Μπορεί, λοιπόν, να μην ξέρει πως γράφεται, αλλά απ’ την άλλη γνωρίζει τα πάντα γι’ αυτό και το χρησιμοποιεί σαν την οδοντόκρεμα το πρωί: Ξυπνάει μ’ αυτό! Διανθίζει το λόγο του συχνά πυκνά με τη λέξη «μπούλιγκ», αλλά πέφτει σε γκάφες σαν αυτή του υπουργού Πετρόπουλου στη Βουλή που χαρακτήρισε τις ψεύτικες ειδήσεις αντί για fake news, «fuck news», φανερώνοντας ίσως την εκτίμηση του για τις ειδήσεις! Αν είναι έτσι, ας μείνουμε πατριώτες στο «γες» και στο «νο», πιο εύκολα είναι τούτα τα μονοσύλλαβα!
Όλα αυτά, όμως μικρή σημασία έχουν για την ουσία του θέματος. Σημασία έχει η ευκολία, η ταχύτητα, ακόμη κι ο ενθουσιασμός (!) με τον οποίο η ελληνική κοινωνία, οι ιδιωτικοί φορείς, τα κάθε είδους κοινωφελή σωματεία και φυσικά τα ΜΜΕ που τρέχουν όπου υπάρχει ψέμα, αίμα, σπέρμα αγκάλιασαν μια έννοια ξενόφερτη (που αφορά βέβαια σε ένα παγκόσμιο φαινόμενο, αφού ….παγκόσμια είναι και η ανθρώπινη φύση) η οποία περιγράφηκε αρχικά σ’ ένα περιβάλλον, πολύ διαφορετικό από το δικό μας. Έτσι, μια κοινωνία που μεγάλωσε με την αποποινικοποιημένη σφαλιάρα να πέφτει σύννεφο κι αντί να προκαλεί αποτροπιασμό κι αηδία να προκαλεί γέλιο και συμπάθεια καλείται τώρα να σχηματίσει το νούμερο του εισαγγελέα ή στην καλύτερη περίπτωση μιας «Γραμμής Βοήθειας» απ’ τις πολλές, του «Χαμόγελου του Παιδιού» κατά προτίμηση, για να επιληφθεί της υπόθεσης. Στο μεταξύ τα κανάλια με επίγειες και δορυφορικές συνδέσεις ανάβουν τους προβολείς και χώνουν τα μικρόφωνα στα μούτρα καρπαζο-δραστών και καρπαζο-εισπρακτόρων διαμορφώνοντας μια αντίληψη της κατάστασης που ίσως ήταν διαφορετική, αν το ζήτημα έμενε μεταξύ των πρωταγωνιστών. Όπως το μωρό που χτυπάει πέφτοντας κοιτάζει με απορία τη μαμά για να εκτιμήσει την κατάσταση και το αν πρέπει ή όχι να κλάψει, εμείς κρεμόμαστε απ’ τα χείλη ειδικών και «ειδικών» για να αξιολογήσουμε τη …σφαλιάρα. Είναι, πλάκα, έστω χοντρή, είναι επίθεση ή είναι …μπούλιγκ, παραβλέποντας την ίδια στιγμή ότι για τους λευκούς προτεστάντες, που έδωσαν τόση σημασία στην πράξη όχι μόνο η καρπαζιά αλλά και το απλό άγγιγμα στον άγνωστο είναι μπούλιγκ συμπεριφορά!
Σύμφωνα με τα καθιερωμένα κριτήρια της βιβλιογραφίας μια συμπεριφορά μπορεί να χαρακτηριστεί ως bullying (με δύο …λάμδα κε διορθωτή) περιλαμβάνοντας αντίθετες πράξεις! Και εξηγούμαι: Η περιφρόνηση, η αποστροφή του βλέμματος, αλλά και, απ’ την άλλη, το έντονο κοίταγμα στα μάτια, η επιτίμηση δια της οπτικής επαφής υπό προϋποθέσεις (που έχουν σχέση με τη διάρκεια, τη συχνότητα κ.λπ) μπορούν να συνιστούν μια μπούλιγκ (άντε, εκφοβιστική) πράξη. Το υπερβολικό ενδιαφέρον πάλι, η επίμονη και φορτική ενασχόληση με τον άλλον, μαζί με την πλήρη αδιαφορία και την απομόνωση, αν και αντίθετα, μπορεί να στοιχειοθετούν άμεσες ή έμμεσες μπούλιγκ συμπεριφορές!
