Του Λάζαρου Μακρή*
Η «πρώτη φορά αριστερά» στην Κυβέρνηση μάλλον παρήκμασε πρόωρα. Άπαξ και ξεχείλισε η πρώτη σταγόνα από το ποτήρι της αγανάκτησης –όπως συνέβη και με προηγούμενες Κυβερνήσεις – η κατάσταση δεν επανέρχεται στην προτεραία μεθυστική φάση των ψεύτικων προσδοκιών. Το φαινόμενο έχει την εξήγησή του: Ο αριστερός πρωθυπουργός, εκεί που υπόσχονταν να βαράει τα νταούλια και οι αγορές να λικνίζονται στον ρυθμό του, ως μη όφειλε, υπέγραψε ένα Τρίτο Μνημόνιο, δανειζόμενος πόρους, που η Κυβέρνησή του μετέτρεψε αυθωρεί και παραχρήμα σε φόρους 90 και πλέον δισ. ευρώ! Μετατόπισε την κατάσταση του Δεκεμβρίου του 2014 στην ευνοϊκότερη εκδοχή στο 2018! Και με επιδεινούμενους όλους τους οικονομικούς δείκτες και φυσικά τους δείκτες κοινωνικής προστασίας και επιπέδου ζωής! Σήμερα περισσεύει ακόμη και το επιχείρημα περί συμπαγούς κυβερνητικής πλειοψηφίας των 153. Διότι, ακόμη και αν αυτό ισχύει, δεν υπάρχει στρατηγική, σχέδιο, βηματισμός, κανονικότητα. Δεν υπάρχει πνοή. Έχει προστεθεί και το προσφυγικό, που μπορεί να εξελιχθεί σε καταλύτη εξελίξεων! Η δήθεν πρόοδος μεταμορφώθηκε σε οπισθοδρόμηση! Η ελπίδα μεταμορφώθηκε σε φάρσα, ξεθώριασε και φεύγει. Μέσα στο γενικευμένο κλίμα απογοήτευσης ο κ. Μητσοτάκης δείχνει να μην βιάζεται. Ίσως τα παθήματα των προηγουμένων υπήρξαν διδακτικά! Ωστόσο, εάν και εφόσον διαδεχθεί στο τιμόνι της χώρας τον κ. Τσίπρα, εξαιτίας της αντικειμενικά δύσκολα διαχειρίσιμης οικονομικής κατάστασης, μέσα σε μνημονιακό μάλιστα πλαίσιο και προσφυγικό/μεταναστευτικό κλοιό –σύμφωνα με την κρατούσα αντιληπτική ικανότητα των πολιτών- διατρέχει τον πολιτικά θανάσιμο κίνδυνο να αποδειχθεί ανθεκτικότερος ίσως του προκατόχου του, ωστόσο αναλώσιμος μεσοπρόθεσμα και ο ίδιος. Εκτός και αν μοιρασθούν οι ευθύνες μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων μιας οικουμενικής κυβέρνησης, που μεσοπρόθεσμα φαντάζει σαν η καλύτερη δυνατή λύση.
Η ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΚΕΝΤΡΟΑΡΙΣΤΕΡΑ
Και μέσα σε αυτή την ενδιαφέρουσα από κάθε άποψη πολιτική περίοδο, η Κεντροαριστερά της χώρας βρίσκεται στην άκρη. Διαμελισμένη, άνευρη, περίπου χωρίς ακροατήριο. Υπερίσχυσε η επικαιρότητα της ιστορίας. Σε πείσμα όμως της συγκυρίας, η ιστορία είναι παρούσα. Γράφεται, κρίνει, αξιολογεί. Στη συγκυρία υποτίθεται ότι αποζητείται η αλήθεια, η οποία όμως την ίδια στιγμή στην πράξη απορρίπτεται. Καταψηφίζεται. Δεν είναι η πρώτη φορά. Στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν, στις εκλογές του 1920, αφού είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών και λίγους μήνες μετά την ανακήρυξή του από τη Βουλή ως «άξιος της πατρίδος ευεργέτης και σωτήρας της πατρίδος», ο εθνάρχης Ελευθέριος Βενιζέλος δεν εκλέχτηκε ούτε βουλευτής! Ειπώθηκε η αλήθεια, αλλά εισακούσθηκε το ψέμα! Οι πολίτες δημοκρατικά, αποφάσισαν την έλευση του αδιεξόδου, τον ερχομό της εθνικής συμφοράς! Σήμερα τα Μνημόνια αποτέλεσαν τις μυλόπετρες που συνθλίψανε την όποια έκφραση της Κεντροαριστεράς μαζί με τα στελέχη της. Τιμωρήθηκαν όσοι είπαν την αλήθεια και πάλεψαν για αυτήν. Επικράτησε ο θυμός για την απώλεια «κεκτημένων». Άλλωστε η ίδια η Κεντροαριστερά είχε εκπαιδεύσει πολιτικά τους πολίτες να θεωρούν ότι έχουν περίπου μόνο δικαιώματα και κεκτημένα, χωρίς υποχρεώσεις. Καλλιεργήθηκαν λάθος πρότυπα. Η φοροδιαφυγή ερμηνεύτηκε από πολλούς σαν καπατσοσύνη, η συντεχνιακή αντίληψη κυριάρχησε έναντι του υγιούς συνδικαλιστικού πνεύματος, ενώ για μεγάλο διάστημα ήταν ενοχοποιημένο το επιχειρείν. Και όταν το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα αδυνάτησε και αρνήθηκε την περεταίρω ευνοϊκή χρηματοδότηση των φιλολαϊκών πολιτικών της Κεντροαριστεράς, οι πολίτες που μεταπολιτευτικά, κυρίως χάριν αυτής απόλαυσαν τα καλύτερα χρόνια –χρόνια οικονομικής μεγέθυνσης και ευμάρειας- της γύρισαν την πλάτη. Στήριξαν το δήθεν νέο, που επαγγέλλονταν όμως να επαναλάβει εκείνες μόνον τις λαθεμένες πολιτικές που μας οδήγησαν στο σημερινό τέλμα. Μόνο που τώρα λεφτά δεν υπάρχουν. Αποδεικνύεται σήμερα δραματικά ότι δεν υπήρχε εύκολος δρόμος, ότι καραδοκούσε η ασύντακτη χρεωκοπία.
