Του Βασίλη Πλατή, φιλόλογου-δρος Ιστορίας Α.Π.Θ.
Κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, στο δημόσιο διάλογο της γειτονικής Τουρκίας αλλά και στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης διεξάγονται συζητήσεις για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας και την πρόθεση της ιθύνουσας πολιτικής τάξης να προβεί σε μεταρρυθμίσεις, που θα διασφαλίσουν την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την πρόσδεσή της στο άρμα των σύγχρονων δυτικών αστικών δημοκρατιών.
Ωστόσο, το πρόβλημα της Τουρκίας φαίνεται ότι είναι βαθύτερο, και δη πολιτιστικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο τέως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ιταλός Ρομάνο Πρόντι σε προ ετών συνέντευξή του σε τούρκο δημοσιογράφο είχε διατυπώσει με σαφήνεια: «ορθώνονται ανάμεσά μας (δηλαδή ανάμεσα στην Τουρκία και την Ευρωπαϊκή Ένωση) τείχη οικοδομημένα από αιώνες … θα πρέπει να επιμείνουμε σε έναν πολιτιστικό διάλογο. Να προχωρήσουμε λοιπόν σε ένα φιλοσοφικό, τεχνολογικό, θρησκευτικό, πολιτιστικό διάλογο. Να συνεργαστούμε».
Παράλληλα, Τούρκοι διανοούμενοι συνεχίζουν να επισημαίνουν τις μεγάλες αντιθέσεις, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές, που υφίστανται μεταξύ των διάφορων τμημάτων του πληθυσμού σε συνάρτηση με τη γεωγραφική και διοικητική περιφέρεια στην οποία διαβιούν σε σημείο μάλιστα να παραλληλίζουν την Τουρκία με ένα τεράστιο Μπαγκλαντές, με εγκατεσπαρμένες, ωστόσο, στο εσωτερικό της νησίδες Βελγίου, Ολλανδίας, Γαλλίας και Ιταλίας.
Οι αντιθέσεις αυτές, κατά την τελευταία δεκαετία, μπορεί βέβαια να έχουν αμβλυνθεί λόγω της οικονομικής ανάπτυξης που γνώρισε η γειτονική χώρα επί των ημερών του τωρινού προέδρου και τέως πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν, δεν έχουν όμως εξαλειφθεί και υφίστανται. Ταυτόχρονα τα «τείχη» που χώριζαν στο παρελθόν την Τουρκία με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μοιάζουν και σήμερα απροσπέλαστα.
Οι τελευταίες πρωτοβουλίες του προέδρου Ερντογάν οδηγούν προδήλως στο συμπέρασμα αυτό. Η αποπομπή από την πρωθυπουργία του αξιόπιστου συνομιλητή των Ευρωπαίων Αχμέτ Νταβούτογλου και η αντικατάστασή του από τον εκλεκτό του προέδρου και πρόθυμο να ενισχύσει συνταγματικά τις προεδρικές εξουσίες Γιλδιρίμ, είναι στην πραγματικότητα και ως τέτοια εκλαμβάνεται από τους Ευρωπαίους σαφής ένδειξη πείσμονος προσκόλλησης στο αντιευρωπαϊκό παρελθόν της χώρας.
Το ίδιο ισχύει και με τη νομοθεσία για την τρομοκρατία, καθώς με το μεγάλο εύρος «αδικημάτων» που καλύπτει, διευκολύνει τον Ερντογάν να εξοστρακίσει από την πολιτική ζωή και το δημόσιο διάλογο διανοούμενους, δημοσιογράφους, ακτιβιστές, Κούρδους και άλλους ανεπιθύμητους «αντιφρονούντες».
Κατά συνέπεια, οι δηλώσεις πολλών υψηλόβαθμων αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης ότι οι τούρκοι πολίτες που ταξιδεύουν στις είκοσι έξι χώρες της ζώνης Σένγκεν σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να λάβουν βίζα τον Ιούνιο, όπως διαλαμβάνει το κείμενο της πρόσφατης συμφωνίας Τουρκίας-Ε.Ε. για το προσφυγικό, είναι μάλλον ήσσονος σημασίας.
Αντίθετα, η αυταρχική και εν πολλοίς «αντιδραστική» πολιτική του Ερντογάν καθώς και οι παγιωμένες και οπισθοδρομικές για την πλειονότητα των Ευρωπαίων πολιτών αντιλήψεις μεγάλου τμήματος της τουρκικής κοινής γνώμης, φαντάζουν ως το πραγματικό και μέχρι στιγμής αξεπέραστο εμπόδιο για την επιχειρούμενη και αναθερμανθείσα το τελευταίο διάστημα λόγω προσφυγικού ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Είναι πλέον φανερό ότι δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα στον προσανατολισμό της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής αλλά και της τουρκικής κοινωνίας σε σχέση με την Ευρώπη από την εποχή που ο γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ δήλωνε ότι η εισδοχή της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να επικυρωθεί με δημοψήφισμα από τους λαούς των υπόλοιπων χωρών.
