Του Ευάγγελου Κυριάκη
Είμασταν όλη την ημέρα μαζί στο σχολείο, καθόμασταν στα ίδια θρανία, παίζαμε μαζί και μόλις χτυπούσε το κουδούνι για σχόλασμα φεύγαμε πάλι μαζί και πηγαίναμε να πολεμήσει ο ένας τον άλλον. Εμείς Έλληνες, αυτοί Τούρκοι. Πετροπόλεμος. Ναι παιχνίδι, αλλά όχι αόριστο σαν τα θεατρικά παιχνίδια των σχολικών εορτών. Εδώ υπήρχε αληθοφάνεια του «τούρκου», γιατί ήταν άνθρωποι που μιλούσαν τούρκικα, που οι παππούδες τους είχαν έρθει από την Τουρκία. Φαίνεται ότι η υποσυνείδητη επίδραση της Ιστορίας, που πυρήνα της διδασκαλίας στις σχολικές αίθουσες και στην περιρρέουσα εθνική ατμόσφαιρα είχε τον αντιτουρκισμό, έβρισκε ευκαιρία να εκτονωθεί σε ένα είδωλο του τουρκισμού, το οποίο βλέπαμε εμείς, τα παιδιά των παλιών κατοίκων του χωριού. Από την άλλη πλευρά και στους συνομιλήκους μας του συνοικισμού υπήρχε ένα αίσθημα του διαφορετικού, παρόλο που είχαν γεννηθεί στον ίδιο με εμάς τόπο. Ήταν ένα παιχνίδι ο πετροπόλεμος, αλλά με συγκεκριμένο συνειδησιακό υπόβαθρο. Ευτυχώς η εξέλιξή του έδειχνε ότι υπερίσχυε ο χαρακτήρας του παιχνιδιού και ότι η επιφυλακτικότητα και ο μετεωρισμός των συναισθημάτων γρήγορα υποχωρούσαν μέσα από την καθημερινή συμβίωσή μας. Αυτές οι αναμετρήσεις έστω και σαν παιχνίδια σταμάτησαν περί το 1959-1960.
Δίπλα στο χωριό των γηγενών της Κοινότητας Τατάρ Φαρσάλων, μετέπειτα Αγίων Αναργύρων και σήμερα Ζωοδόχου Πηγής, δημιουργήθηκε, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, συνοικισμός από έλληνες - ελληνόφωνους και τουρκόφωνους - από την Καππαδοκία. Στην καθημερινή γλώσσα οι κάτοικοί του αποκαλούνταν «πρόσφυγες» και σε περιπτώσεις προσωπικών δυσαρεσκειών υβριστικά «τούρκοι», «τουρκόσποροι» ή «αούτηδες» (επειδή πρόφεραν την αντωνυμία αυτός ως αούτος). Το γεγονός ότι εντάχτηκαν οι νέοι κάτοικοι διοικητικά στην ίδια Κοινότητα δημιούργησε ευνοϊκές προϋποθέσεις για να αρχίσει γρήγορα ο κοινωνικός συγχρωτισμός των δύο στοιχείων, αφού επισκέπτονταν την ίδια εκκλησία, το ίδιο σχολείο, τα ίδια καφενεία και συμμετείχαν ισότιμα στα δικαιώματα και στις υποχρεώσεις της κοινοτικής ζωής. Βέβαια η εγκατάστασή τους, όπως συνέβη γενικότερα με τους ελληνικούς πληθυσμούς που εισήλθαν στην ελλαδική επικράτεια ως πρόσφυγες, είχε προκαλέσει κάποιες αντιδράσεις αλλά όχι σοβαρά προβλήματα, εξαιτίας της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης μέρους του κλήρου των γηγενών, που δόθηκε στους νέους κατοίκους. Ωστόσο οι γηγενείς γρήγορα αποδέχτηκαν την πραγματικότητα ευαισθητοποιημένοι από την δυστυχία των συνανθρώπων τους, που, μέχρι να τους κτίσει το κράτος σπίτια, ζούσαν σε πρωτόγνωρες καταστάσεις, στις «γούρνες» που είχαν σκάψει στις πλαγιές του λόφου, αντιμετωπίζοντας το φάσμα του λιμού και του λοιμού.
Στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των προσφύγων συνέβαλε η κοινωνική αλληλοπροσέγγιση των δύο στοιχείων. Οι νέοι κάτοικοι πρόσφεραν εργασία στους ντόπιους με φτηνότερο εργατικό κόστος, γεγονός που λειτούργησε εκτονωτικά για τις αρχικές ενστάσεις. Η εργατικότητα, ένας σεβασμός από την πλευρά τους προς τους ντόπιους «για το ψωμί που έτρωγαν», καθώς και η γενικότερη αποδοχή που
έτυχαν από αυτούς οδήγησαν τις δύο πλευρές στην σύναψη ισχυρών κοινωνικών σχέσεων, κυρίως μέσω της κουμπαριάς και του μπράτιμου. Αυτήν την πνευματική σχέση οι Μικρασιάτες (πέρα από την κοινωνικοοικονομική της διάσταση) την τιμούσαν ιδιαίτερα. Τιμή και σεβασμό προς τον κουμπάρο ή νονό δεν απέδιδαν μόνο οι άμεσα σχετιζόμενοι, αλλά και ο ευρύτερος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενικός κύκλος τους. Αυτή η σχέση παραμένει ζωντανή ακόμη και στην τρίτη γενεά. Έτσι άρχισαν να δημιουργούνται στενότεροι δεσμοί μεταξύ τους και αμβλύνθηκε η διαφορετικότητα. Οι νέοι κάτοικοι έμαθαν καλά την ελληνική γλώσσα και οι ντόπιοι ξεπέρασαν γρήγορα τις επιφυλάξεις και προκαταλήψεις. Άνοιξαν τα σπίτια τους στους πρόσφυγες, έμαθαν, οι άντρες κυρίως, κάποιες τουρκικές λέξεις, γνώρισαν τα φαγητά τους και αναγνώρισαν κοινά χαρακτηριστικά στην ιδιοσυγκρασία τους. Δημιουργήθηκε ένας κοινός πολιτισμός στην καθημερινότητά τους, ο οποίος εκφράζονταν με την κοινωνική και συναισθηματική ταύτισή τους στις δυσάρεστες και ευχάριστες στιγμές της ζωής τους. Ιδιαίτερα σ' αυτήν την συναισθηματική αλληλοπροσέγγιση συνέβαλαν τα γλέντια με αφορμή κυρίως τους γάμους. Τα γλέντια καθόλη την εβδομάδα του γάμου με αποκορύφωμα εκείνου του Σαββατόβραδου εντυπωσίαζαν τους ντόπιους χάρη στην ιδιαιτερότητα των χορών και της μελωδίας των τραγουδιών των Μικρασιατών, κυρίως στα τούρκικα (εξάλλου η ελληνική μουσική δεν συγγενεύει περισσότερο με την Δύση, αλλά ασφαλώς με την βυζαντινή Ανατολή). Η κοινωνική όσμωση επίσημα ενισχύθηκε από την ισότιμη συμμετοχή στους διοικητικούς μηχανισμούς, στον Γεωργικό Πιστωτικό Συνεταιρισμό, στην επιτροπεία της Εκκλησίας, του Σχολείου και στην Κοινότητα. Επιβεβαιώθηκε δε πλήρως, όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1960 το αξίωμα του Προέδρου της Κοινότητας έλαβαν για πρώτη φορά Μικρασιάτες.
Έτσι στον μικρόκοσμο της Ζωοδόχου Πηγής η όσμωση δύο στοιχείων από διαφορετικά γεωγραφικά και πολιτισμικά περιβάλλοντα επιτεύχθηκε πολύ γρήγορα χάρη στα κοινά ελληνικά πολιτισμικά στοιχεία και στον κοινό ανθρώπινο αγώνα για την επιβίωση. Αυτό το γεγονός αποτελεί ένα δείγμα μιας διαδικασίας μέσα από την οποία διαμορφώθηκε η νεότερη ελληνική κοινωνία. Η σύγχρονη έχει άλλες προκλήσεις και συνθήκες να επεξεργαστεί ..