Αδίκως οι «οργισμένοι» τιμώρησαν πολιτικούς που είπαν την αλήθεια και πρόλαβαν τα χειρότερα, ενώ αντάμειψαν εκείνους που καβάλησαν το κύμα της αγανάκτησης και του θυμού τους, για να καταλάβουν κυβερνητικά έδρανα, με ψεύδη και συκοφαντίες! Παρόλα αυτά, η έκφραση της Κεντροαριστεράς οφείλει να προχωρήσει χωρίς εκπτώσεις. Να σέβεται την επικαιρότητα, αλλά να συνομιλεί με την ιστορία. Μέχρι σήμερα, η μεταπολιτευτική πολιτική ιστορία έχει αποδείξει ότι χάριν της «ώσμωσης», το κυβερνητικό ΠΑΣΟΚ, ως ηγέτιδα δύναμη της Μεταπολίτευσης επηρέασε θετικά τη ΝΔ ως προς τη φιλολαϊκότερη έκφρασή της, αλλά και εξ αιτίας αυτής της «ώσμωσης», της άσκησε αρνητική επιρροή ως προς την άρνηση ανάληψης πολιτικού κόστους. Ουδείς άγγιξε λόγου χάριν το ασφαλιστικό τα προηγούμενα χρόνια και ας διέβλεπαν τον ερχομό του αδιεξόδου. Ο δε ΣΥΡΙΖΑ, υπερκέρασε αμφότερους σε λαϊκισμό, υποσχόμενος την επαναφορά της 13ης Σύνταξης! Η έννοια «αλληλεγγύη των γενεών» είναι περίπου άγνωστη στη χώρα μας. Σήμερα όμως δεν υπάρχει η πολυτέλεια του χρόνου και δεν παρέχει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα το ύψος της ρευστότητας εκείνης, ώστε να μεταφερθεί ο λογαριασμός, ακόμη βαρύτερος, στο μέλλον. Η εμπειρία του κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ είναι ήδη οδυνηρή και προφανώς προοπτικά δεν μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να αποτελέσει το θεσμικό αντίβαρο ενός σοβαρού, maxi και χρήσιμου διπολικού συστήματος. Αποδείχθηκε πιο παλιός και από το παλιό. Κατά συνέπεια είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία, η Κεντροαριστερά με την όποια άνευρη σήμερα έκφραση, να δυναμώσει μέσα από αλήθειες. Άλλωστε και το ιστορικό της ισοζύγιο -παρά τα λάθη και τις παραλείψεις της- φέρει για τον πολίτη θετικό πρόσημο. Χρειάζεται σήμερα παρά ποτέ μια Κεντροαριστερά με αυτογνωσία, να καταστεί ικανή και να κτίσει νέες νοοτροπίες. Δεν της ταιριάζει να είναι ούτε τυχοδιωκτική, ούτε ευκαιριακή. Με επιμονή να πείσει τους πολίτες να λογαριάζουν στη βάση της πραγματικότητας και με προσδοκίες που αντανακλούν ρεαλιστικές δυνατότητες. Στη βάση του ορθού λόγου. Μακριά από ιδεοληψίες και εμμονές. Άλλωστε στη φράση που αποδίδεται στον Ντεγκ Σιάο Πινγκ ότι «δεν έχει σημασία αν η γάτα είναι άσπρη ή μαύρη, αρκεί να πιάνει ποντίκια» παρατηρεί κανείς ιστορικά παραδείγματα αντιφάσεων, προκειμένου να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά επείγουσες και έκτακτες καταστάσεις, όπως η Κρατικοποίηση της Τράπεζας Northern Rock στη φιλελεύθερη Βρετανία, η διάσωση μεγάλων ομίλων στις ΗΠΑ με χρήματα των φορολογουμένων στη αρχή της Κρίσης του 2008, αλλά και ιστορικά η μερική φιλελευθεροποίηση στο πλαίσιο της «Νέας Οικονομικής Πολιτικής», που έγινε από τον επαναστάτη Β.