Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει αναγορευτεί σε τσάρο ενός αρχαϊκού συστήματος

Της Pilar Bonet (*)

Στα 25 χρόνια που έχουν ακολουθήσει τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ποτέ οι βουλευτικές εκλογές δεν ήταν τόσο βαρετές όσο αυτές που θα διεξαχθούν στις 18 Σεπτεμβρίου.

Στη διάρκεια της τελευταίας θητείας του κοινοβουλίου (2011-2016), οι κρατικοί θεσμοί έπαψαν να αποτελούν οργανισμούς που λύνουν τα προβλήματα των πολιτών και το πολιτικό σύστημα μετατράπηκε σε μια αρχαϊκή μοναρχία που υπηρετεί τις επιθυμίες του αυτοκράτορα.
Βλέποντας ότι οι υπουργοί και οι βουλευτές δεν λαμβάνουν καμιά απόφαση, οι Ρώσοι που αντιμετωπίζουν δυσκολίες απευθύνονται στον πρόεδρο Πούτιν για να τους προστατεύσει από ένα σύστημα που έχει διαβρωθεί από την απάθεια, την αδράνεια και την έλλειψη επαγγελματισμού. Οι πολίτες διαμαρτύρονται για την επιδείνωση του βιοτικού τους επιπέδου, για την αύξηση της τιμής των φαρμάκων, των τροφίμων και των εισιτηρίων στα μέσα μαζικής μεταφοράς, καθώς και για τις καταχρήσεις των τοπικών αρχών.
Δημοσίως, οι Ρώσοι δεν καταλογίζουν ευθύνη στον πρόεδρο, αλλά στον διοικητικό μηχανισμό που εμποδίζει τις μεταρρυθμίσεις. Ακόμη κι ο ολιγάρχης Βλαντίμιρ Εφτουτσένκοφ, που κατηγορήθηκε για ξέπλυμα χρήματος και έχασε το 2014 τον έλεγχο του πετρελαϊκού ομίλου Bashneft, ευχαρίστησε τον Πούτιν επειδή ήρε τους περιορισμούς που του είχαν επιβάλει τα όργανα ασφαλείας. «Άλλοτε, οι πολίτες απευθύνονταν στον αυτοκράτορα για να βρουν το δίκιο τους», είπε ο Εφτουτσένκοφ στο κανάλι Dozhd. «Σήμερα απευθυνόμαστε στον πρόεδρο».
Κανείς δεν είναι άτρωτος στους ανθρώπινους πειρασμούς. Ο συνταγματάρχης Ντμίτρι Ζαχάρσενκο, από το Υπουργείο Εσωτερικών, συνελήφθη πριν από λίγες ημέρες και του κατασχέθηκε το ποσό των 8 δισεκατομμυρίων ρουβλίων (111 εκατομμύρια ευρώ) που κρατούσε σε σάκους στο σπίτι του. Φαίνεται πως ήταν η πληρωμή του από έναν ολιγάρχη τον οποίο προειδοποίησε εγκαίρως να φύγει από τη χώρα.
Το μόνο που μπορεί να πετύχουν οι επικείμενες βουλευτικές εκλογές είναι να εκλεγεί κάποιο καινούργιο πρόσωπο σε ένα κοινοβούλιο που έχει συνηθίσει να εγκρίνει τους νόμους που φτάνουν από τα σώματα ασφαλείας και την προεδρική διοίκηση. Το νέο σώμα θα χαράξει επίσης τη στρατηγική του Κρεμλίνου για τις προεδρικές εκλογές του 2018.
Στη διάρκεια της προηγούμενης θητείας του κοινοβουλίου σημειώθηκαν σημαντικές αλλαγές στη σχέση της κοινωνίας με τον Πούτιν. Η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 (που επικυρώθηκε από τη Δούμα με μία μόλις αρνητική ψήφο) μεταμόρφωσε την εικόνα του προέδρου και τον κατέστησε έναν ηγέτη ικανό να αποκαταστήσει τον ηγετικό ρόλο της Ρωσίας. «Το 2014, ο Πούτιν πέρασε από τη εκλογική νομιμότητα στη νομιμότητα της στρατιωτικής ηγεσίας», λέει ο Νικολάι Πετρόφ, επικεφαλής του Κέντρου Πολιτικών και Γεωγραφικών Αναλύσεων. Αντίθετα με την εκλογική νομιμότητα, που ανανεώνεται στις κάλπες, η νομιμότητα της στρατιωτικής ηγεσίας πρέπει να τροφοδοτείται διαρκώς. Το κακό είναι ότι δεν υπάρχει άλλη Κριμαία και η προοπτική στρατιωτικών νικών περιορίζεται από την έλλειψη πόρων, τις κόκκινες γραμμές που χαράσσει η Δύση και τα οικονομικά προβλήματα που οφείλονται στις κυρώσεις. «Για τον Πούτιν, το να επιστρέψει στη νομιμότητα της κάλπης μετά την εμπειρία της νομιμότητας της στρατιωτικής ηγεσίας είναι σαν να επιστρέφει στην μπίρα αφού ήπιε βότκα», σημειώνει ο ρώσος αναλυτής.
