Η νέα επιστημονική και τεχνολογική γνώση που, με ολοκληρωτικό τρόπο, μεταδίδεται παντού αποτέλεσε τον καταλύτη των αλλαγών και η Ιστορία κυριολεκτικώς επιταχύνθηκε. Για πρώτη φορά οι άνθρωποι αποκτούμε μια συνολική εικόνα του κόσμου μας, διαμορφώνουμε κοινά πρότυπα και αντιλήψεις και έχουμε την αίσθηση ότι ο πλανήτης μας έχει γίνει ένα μεγάλο καπιταλιστικό (ποικίλων αποχρώσεων) χωριό.
Το ιντερνέτ, οι δορυφόροι και ή μεγάλη κινητικότητα των ανθρώπων βοηθούν, ασφαλώς, να προσεγγίσουμε και να γνωρίσουμε πολύ καλύτερα ο ένας λαός τον άλλο από ότι στο παρελθόν. Ταυτόχρονα όμως αναπτύσσονται και δυνάμεις που θα μπορούσαν να ερμηνευθούν με βάση τη ρήση του Θουκυδίδη: «η ανθρώπινη φύση παραμένει αμετάβλητη, ο άνθρωπος κινείται από το συμφέρον και επιδιώκει να κυριαρχεί».
Με βάση τα παραπάνω δεν είναι τυχαίο ότι την πρωτοκαθεδρία και πάλι στις εξελίξεις είχε και έχει ο Δυτικός Κόσμος που εκτός από το ανθρωπολογικό του μοντέλο προωθεί και τη “δυτικού τύπου” δημοκρατία. Ως εκ τούτων τα «μαθήματα δημοκρατίας» που παρέδωσε ο Μπ. Ομπάμα κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα είναι αρκετά πιθανό πως θα αποτελέσουν μελλοντικώς ένα ακόμη «εργαλείο» άσκησης γεωπολιτικής εκ μέρους της υπερδύναμης όπως υπήρξαν στο παρελθόν τα «ανθρώπινα δικαιώματα» και οι θεωρίες περί «σύγκρουσης πολιτισμών».
Παραλλήλως, μέσα στο Δυτικό “στρατόπεδο” (ΗΠΑ, Ευρώπη), αναπτύσσονται ανταγωνισμοί καθώς οι “παίκτες” προετοιμάζονται για τον αναδυόμενο πολυπολικό κόσμο και παίρνουν θέσεις όχι απλής επιβίωσης αλλά και επικράτησης. Ο ανταγωνισμός αυτός μετατρέπεται κάποιες φορές σε «πόλεμο» όπως π.χ. συνέβη στις περιπτώσεις επιβολής προστίμων-μαμούθ σε μεγάλες επιχειρήσεις εκατέρωθεν του Ατλαντικού.
Η ελίτ της Δύσης, λοιπόν, ανασυντάσσει τις δυνάμεις της προκειμένου να παρατείνει την κηδεμονία της στον πλανήτη. Η προετοιμασία αυτή περιλαμβάνει-μεταξύ άλλων-τη συγκέντρωση υπερβολικού πλούτου σε λίγους ώστε να αυξηθεί η ευελιξία και η δύναμη «πυρός» του Κεφαλαίου για να αντέχει και να υπερισχύει στον ανταγωνισμό με τις αναδυόμενες χώρες (Κίνα, Ινδία…).
Προφανώς, αυτή η υπερσυγκέντρωση πλούτου στους λίγους συνεπάγεται αύξηση των ανισοτήτων στο εσωτερικό των κοινωνιών της Δύσης, απίσχνανση του κοινωνικού κράτους και ποικίλες άλλες συνέπειες στο επίπεδο διαβίωσης των πολιτών της. Ήδη ο Μισέλ Ροκάρ σε έρευνά του σε ολόκληρη την Ευρώπη, κατά τη δεκαετία 1995-2005, διαπίστωσε αύξηση του παραχθέντος πλούτου κατά 30% περίπου και ταυτόχρονη μείωση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών κατά 10% και ο νοών νοείτω.
