Η γεωφυσική διαμόρφωση της ηπειρωτικής Ελλάδας περιγράφεται από πολλούς μικρούς ή σχετικά μεγαλύτερους κόλπους με την ανάλογη πεδινή έκταση, η οποία περιβάλλεται εν πολλοίς δίκην στεφάνης από ορεινούς όγκους, μια έκταση ικανή να θρέψει την εποχή εκείνη μικρόν αριθμόν ανθρώπων, όχι μεγαλύτερον από μερικές δεκάδες χιλιάδες. Χαρακτηριστικά οι Δωριείς μοιράστηκαν σε τρεις εστίες: τη Λακωνία, το Άργος και τη Δωρίδα της Φωκίδας. Οι Ίωνες σε δύο αντίστοιχες: την Αττική και την Εύβοια, οι δε Αιολείς στον θεσσαλικό χώρο και κατόπιν αποίκισαν την απέναντι Μικρά Ασία και Λέσβο.
Αυτές οι ολιγάριθμες ομάδες ανθρώπων έπρεπε να διαβιούν και να υπερασπίζονται τον ορισμένο τόπο τους. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, θα ασχοληθώ με τους Ίωνες της Αττικής. Στο λεκανοπέδιό της υπήρχαν τρεις βασικές τάξεις κατοίκων, ανάλογα με το είδος της ασχολίας των προς επιβίωση. Οι Ενάλιοι, οι Πεδινοί ή Μεσόγαιοι και οι Ορεινοί ή Κτηνοτρόφοι. Λόγω του ότι αποτελούσαν την πολυπληθέστερη συγκέντρωση ανθρώπων σε κοινωνία, γρήγορα αντελήφθησαν το μη λειτουργικό της βασιλείας και κυριαρχίας μιας ορισμένης οικογένειας. Αν λάβουμε δε υπ' όψιν ότι οι Δωριείς του Άργους προσπάθησαν να τους καθυποτάξουν ανεπιτυχώς, αυτό τους ώθησε να δεχθούν την εξουσία των οικονομικά επιφανέστερων αρχόντων, με ταυτόχρονη κατάργηση της βασιλείας. Σκεπτόμενοι την ορμέφυτη τάση των ανθρώπων να αδικούν με βίαιο τρόπο τους άλλους, προς όφελός τους, μπορούμε να αντιληφθούμε το αναγκαίο της ύπαρξης των νόμων του Δράκοντος για την επιβολή μιας ορισμένης τάξης στην πολιτεία των Αθηνών και τις πολλές άλλες πολίχνες γύρω της.
Αυτήν την περίοδο λαμβάνει χώρα η δημιουργία του στρατιωτικού σχηματισμού της οπλιτικής φάλαγγας. Σημειωτέον δε ότι όπλον ονομάζετο η ασπίδα, το σημαντικότερο για την άμυνα των μαχομένων. Ο κάθε οπλίτης με το όπλο του κάλυπτε το δεξί ακάλυπτο του εξ' αριστερών συμπολεμιστή του. Την ίδια προφύλαξη του προσέφερε ο εκ δεξιών μαχόμενος. Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε το στενό δέσιμο των οπλιτών μεταξύ των, και το σεβασμό που έβγαζε αυτό, δεδομένου ότι η φάλαγγα ήταν ο μοναδικός σχηματισμός του στρατού. Έτσι οι φτωχοί, οι λιγότερο φτωχοί, αλλά και οι πλούσιοι πλησίαζαν περισσότερο στον σεβασμό, στην αποδοχή και στην καλή κοινωνική λειτουργία τους. Να λοιπόν το πρόπλασμα του αυτοπεριορισμένου πολίτη μέσα από μια αυτοσυνείδηση τέτοια, που μπορούσε να επιβάλλει κανόνες ηθικής δικαιοσύνης, ισονομίας, πέρα από τον θρησκευτικό καταναγκασμό, ο οποίος στους Τρωικούς χρόνους ήταν ο μόνος που υπήρχε.
Φυσικό επακόλουθο του αυτοπειθαρχούμενου πλέον πολίτη είναι η εμφάνιση και αποδοχή του Σόλωνα, και το αποκορύφωμα η Δημοκρατία του Κλεισθένους, ένας κήπος όπου άνθισαν όλα τα γνωστά λουλούδια της διανόησης και της φιλοσοφίας και η πνευματική εξύψωση της Πόλης Κράτους των Αθηνών. Θαυμαστή η σύλληψη της δημιουργίας των δέκα φυλών, που καθεμιά της περιελάμβανε και τα τρία είδη των τάξεων, Ενάλιους, Μεσόγαιους και Ορεινούς.
Κάποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι και στην Ασία υπήρξαν εστίες πολιτισμού, ίσως και χίλια χρόνια νωρίτερα, ακόμη και στην Αίγυπτο προγενέστερα ακόμη. Στη μεν Αίγυπτο ουδέποτε ήλθαν κοντά οι Φαραώ με τους υπηκόους, ούτε και το ιερατείο με το πλήθος. Γεωγραφικά υπήρχε άπλετος χώρος, όπου οι συνθέσεις του πληθυσμού άλλαζαν πολύ συχνά στην Ασία, όπου κατά καιρούς οι κυρίαρχοι άλλαζαν σε γλώσσα, κουλτούρα και αυτό που κυριαρχούσε πάντα ήταν η επιβολή ενός λαού, ενός δυνάστη, μιας μαχαίρας.
Μπορούμε ελπίζω βάσιμα να συμπεράνουμε ότι οι γεωγραφικές συνθήκες, το τραχύ και συνάμα δίπλα στην ανοιχτή θάλασσα έδαφος της Ελλάδας, με τις μικρές εύφορες κοιλάδες, έδωσαν την πρώτη ώθηση στη δημιουργία της δημοκρατίας, που παρά τις αδυναμίες της αποτελεί την καλύτερη δυνατή κοινωνία των πολιτών, για ένα όσο το δυνατόν πιο ευνοούμενο κράτος, με γλωσσική ομοιογένεια και κοινή κουλτούρα.