Η Ρωσία ζει μια μεταβατική περίοδο (άγνωστης διάρκειας), όπου ο Πούτιν αναζητεί τον διάδοχό του. Όπως επισημαίνει ο Νικολάι Μιρόνοφ, επικεφαλής του Κέντρου Οικονομικών και Πολιτικών Μεταρρυθμίσεων, ένα σύμπτωμα της εποχής είναι η αντικατάσταση πολλών αξιωματούχων, με αποκορύφωμα την παύση του πρώην προσωπάρχη Σεργκέι Ιβανόφ. Το μοντέλο που διοικεί ο Πούτιν , συμπληρώνει ο Πετρόφ, έχει μετατραπεί από Πολιτμπιρό (το ανώτατο όργανο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης που λάμβανε αποφάσεις με συλλογικό τρόπο) σε «ένα μοντέλο αυτοκρατορικής αυλής όπου δεν υπάρχει εναλλακτική λύση». Ο Πούτιν βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι: είτε θα οικοδομήσει ένα αυταρχικό σύστημα είτε θα προχωρήσει σε έναν αυταρχικό εκσυγχρονισμό που θα οδηγήσει τελικά στον εκδημοκρατισμό του συστήματος.
Στη διοίκηση της χώρας, και χάρις σε μια ισορροπία που διαχειρίζεται ο πρόεδρος. συγκατοικούν σήμερα αξιωματούχοι και των δύο στρατοπέδων. Οι υπέρμαχοι της στρατιωτικοποίησης της χώρας χρησιμοποιούν την ιδέα της διεθνούς απειλής για να αποσπάσουν πόρους, ενώ οι υπερασπιστές της «οικονομικής φιλελευθεροποίησης» επιμένουν ότι ο προϋπολογισμός πρέπει να είναι ισοσκελισμένος. Φέτος ιδρύθηκε και η Εθνική Φρουρά, που αναφέρεται απευθείας στον πρόεδρο και διοικείται από τον Βίκτορ Ζολότοφ, επικεφαλής της υπηρεσίας ασφαλείας του Πούτιν από το 2000 ως το 2013. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι το νέο αυτό σώμα ανταποκρίνεται στην ανάγκη προστασίας του προέδρου και θα παρεμβαίνει αμέσως όταν σημειώνονται ταραχές.
Κανείς δεν είναι σίγουρος σήμερα στη Ρωσία. Ούτε οι πιστοί ολιγάρχες, που μπορεί να συλληφθούν ανά πάσα στιγμή με βάση κάποιες από τις κατηγορίες που έχουν διατυπωθεί εναντίον τους, ούτε οι κυβερνήτες, που συχνά καταλήγουν στη φυλακή όπως συνέβη με τον Νικίτα Μπελίκ από το Κίροβ και τους συναδέλφους του από το Κόμι και τη Σαχαλίνη. Το απερχόμενο κοινοβούλιο έχει υιοθετήσει κατασταλτικούς νόμους που αφορούν την υιοθεσία παιδιών από ξένα ζευγάρια, τη διεξαγωγή πολιτικών συγκεντρώσεων, τις δραστηριότητες των ΜΚΟ με ξένη χρηματοδότηση, τις διεθνείς οργανώσεις (που μπορεί αυθαιρέτως να χαρακτηριστούν «ανεπιθύμητες») και την ελευθερία της έκφρασης. Με βάση τους νέους νόμους, μπορεί να φυλακιστεί κάποιος ως και για πέντε χρόνια επειδή εκφράστηκε κατά της ενότητας της χώρας. Οι ίδιοι αυτοί νόμοι έστειλαν στη φυλακή τον Βλαντίμιρ Λουζγκίν επειδή υποστήριξε ότι η Γερμανία και η ΕΣΣΔ προκάλεσαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν επιτέθηκαν στην Πολωνία και μοιράστηκαν το έδαφός της. (*) Η Πιλάρ Μπονέτ είναι ανταποκρίτρια της El Pais στη Ρωσία
(Πηγή: El Pais)