Η καταγραφή αυτή μπορεί να μην είναι τόσο ενδιαφέρουσα στο αναγνωστικό κοινό από απόψεως γεγονότων, όμως αποτελεί ιδιαίτερη αναφορά σε έντυπα τα οποία καταχωρούσαν ειδήσεις και αρθρογραφία τοπικού ενδιαφέροντος. Η αποδελτίωση όλων των εφημερίδων της εποχής εκείνης, όσων τουλάχιστον διασώθηκαν, μπορούν να ανασυνθέσουν την ιστορία των πρώτων μετά την απελευθέρωση χρόνων της Λάρισας.
Μία άλλη πηγή ειδήσεων της περιόδου αυτής για την πόλη μας αποτελεί και η εφημερίδα του Βόλου «Θεσσαλία». Η έκδοσή της είχε ξεκινήσει επί τουρκοκρατίας στην Αθήνα και απευθυνόταν κυρίως στους Θεσσαλούς της πρωτεύουσας. Λίγους μήνες μετά τον Νοέμβριο του 1881 που απελευθερώθηκε ο Βόλος, μετέφερε το τυπογραφείο και τα γραφεία της στον Βόλο και κυκλοφορούσε μέχρι την προσωρινή κατάκτηση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους το 1897. Τη συνέχειά της αποτελεί η σημερινή ομώνυμη εφημερίδα, η οποία εκδίδεται ανελλιπώς από το 1898. Η «Θεσσαλία» επειδή ήταν καθημερινή εφημερίδα, διέθετε ανταποκριτή στη Λάρισα, ο οποίος συνήθως ήταν δημοσιογράφος, ήταν πιο οργανωμένη και περιείχε πολλές ειδήσεις από την πόλη μας. Κατά την περίοδο της ιδιοκτησίας της από το συγκρότημα Λούλη (1990-1995) ψηφιοποιήθηκε ολόκληρο το αρχείο της, αλλά απ’ όσο γνωρίζω δεν έτυχε της δέουσας προσοχής από τους ερευνητές της πόλεώς μας για διάφορους λόγους…
Σάλπιγξ
Ήταν μία από τις καλύτερες εφημερίδες της εποχής εκείνης. Είχε πλούσια τοπική ειδησεογραφία, η οποία αποτελεί ακόμα και σήμερα σημείο αναφοράς σε διάφορες ιστορικές έρευνες. Το πρώτο φύλλο έκανε την εμφάνισή του στις 30 Σεπτεμβρίου 1889 και ξεκίνησε ως εβδομαδιαία[1]. Το μέγεθός της ήταν ελαφρώς μεγαλύτερο από τις άλλες εφημερίδες που κυκλοφορούσαν, η ειδησεογραφία πλουσιότατη και ο αριθμός φύλλων που τύπωνε δεν υπερέβαινε τα 500. Τα γραφεία της ήταν επί της οδού Μ. Αλεξάνδρου, στην ανατολική πλευρά της Κεντρικής πλατείας και είχε δικό της τυπογραφείο[2]. Ιδρυτής και διευθυντής ήταν ο Ευθύμιος Πετρόπουλος, αγνώστων λοιπών στοιχείων. Από τον Δεκέμβριο του 1892 την έκδοση ανέλαβε ο Μιχαήλ Τσόγκας[3]. Όπως αναφέρει ο «πρύτανης» των δημοσιογράφων της Λάρισας και δάσκαλος πολλών νεωτέρων του Θρασύβουλος Μακρής, ο Μιχ. Τσόγκας καταγόταν από το Μεσολόγγι και στη Λάρισα βρέθηκε ως προϊστάμενος του Ταχυδρομικού Γραφείου της. Παρέμεινε στη διεύθυνση της εφημερίδας μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα. Στο τυπογραφείο της πήραν τα πρώτα βασικά μαθήματα στοιχειοθεσίας πολλοί κατοπινοί δημοσιογράφοι, μεταξύ των οποίων και ο Θρ. Μακρής (1874- 1952).
Ανάμεσα στους συντάκτες της «Σάλπιγγος» ήταν και ο δικηγόρος Δημήτριος Μιχ. Γαλανίδης, μία από τις πολλές προσωπικότητες που κυριάρχησαν στη ζωή της Λάρισας την περίοδο εκείνη, γιατί διακρίθηκε και σε άλλους τομείς (μουσική, αθλητισμός, τοπική αυτοδιοίκηση, κλπ.) εκτός της δικηγορίας.