Τι συμβαίνει λοιπόν; Αυτό που γίνεται πάντα όταν ανοίγει τόσο πολύ το εύρος των κριτηρίων με βάση τα οποία χαρακτηρίζεται μια συμπεριφορά δυσλειτουργική, παραβατική ή ακόμη και παθολογική. Αγκαλιάζεται όλο το φάσμα της ανθρώπινης συμπεριφοράς και χάνεται συνακόλουθα το βάθος των περιπτώσεων που ξεχωρίζουν και στις οποίες είναι απαραίτητη, δίχως άλλο, η παρέμβαση. Σαν να εφαρμόζεται ένα αντίθετο, ένα ανάποδο από τα κανονικά δίχτυα, που εδώ συλλαμβάνουν όλη τη μαρίδα και το γαύρο, ενώ οι καρχαρίες και τα άλλα σκυλόψαρα διαφεύγουν ανεμπόδιστα. Διαγιγνώσκεται bullying (είπαμε με δύο… λάμδα) στο σκούντημα και το πείραγμα των κολλητών και περνάει απαρατήρητο ένα σκυμμένο κεφάλι για μήνες. Παραβλέπεται το ερευνητικό δεδομένο που δείχνει ότι οι ρόλοι του θύματος και του θύτη στις περισσότερες των περιπτώσεων εναλλάσσονται (μα πως αλλιώς, αφού και στη ζωή το ίδιο συμβαίνει) και γίνεται μεγαλύτερη ζημιά με τη επιπόλαια τοποθέτηση ετικετών και με τον χαρακτηρισμό τους σαν «παθολογικών» καταστάσεων που τις περισσότερες φορές είναι απολύτως διαχειρίσιμες χωρίς εξωτερική παρέμβαση. Στην καταπληκτική ταινία της Τζούντι Φόστερ «Ο Θεός της σφαγής» σφάζονται τα ζευγάρια των γονιών που υποτίθεται ότι συναντήθηκαν για να διαχειριστούν το μπούλιγκ που οδήγησε σε σπάσιμο δοντιών του ενός παιδιού, ενώ οι πιτσιρικάδες στο ευφάνταστο τέλος της ταινίας, στους τίτλους της στην κυριολεξία, φαίνεται να τα ξαναβρίσκουν συνεχίζοντας το παιχνίδι τους χάριν της αυτορρύθμισης.
Και τι πρέπει να γίνει δηλαδή; Να κάνουμε τα στραβά μάτια, άντε και στην καλύτερη περίπτωση να μείνουμε απλοί παρατηρητές; Ναι στα μικρά όχι, φυσικά στα μεγάλα (έχοντας τη σοφία και τη γνώση να ξεχωρίσουμε ποια είναι ποια). Και στα τελευταία πάλι, τα μεγάλα, τα σοβαρά περιστατικά, δηλαδή, ας είμαστε ειλικρινείς κι ας αφήσουμε την υποκρισία στην άκρη. Αφού ο πιο σημαντικός κρίκος στη διατήρηση της εκφοβιστικής συμπεριφοράς είναι οι άπραγοι παρατηρητές, για να τον σπάσουμε πρέπει οι ίδιοι να πείσουμε γι’ αυτό. Δε μπορούμε να διδάξουμε παρέμβαση για υποστήριξη ή έστω αποχή απ’ την παρατήρηση που φουντώνει τον εκφοβισμό, όταν τις σχέσεις μας με τους άλλους στο σχολείο, στο σπίτι, στο δρόμο τις χτίζουμε με αρμό την αδιαφορία, το ατομικό συμφέρον, την αναισθησία Οι σχέσεις των ανθρώπων γίνονται στην τελική σχέσεις δύναμης και ισχύος και πρέπει, για να διδάξουμε την σωστή αντιμετώπιση του μπούλιγκ σε άλλους, να παραιτηθούμε από το να ταΐζουμε το κτήνος μέσα μας σε κάθε ευκαιρία. Όσο στρόγγυλα και να τα λες μαμά, στην πρώτη τσιρίδα σε χάνω, όσο δημοκράτης κι αν μου φαίνεσαι δάσκαλε στην πρώτη ειρωνεία θα σηκώσω χέρι για κατούρημα!
Με πόσα… λάμδα γράφεται τελικά, αυτό το «μπούλιγκ», στην αγγλική;
Από τον Δημήτρη Παπαχατζόπουλο