Η Δύση ανασυντάσσεται αλλά πολλά από αυτά που σχεδιάζονται, όπως είναι φυσικό, δεν εξελίσσονται γραμμικά ούτε ο σχεδιασμός επιβεβαιώνεται πάντοτε. Ήδη κάποιοι από τους πρωτεργάτες της παγκοσμιοποίησης, διαπιστώνοντας “ζημιές” και ενδεχομένως συρρίκνωση του διεθνούς μελλοντικού τους ρόλου, αρχίζουν να «το στρίβουν δια του αρραβώνος». «Αρραβωνιάζονται» δηλαδή με τις δυνάμεις του πιο άγαρμπου και γκροτέσκου λαϊκισμού τις οποίες μάλιστα αναδεικνύουν και στην εξουσία. Τέτοια περίπτωση αποτελούν η εκλογή του Ντ. Τραμπ στις ΗΠΑ και το βρετανικό BREXIT. Για το λόγο αυτό αρκετοί, συσχετίζοντας τα δύο, εικάζουν ότι πρόκειται για ένα ευρύτερο παίγνιο αναθεώρησης των σχεδίων παγκοσμιοποίησης εκ μέρους και προς όφελος των χωρών που κυριαρχούν στον κόσμο κατά τους 2-3 τελευταίους αιώνες.
Στο πλαίσιο δε του ενδο-δυτικού ανταγωνισμού φαίνεται να χρησιμοποιείται και ένα ακόμη εργαλείο για την τιθάσευση της γερμανικής δύναμης: τα δημοψηφίσματα. Στόχος τους δεν είναι βέβαια η διάλυση αλλά ο έλεγχος και η αποτροπή της δημιουργίας μιας Ευρώπης που θα βρίσκεται υπό την πλήρη γερμανική οικονομική κυριαρχία.
Είναι αναμφισβήτητο ότι τα δημοψηφίσματα αποτελούν βαθύτατα δημοκρατικό εργαλείο με την προϋπόθεση, όμως, ότι θα χρησιμοποιούνται με σύνεση και σοφία. Η κατάχρησή τους μπορεί να γίνει μπούμερανγκ που είναι δυνατόν να πλήξει την ίδια τη Δημοκρατία
Ο Γ. Παπανδρέου ήταν ο πρώτος ευρωπαίος ηγέτης που έθεσε θέμα δημοψηφίσματος στην ΕΕ μετά από εκείνα για το ευρωσύνταγμα αλλά δεν πρόλαβε να το υλοποιήσει πράγμα που, ακολούθως, έπραξε ο Α. Τσίπρας. Έτσι έσπασε ο πρώτος «κόμπος» στο ευρωπαϊκό πουλόβερ. Ακολούθησε το BREXIT, το Ιταλικό ΟΧΙ στη συνταγματική αναθεώρηση και έπονται αρκετά άλλα με επιδίωξη-μεταξύ άλλων-να καμφθεί ο κ. Σόϊμπλε και να αλλάξει οικονομική πολιτική.
Πολλοί εκφράζουν την άποψη ότι για όλα φταίει ο κ. Σόϊμπλε και η εμμονή του σε περιοριστικές πολιτικές. Ασφαλώς και έχει η Γερμανία ευθύνες για τις εξελίξεις στην Ευρώπη. Δεν φταίει, όμως, ούτε για την εκλογή Τραμπ ούτε καν για το BREXIT. Απλώς ο Β. Σόϊμπλε κάνει ότι μπορεί για να γίνει ο ιδανικός «αποδιοπομπαίος τράγος» της αποτυχίας των δυτικών πολιτικών, οικονομικών και πνευματικών ελίτ να αφουγκρασθούν τα πραγματικά προβλήματα των πληθυσμών τους.
Αποτυχία που συνδέεται τόσο με την λανθασμένη ανάγνωση των συνθηκών στον πλανήτη από τότε που άνοιξαν οι δρόμοι της αμιγώς καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης όσο και με την αποδυνάμωση της Πολιτικής απέναντι στη δύναμη του χρήματος που αφήνει τους πολλούς απροστάτευτους. Έτσι οι ελιτ, ως υπνοβάτες, όπως και στο παρελθόν, βαδίζουν προς καταστάσεις αυξανόμενης αβεβαιότητας τόσο για το μέλλον της Δημοκρατίας όσο και για το μέλλον των πολλών που σε πολλά μοιάζει δυσοίωνο.
Επισημαίνοντας τον επερχόμενο κίνδυνο ολικής καταστροφής ο Στ. Χόκινγκ μας λέει: «Τώρα έχουμε την τεχνολογία για να καταστρέψουμε τον πλανήτη χωρίς να μπορούμε να δραπετεύσουμε από αυτόν για να ζήσουμε κάπου αλλού. Γι’ αυτό θα πρέπει να γκρεμίζουμε κι όχι να υψώνουμε τείχη εντός και μεταξύ των εθνών. Αν θέλουμε όντως να το κάνουμε αυτό, οι ηγέτες του κόσμου θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι έχουν αποτύχει κι ότι έχουν απογοητεύσει τους πολλούς».
Από τον Δημήτρη Νούλα
* Ο Δημήτρης Νούλας είναι χημικός