Αρχισυντάκτης της εφημερίδας ήταν ένας άλλος δικηγόρος, ο Κωνσταντίνος Πολυχρόνου «εις τον νευρώδη κάλαμον του οποίου ωφείλοντο τα περισπούδαστα άρθρα της “Σάλπιγγος”, αναδημοσιευόμενα τακτικά εις τας καλλιτέραςαθηναϊκάς εφημερίδας, μετ’ ευμενεστάτων σχολίων»[4]. Ο Κων. Πολυχρόνου καταγόταν από την Πάτρα και πριν εγκατασταθεί στη Λάρισα είχε διατελέσει ιδιαίτερος γραμματέας του Χαρίλαου Τρικούπη όταν ο τελευταίος ήταν υπουργός Εξωτερικών[5].
Τον Απρίλιο του 1897, με την κατάληψη της Θεσσαλίας από τους Τούρκους, διεκόπη η κυκλοφορία της[6] επί 14 μήνες και συνέχισε την έκδοσή της την 29η Ιουνίου 1898. Όπως αναφέρει η Γιαννακοπούλου-Πολίτη Κατερίνα, στη βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη υπάρχει πλούσιο αρχείο της εφημερίδας, ικανό να βοηθήσει κάποιον ερευνητή να περιγράψει τη θεματογραφία της, όπως έγινε και με τον «Αστέρα της Θεσσαλίας» από τον Γιάννη Ρούσκα.
Άλλες βραχύβιες εφημερίδες
--Διάβολος. Πολιτικοσατυρική εφημερίδα η οποία εκδόθηκε το 1890 από το Σωκράτη Π. Γκολφινόπουλο και αργότερα μετονομάσθηκε σε Σάτυρος. Τον Οκτώβριο του 1893 ο ίδιος κυκλοφόρησε εκ νέου την εφημερίδα, την οποία μετονόμασε σε Σατυρική. Κυκλοφορούσε κατά ακανόνιστα χρονικά διαστήματα, ανάλογα με το κέφι του «Μποέμ» εκδότη του, μέχρι τον θάνατό του το 1928.
--Κουνούπι. Σατυρική εφημερίδα η οποία εκδόθηκε την ίδια χρονιά (1890). Εκδότης ήταν ο Θεόδωρος Πισημίσης από την Τρίπολη, ο οποίος διατηρούσε χαρτοπωλείο και ήταν και τοπικός πράκτορας εφημερίδων. Επειδή ήταν αγράμματος τη σύνταξή του είχε αναλάβει μεταξύ άλλων και ο Θρ. Μακρής, τον οποίο διαδέχθηκε ο νεαρός δάσκαλος Αλέξανδρος Ψύλλας, ο οποίος υπέγραφε με το Ψευδώνυμο «Αλ-λας». Η έκδοσή του διεκόπη με την κατάληψη της Θεσσαλίας από τους Τούρκους το 1897.
--Λάρισσα. Ο δικηγόρος και βουλευτής Λαρίσης Δημήτριος Πιπινόπουλος έθεσε σε κυκλοφορία περί τα τέλη του 1890 δική του εφημερίδα με την ονομασία «Λάρισσα». Εκδιδόταν κατά αραιά χρονικά διαστήματα και ο χρόνος ζωής της διήρκησε δύο έτη. Δεν γνωρίζουμε πολλά γι’ αυτή την εφημερίδα, αν και ο εκδότης του υπήρξε μία από τις σπουδαιότερες προσωπικότητες της Λάρισας αυτής της περιόδου και είναι γνωστή η χειρονομία του να δωρίσει τη σπουδαία βιβλιοθήκη του στον Δήμο, ώστε να τεθούν τα θεμέλια της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Λάρισας.
--Συνταγματική πυξίς. Εκδόθηκε από τον δικηγόρο Γρηγόριο Χρηστίδη, ο οποίος διετέλεσε και ειρηνοδίκης Λαρίσσης, στις αρχές Απριλίου 1891. Καταγόταν από την Παρνασσίδα και εγκαταστάθηκε στη Λάρισα μαζί με τα τέσσερα αδέλφια του. Μετά τον θάνατό του η διεύθυνση της εφημερίδας περιήλθε στα αδέλφια του. Ήταν πολιτική και συνταγματική εφημερίδα σύμφωνα με τον τίτλο της και φύλλα της ανιχνεύονται μέχρι το 1893.
