυστυχισμένα κράτη δεν μπορούν να είναι σταθερά.
Κανείς δεν μπορεί να καταλογίσει στο μέτωπο του ΟΧΙ ευθύνη για την ήττα, καθώς δεν υπήρξε ισοτιμία στην προεκλογική εκστρατεία. Τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, τόσο οι εφημερίδες όσο και τα κανάλια, προπαγάνδιζαν μέρα νύχτα το ΝΑΙ. Το μέτωπο του ΟΧΙ δεν είχε τον ίδιο χώρο ούτε ένα βήμα για να εκφράζει τις ανησυχίες του. Όποιος τολμούσε να πει δημοσίως ότι θα ψήφιζε ΟΧΙ δεχόταν απειλές ή επιθέσεις. Πολλοί έχασαν τη δουλειά τους. Η Τουρκία έχει γίνει η μεγαλύτερη φυλακή δημοσιογράφων στον κόσμο, ξεπερνώντας και την Κίνα. Καθηγητές πανεπιστημίου απολύθηκαν επειδή υπέγραψαν μια διακήρυξη υπέρ της ειρήνης. Οι ηγέτες του κουρδικού κόμματος HDP, όπως και δήμαρχοι της περιοχής, συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν. Σε ένα τέτοιο κλίμα φόβου και τρομοκρατίας πώς μπορεί να διεξαχθεί ένα δίκαιο και τίμιο δημοψήφισμα;
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρώπη έχουν φτάσει στο ναδίρ. Αλλά τα πράγματα αυτά αλλάζουν, με πρωτοβουλία είτε της μιας είτε της άλλης πλευράς. Οι τούρκοι πολιτικοί καθοδηγούνται πολύ από το συναίσθημα και τα συναισθήματα αλλάζουν διαρκώς. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι στην Τουρκία υπάρχουν πολλοί άνθρωποι με ανοιχτούς ορίζοντες που επιθυμούν μια καλύτερη δημοκρατία. Η Ευρώπη δεν πρέπει λοιπόν να διακόψει τον διάλογο με την προοδευτική κοινωνία της Τουρκίας.
Ένα από τα πρώτα πράγματα που είπε ο Ερντογάν στην επινίκια ομιλία του αφορούσε την επαναφορά της ποινής του θανάτου. Αυτό θα σήμαινε ακόμη μεγαλύτερη επιδείνωση των σχέσεων με την ΕΕ. Ο ηγεμονικός λόγος σήμερα στην Τουρκία κυριαρχείται από τον ισλαμισμό, τον τουρκικό εθνικισμό και τον ευρωσκεπτικισμό. Οι πολιτικοί και οι φιλοκυβερνητικές εφημερίδες λένε στους νέους ότι είναι καλύτερα να εγκαταλείψουν κάθε ευρωπαϊκή προοπτική και να ακολουθήσουν την αντίθετη κατεύθυνση. Τους λένε ότι είναι καλύτερα να ενταχθούν στο Σύμφωνο της Σαγκάης, μαζί με το Κιργιστάν, το Καζαχστάν, το Τατζικιστάν, τη Ρωσία και την Κίνα. Είναι αλήθεια ότι μια χώρα με τόσο κακές επιδόσεις στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια τέτοια οικογένεια πρέπει να ανήκει. Όμως την ίδια στιγμή η Τουρκία είναι σημαντική για την Ευρώπη και η Ευρώπη είναι σημαντική για την Τουρκία. Οι σχέσεις ανάμεσά τους πρέπει λοιπόν να συνεχιστούν.
Της Elif Shafak
(*) Η Ελίφ Σαφάκ είναι η πιο δημοφιλής συγγραφέας της Τουρκίας
(Πηγή: La Repubblica)
