* Από τον Νικόλαο Αθ. Παπαθεοδώρου
Η σημερινή εικόνα προέρχεται από το βιβλίο του γάλλου FrancoisPouqueville (1770-1838) «Ελλάδα. Ιστορία και περιγραφή»[1].Ο Pouquevilleήταν γιατρός, ιστορικός, συγγραφέας, αλλά εδώ στην Ελλάδα τον γνωρίζουμε περισσότερο ως διπλωμάτη και περιηγητή. Διορίσθηκε από τον Ναπολέοντα πρόξενος της Γαλλίας στην αυλή του Αλή πασά στα Ιωάννινα και για μια δεκαετία (1806-1816) περιηγήθηκε όλο τον τουρκοκρατούμενο ελληνικό χώρο. ΣτηΛάρισαβρέθηκεπερίτο 1812. Τα 112 χαρακτικά που δημοσίευσε στο βιβλίο που αναφέρθηκε δεν είναι δικά του, αλλά αντιγραφή από οδοιπορικά άλλων περιηγητών, τα οποία ήταν εικονογραφημένα με χαρακτικά. Το συγκεκριμένο της Λάρισας είναι αντιγραφή λιθογραφίας του βαρόνου από το Ταλίν της Εσθονίας OttovonStackelberg, ο οποίος το σχεδίασε όταν επισκέφθηκε τη Λάρισα τέλος Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου του 1811[2].
Η καταγραφή φαίνεται να έγινε από το ψηλότερο σημείο της ανατολικής πλευράςτου λόφουτης Ακροπόλεως της Λάρισας (Φρούριο), εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το δημοτικό αναψυκτήριο. Απεικονίζει το βορειοανατολικό τμήμα της πόλεως, δηλ. την περιοχή της συνοικίας Σουφλάρια, όπως ονομαζόταν μέχρι και πρόσφατα. Μπροστά στην εικόνα υπάρχουν ορισμένες διάσπαρτες όρθιες λίθινες στήλες. Οι στήλες αυτές υποδηλώνουν την παρουσία μουσουλμανικού νεκροταφείου σ’ αυτή την περιοχή. Στο βάθος υπάρχουν περισσότερες τέτοιες στήλες και σε μεγαλύτερη έκταση.Στον χώρο αυτό δημιουργήθηκε το 1889 το «Κουτλιμπάνειο» Δημοτικό Νοσοκομείο.
Αριστερά ο Πηνειός κυλά ήρεμα τα νερά το. Κάπου εκεί, πίσω από την κατάφυτη αριστερή όχθη του Πηνειού, θα πρέπει να βρισκόταν το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας, που ο χαράκτης δεν το αποτύπωσε, ίσως γιατί το κάλυπτε η ψηλή και πυκνή βλάστηση. Στην ίδια όχθη επίσης δημιουργήθηκε στα μέσα της τρίτης δεκαετίας του 20ου αιώνα από τον φιλοπρόοδο επιχειρηματία Ρωμύλο Αυδή[3] το εξοχικό κέντρο «Λούνα Πάρκ», το οποίο συνδεόταν με την απέναντι όχθη με περαταριά και αποτελούσε την περίοδο εκείνη το θερινό ψυχαγωγικό κέντρο της αστικής κοινωνίας της Λάρισας.
Η συνοικία στο βάθος αποτελείται από αραιές, χαμηλές και πρόχειρες κατοικίες, μέσα από τις οποίες προβάλλουν πέντε τζαμιά με τους αντίστοιχους μιναρέδες. Από τα τζαμιά αυτά το μεγαλύτερο και επιβλητικότερο είναι αυτό που βρίσκεται δεξιά σε πρώτο επίπεδο. Πρόκειται για το τζαμί του Ομέρ μπέη, γιου του κατακτητή της Θεσσαλίας Τουρχάν μπέη. Κτίσθηκε το 1474, πενήντα χρόνια από την κατάκτηση της πόλης από τους Οθωμανούς καιβρισκόταν στην περιοχή που σήμερα περικλείεται μεταξύ των οδών Όγλ, Νιρβάνα, Ολύμπου και Νίκης, ένα τετράγωνο πίσω από το Δημοτικό Ωδείο. Καλυπτόταν με τρούλο[4] και συνοδευόταν από ψηλόλιγνο μιναρέ. Στη βόρεια πλευρά του ήταν προσαρμοσμένη στοά, ενώ νότια και σε στενή επαφή με το τζαμί απεικονίζεται έναςτουρμπές, δηλ. ταφικό μαυσωλείο κάποιου ευγενούς Τούρκου[5]. Στο τζαμί αυτό μετά την απελευθέρωση της Λάρισας εμφανίσθηκαν σημάδιαοικοδομικής γήρανσης και το 1907 κατεδαφίσθηκε.
Πίσω από τα σπίτια της συνοικίας Σουφλάριαδιαγράφεται η μεγάλη και εύφορη θεσσαλική πεδιάδα, η οποία στο βάθος περιχαρακώνεται από τα υψώματα της Χασάμπαλης, ενώ αριστερά στο βάθος διαγράφεται επιβλητική η κωνική απόληξη της Όσσας.
Στο χαρακτικό αυτό ο καλλιτέχνης επέλεξε να αποτυπώσει ένα ήρεμο τοπίο. Την οπτική γωνία της καταγραφής τη διάλεξε έτσι ώστε να συνδυάζει τα ζωγραφικά με τα γεωγραφικά ενδιαφέροντα και να προβάλλει τα σημαντικά ιστορικά στοιχεία που αντικρίζει. Καλλιτεχνικά όμως η αντιγραφή αυτή του Pouquevilleυστερεί σημαντικά της πρωτότυπης και αυθεντικής καταγραφής του Stackelberg.
[1]. L’Univers. Histoire et Description de tous les peuples. GRECE, par F. Pouqueville. Paris, M.DCCC.XXXV (=1835).
[2]. Ο Stackelbergέχει δημιουργήσει αρκετά θαυμάσια σχέδια από την περιοχή των Τεμπών, τα οποία αποπνέουν την απλότητα και τη γαλήνη που προσφέρει η μυθική Κοιλάδα
[3]. Στο διάστημα 1915-1925 ο Αυδήςλειτούργησε το εξοχικό κέντρο Αλκαζάρ και όταν το 1925 πυρκαγιά το αποτέφρωσε, επέλεξε την περιοχή αυτή για να συνεχίσει την επιχειρηματική του δραστηριότητα.
[2]. Από τα πολλά τζαμιά που υπήρχαν στη Λάρισα όλο αυτό το διάστημα των τεσσεράμισι αιώνων τουρκοκρατίας, τρούλο διέθεταν μόνον δύο, του Χασάν μπέη δίπλα στη μεγάλη λίθινη γέφυρα στα δυτικά της πόλεως και του Ομέρ μπέη.
[3]. Παλιούγκας Θεόδωρος: Η Λάρισα κατά την Τουρκοκρατία (1423-1881), τόμ. Α΄, Λάρισα (1996) σ. 289-295.
