Μάλιστα σύμφωνα με τις επίσημες μετρήσεις, οι Έλληνες πολίτες έχασαν μέσα σε αυτά τα 8 χρόνια που διαρκεί η οικονομική κρίση το 1/3 από το διαθέσιμο εισόδημά τους, καθώς επίσης και τα ποσοστά ανεργίας και ιδιαίτερα εκείνα που σχετίζονται με την ανεργία των νέων παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ όπου το ποσοστό ανεργίας στην ηλικιακή ομάδα 25 – 34 ετών διαμορφώθηκε στο 29,9 κατά τον προηγούμενο Νοέμβριο. Επιπλέον τα 8 αυτά χρόνια της κρίσης ο αριθμός των επιχειρήσεων που έκλεισαν είναι πολύ μεγάλος, αφήνοντας χιλιάδες ανθρώπους χωρίς εργασία. Ενώ όλο και πυκνώνουν οι φωνές εκείνες που εκφράζουν τον προβληματισμό για τα τραύματα που θα αφήσει αυτή η πρωτόγνωρη οικονομική κρίση στην κοινωνία. Είναι γεγονός που δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση ότι η κρίση έχει μετατραπεί σε κανονικότητα για όλους μας, ενώ υπάρχει μια ολόκληρη γενιά που μεγάλωσε μέσα σε αυτή την πραγματικότητα. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ακόμα και οι μαθητές δημοτικού γνωρίζουν ή έχουν εξοικειωθεί με έννοιες όπως μνημόνιο και ανεργία. Συνεπώς πέραν των οικονομικών προεκτάσεων υπάρχουν και κοινωνικές προεκτάσεις της κρίσης, οι οποίες έχουν βρεθεί στο επίκεντρο αρκετών συζητήσεων και αναλύσεων. Μάλιστα οι κοινωνικές προεκτάσεις και επιπτώσεις τις κρίσης στον πληθυσμό γενικότερα αλλά και κυρίως στους νέους ανθρώπους καθώς επίσης και στα παιδιά, δηλαδή στη γενιά που μεγάλωσε μέσα στην κρίση αποτελούν πεδίο έρευνας αλλά και προβληματισμού. Πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι εκφράζουν τον προβληματισμό τους και χαρακτηριστικά αναφέρουν αυτή τη γενιά ως μια γενιά με «σύνδρομο κρίσης», όπως παλιότερα η ελληνική κοινωνία, μετά από τον πόλεμο και τις κακουχίες, αντιμετώπισε το «κατοχικό σύνδρομο».
Το ζητούμενο όμως ωστόσο, παραμένει η δημιουργία των συνθηκών εξόδου της χώρας και κατ επέκταση της κοινωνίας από την κρίση. Οι περισσότερες μετρήσεις που πραγματοποιούνται καταγράφουν αρνητικά δεδομένα, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού δεν πιστεύει σε έξοδο από την κρίση άμεσα. Η λογική επιτάσει να ακολουθήσουμε τα παραδείγματα άλλων χωρών είτε παίρνοντας το δρόμο της τεχνολογικής προόδου και της καινοτομίας, αφού αυτοί αποτελούν, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, δύο βασικούς μοχλούς βιώσιμης ανάπτυξης για τις αναπτυγμένες οικονομίες. Είτε με το να στραφούμε στην εξεύρεση και ανάδειξη των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων της χώρας όπως για παράδειγμα στα μοναδικά τοπικά προιόντα που παράγονται στη χώρα, όπως είναι τα γαλακτοκομικά προιόντα, τα όσπρια, τα σιτηρά, το κρασί, το τσίπουρο, ο χαλβάς. Και τα οποία μπορούν να συμβάλλουν στην τοπική οικονομία. Έιτε ακόμη με το να στραφούμε στην επιστήμη και την έρευνα. Κάτι το οποίο επιβάλει και προυποθέτει τη σύνδεση και εφαρμογή της παραγόμενης γνώσης με την πραγματική οικονομία.
Πρέπει ακόμα να τονιστεί ένα ακόμη χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας, η οποία σύμφωνα με αρκετές μελέτες, παρουσιάζει ελλείψεις σε διεθνώς ανταγωνιστικούς βιομηχανικούς κλάδους, ενώ είναι βασισμένη, σε αρκετά μεγάλο βαθμό, σε δραστηριότητες υπηρεσιών, οι οποίες δεν απαιτούν υψηλό βαθμό γνώσης και εξειδίκευσης. Επιπρόσθετα, τα τελευταία χρόνια της κρίσης, έχει γίνει έντονο το φαινόμενο νέοι επιστήμονες να δοκιμάζουν την τύχη τους στο εξωτερικό, προσπαθώντας να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες τόσο για εκείνους όσο και για τις οικογένειές τους, έχοντας πάντα στο μυαλό τους την πιθανότητα καλύτερων ευκαιριών, και σε πολλές περιπτώσεις τη μοναδική ευκαιρία για επιβίωση.
Έτσι λοιπόν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα, την οποία η διεθνής βιβλιογραφία έχει ονομάσει braindrain, και στην οποία οι νέοι άνθρωποι, οι οποίοι δυνιτικά αλλά και ουσιαστικά, αποτελούν το πρωτογενές υλικό, σε οποιαδήποτε ανθρώπινη κοινωνία, για ανάπτυξη και πρόοδο, μεταναστεύουν σε άλλες χώρες τόσο του δυτικού κόσμου όσο και του ανεπτυγμένου αραβικού.Αυτό είναι κάτι το οποίο πρέπει να σταματήσει με τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών. Το οποίο πρέπει η ίδια η πολιτεία να το ιεραρχήσει στις άμεσες προτεραιότητες της. Πέραν αυτού όμως επιβάλλεται να αναζητηθούν και να ενεργοποιηθούν οι υπάρχωντες δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας. Γιατί η έξοδος της χώρας από την κρίση δε θα έρθει μόνο με την επίτευξη των οικονομικών στόχων οι οποίοι έχουν τεθεί, αλλά και με την επανένταξη και δραστηριοποίηση των πολιτών της.
Του Απόστολου Γούλα
*Ο Απόστολος Γούλας είναι Οικονομολόγος MSc, Υπ. Διδάκτορας Αγροτικής οικονομίας, ανάπτυξης και πολιτικής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
