Του Τάσου Μάτου, προέδρου
του Συνδέσμου Φιλολόγων ν. Λάρισας
Είναι αλήθεια ότι ο εκπαιδευτικός που διδάσκει Γλώσσα αφιερώνει μεγάλο χρόνο του διδακτικού χρόνου στο να επιμετρά τα «γλωσσικά λάθη» των μαθητών που πρέπει οπωσδήποτε να διορθωθούν για να επιτευχθεί ο ιερός στόχος της ορθής χρήσης της γλώσσας μας. «Και ποιο είναι το πρόβλημα;» θα αναρωτηθεί κάποιος.
Κανένα, αν ενστερνιζόμαστε την αντίληψη ότι υπάρχει μία και μοναδική ορθή εκδοχή για την χρήση της γλώσσας. Τι θα κάνει ο εκπαιδευτικός με τις άλλες «γλώσσες» π.χ. της διαφήμισης, των ψηφιακών μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Τίποτα, γιατί αυτές οι γλώσσες χρησιμοποιούνται σε «κατώτερα» είδη επικοινωνίας. Κατά συνέπεια ο καλός φιλόλογος περιορίζεται στο να δίνει στους μαθητές οδηγίες του στυλ: αυτή δεν είναι λέξη με ελληνική ρίζα, απόφυγέ την, εδώ πρέπει να πεις «ως» και όχι «σαν», αυτό είναι του προφορικού κι όχι του γραπτού λόγου κ.ο.κ.
Λειτουργώντας όμως έτσι ως δάσκαλοι – εν γνώσει ή εν αγνοία μας – λειτουργούμε ως «καθαρευουσιάνοι», εφόσον «καθαρίζουμε» την γλώσσα από τα «μολυσμένα» στοιχεία της.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο εμφανίστηκε πρόσφατα στο επιστημονικό προσκήνιο το Χρηστικό Λεξικό από την Ακαδημία Αθηνών, έναν θεσμό που φημίζεται για τις συντηρητικές απόψεις του περί γλώσσας. Είναι ενδιαφέρον που περιέχει 75.000 λήμματα, 5.000 νεολογισμούς που δεν υπάρχουν αλλού, 1.819 σελίδες κ.λπ. Πιο σημαντικό όμως είναι αυτό που λέει ο καθηγητής κ. Χαραλαμπάκης, επιστημονικός υπεύθυνος της έκδοσής του: το Λεξικό αυτό συντάχθηκε όχι για να ρυθμίσει, αλλά να περιγράψει την γλώσσα. Η πρώτη μεγάλη του συνεισφορά λοιπόν είναι ότι απενοχοποιεί τον ομιλούντα και τον γράφοντα.
Σε τι βοηθά ένα τέτοιο εργαλείο τον εκπαιδευτικό σήμερα που τα δεδομένα στον χώρο της διδασκαλίας της γλώσσας έχουν αλλάξει ριζικά; Το Χρηστικό Λεξικό αποτελεί μεγάλη δεξαμενή αυθεντικού γλωσσικού υλικού κι έτσι βοηθά τον εκπαιδευτικό να εκγυμνάζει τους μαθητές στο να επικοινωνούν αποτελεσματικά σε όλες σχεδόν τις επικοινωνιακές περιστάσεις στις οποίες τυχόν θα συμμετέχουν αύριο.
Έχουν στα χέρια τους υλικό για να ασκηθούν σε ένα πλήθος κειμενικών ειδών τα οποία θα κληθούν στην μετά το σχολείο ζωή τους να κατασκευάσουν. Με δυο λόγια βοηθιούνται επαρκώς για να λειτουργήσουν ως κριτικά εγγράμματα υποκείμενα στην κοινωνία του 21ου αιώνα, στην κοινωνία της ύστερης νεωτερικότητας.
Θεωρώ πως το Χρηστικό Λεξικό εντάσσεται στην ίδια φωτεινή, γλωσσολογική αλλά και πνευματική παράδοση, όπου έχουν τοποθετηθεί οι Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Εμμανουήλ Κριαράς, Τάσος Χρηστίδης, κ.α., δηλαδή σε μια παράδοση που βλέπει την γλώσσα ως ζωντανό κοινωνικό και εξελισσόμενο φαινόμενο. Με αυτή την έννοια αποτελεί πολύτιμο εργαλείο που συντονίζεται με τις πλέον σύγχρονες αντιλήψεις για την διδακτική της γλώσσας.