--Μέλλον. Τον Ιανουάριο του 1893 εκδόθηκε από τον Πελοποννήσιο βιβλιοχαρτοπώλη Βασίλειο Ρακόπουλο νέα εφημερίδα με την ονομασία «Μέλλον». Συντάκτης του, όπως αναφέρει ο Θρασύβουλος Μακρής, ήταν ο ιατρός Παναγιώτης Ασλάνης, αδελφός του Ιωάννη Ασλάνη ο οποίος το 1906 λειτούργησε την περίφημη «Λέσχη Ασλάνη», στη θέση όπου σήμερα βρίσκεται το κτίριο της Στρατιωτικής Λέσχης.
--Νέος Αστήρ. Τον Μάϊο του 1893 εκδόθηκε στη Λάρισα νέα εφημερίδα με τίτλο «Νέος Αστήρ». Μέχρι σήμερα δεν έχουν διασωθεί φύλλα του και η παρουσία του είναι γνωστή μόνον από έμμεσες πληροφορίες, κυρίως από αναγγελίες άλλων εφημερίδων.
--Η Αηδών. Και αυτή ήταν σατυρική εφημερίδα την οποία εκτύπωνε και κυκλοφορούσε ο Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου, δεξιοτέχνης τυπογράφος από την Καστοριά. Ξεκίνησε την έκδοσή του περί το 1893. Λέγεται ότι ο εκδότης της «Αηδόνος» πέθανε από ακατάσχετη αιμορραγία λόγω ξυλοδαρμού από μπράβους ισχυρού κομματάρχη της Λάρισας, ο οποίος θίχτηκε από κάποιο σατυρικό δημοσίευμα της εφημερίδας που αναφερόταν στο πρόσωπό του.
(Συνεχίζεται)
------------------------------------------
[1]. Στην πρώτη σελίδα κάτω από τον τίτλο ανέφερε: «Εφημερίς εκδιδομένη άπαξ της εβδομάδος (επί του παρόντος)».
[2]. Αναφέρει χαρακτηριστικά στην πρώτη της σελίδα: «Γραφείον και Τυπογραφείον εις το έναντι της πλατείας του Γυμνασίου νεόδμητον κατάστημα του κ. Π. Περρή». Πλατεία Γυμνασίου εννοεί εδώ τον ευρύ χώρο όπου στεγάσθηκε αρχικά το Γυμνάσιο, το Διδασκαλείο, από το 1905 τα Δικαστήρια της Λάρισας και σήμερα βρίσκεται το Δικαστικό Μέγαρο.
[3]. Βλέπε: Γιαννακοπούλου-Πολίτη Κατερίνα, Ο τύπος της Λάρισας. Εφημερίδες – Περιοδικά (1881-1889), Πρακτικά του 3ου Συνεδρίου Λαρισαϊκών Σπουδών με θέμα «Η Λάρισα και η περιοχή της από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», Λάρισα 8-9 Απριλίου 1995, Λάρισα (1997) σελ. 299-300.
[4]. Βλέπε: Μακρής Θρασύβουλος, Λαρισινές σελίδες, εφ. «Θεσσαλικά Νέα», Λάρισα, φύλλο της 16ης Μαρτίου 1947. Επίσης: Λαρισινές σελίδες. Συμβολή στη μελέτη του Λαρισαϊκού Τύπου (1881-1947),περ. «Θεσσαλικό Ημερολόγιο», τόμ. 56 (2009) σελ. 244.
[5]. Υπουργός εξωτερικών διετέλεσε δύο φορές. Η πρώτη το 1866 για λίγους μήνες με πρωθυπουργό τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο και η δεύτερη το 1977 στην οικουμενική κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κανάρη, η οποία δημιουργήθηκε εσπευσμένα για να αντιμετωπίσει τις δύσκολες για τη χώρα περιστάσεις που δημιούργησε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος.
[6]. Γράφει στο πρώτο φύλλο που εκδόθηκε μετά την εκκένωση της Θεσσαλίας από τους Τούρκους: «Η εφημερίς ημών εισέρχεται εν τη δευτέρα περιόδω του βίου της, της πρώτης εκπνευσάσης κατά την αποφράδα εκείνην ημέρα της επιδρομής του εχθρού επί του ελληνικού εδάφους. Ορδή Γκέκηδων και νιζάμηδων, επικεφαλής έχουσα τούτον, τον τότε Πρόξενον της Τουρκίας εν Λαρίσση Κιαμήλ Βέην, υβρίζοντα καπηλικώτατα, έθραυσεν την έξωθεν του καταστήματος και εισελθούσα μετά μανίας κατέστρεψε και εσκόρπισε πάντα τα εν αυτώ», εφ. Σάλπιγξ, Λάρισα, φύλλο της 29ης Ιουνίου 1898.