Ι. Λένιν το 1921. Επρόκειτο για αντιμετώπιση καταστάσεων με ad hoc διαδικασίες, κόντρα στις ιδεολογικές αναφορές των ιθυνόντων. Στη βάση λοιπόν του ορθού λόγου η Κεντροαριστερά χρειάζεται να εκφράσει ένα Όραμα, στηριγμένο σε ένα ρεαλιστικά επεξεργασμένο σχέδιο, μετρήσιμο, επιτέλους με αναπτυξιακά χαρακτηριστικά, στη βάση της λογικής που υπαγορεύει την αύξηση της πίτας πριν το μοίρασμά της. Χρειάζεται να καλλιεργηθεί ένα φιλοεπενδυτικό πνεύμα, απέναντι σε κινήσεις και μηνύματα που μας απομονώνουν διεθνώς. Δεν αρκούν καν σήμερα οι brown field επενδύσεις, η εξαγορά δηλαδή μόνον υφιστάμενων εταιριών, αλλά απαιτούνται green field επενδύσεις, δηλαδή ίδρυση νέων μονάδων παραγωγής για να παραχθεί πλούτος, με θέσεις εργασίας. Η μακρά περίοδος των αυξημένων κρατικών δαπανών μέσω των οποίων συντηρούνταν η υψηλή ιδιωτική κατανάλωση δημιούργησε στρατιές πλούσιων πολιτών μεν –που σήμερα ωστόσο δοκιμάζονται μαζί με τα χαμηλοεισοδηματικά στρώματα και τους ανέργους- αλλά φτωχό κράτος. Και ένα φτωχό κράτος δεν μπορεί να αποτελέσει πλέον τον προκινητήρα για να εκκινήσει η οικονομία, αφού επί της ουσίας δεν μπορεί καν να συντηρήσει τις δομές, τις υπηρεσίες, τους εργαζόμενούς του, τους συνταξιούχους. Να γιατί πριν από όλα αυτά πρέπει να επιστρέψει η αξιοπιστία ως κύριο χαρακτηριστικό της Κεντροαριστεράς. Για να μπορέσει να αγγίξει, να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει τις δημιουργικές δυνάμεις. Για να αντιμετωπισθούν παθογένειες. Χρωστάει ένα άνοιγμα σε ένα προβληματισμένο συνειδητά κοινό μετακινούμενων μεταξύ ΠΑΣΟΚ, Ποταμιού, ΝΔ και μικρότερων φιλοευρωπαϊκών κομμάτων. Πρέπει να απευθυνθεί πρωτίστως στο κοινό της αποχής και ιδίως στη μπερδεμένη νεολαία που αποστασιοποιείται από την πολιτική γιατί δεν βρίσκει κάτι να την εκφράζει, στους ανένταχτους ανθρώπους, αλλά και σε πολλούς παραπλανημένους, μετριοπαθείς πολίτες που ξεγελάστηκαν από την παλαιοκομματική ρητορεία του ΣΥΡΙΖΑ, τον οποίο πρόσκαιρα εμπιστεύθηκαν.
Ο δρόμος δεν είναι εύκολος ούτε γραμμικός. Από τη φύση του έχει πολλές στροφές και περιορισμούς. Δεν χωράνε λόγου χάρη μισόλογα, περιχαρακώσεις και βιλαέτια, μικροηγεμονισμοί και πρώιμη ονοματολογία. Τόσο ο συσχετισμός δυνάμεων, όσο και η πολιτική συμμετρία συντόμως θα φέρουν στο προσκήνιο το δίπολο Κεντροαριστεράς – Κεντροδεξιάς. Για πολλούς φαντάζει το πλήρωμα του χρόνου για την Κεντροαριστερά να ταυτίζεται με τον «κύκλο του Μέτωνος». Σχηματικά δεν μπορεί εύκολα να διαφωνήσει κανείς με μια τέτοια προσέγγιση. Αν όμως ο «κύκλος του Μέτωνος» αντιστοιχεί σε μια περίοδο 235 συνοδικών μηνών Σελήνης, η οποία και είναι ίση προς 19 περίπου τροπικά έτη των 365,25 ημερών, τότε σίγουρα στο σύγχρονο πολιτικό τοπίο των ραγδαίων εξελίξεων ο χρόνος, καθίσταται πιο πυκνός. Αποδεικνύεται καταλυτικός και σαφώς κοντύτερος.
*Ο Λάζαρος Μακρής είναι καθηγητής Γερμανικής Φιλολογίας και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη «Διοίκηση και Διαχείριση Έργων και Προγραμμάτων». Έχει διατελέσει ειδικός σύμβουλος στην Περιφέρεια Θεσσαλίας, εκλεγμένο αυτοδιοικητικό στέλεχος, πρόεδρος και διοικητής σε εποπτευόμενους φορείς Υπουργείων.
