Του Γιάννη Διαμαντή επιτ. δικηγόρου
Στις 22 Δεκεμβρίου 2015 δημοσιεύθηκε στον ημερήσιο Τύπο ένα κείμενο – έκκληση υπέρ της Ελλάδας. Η «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» καταχώρησε μεγάλο τμήμα του περιεχομένου μιας επιστολής δεκαέξι κορυφαίων επιστημόνων κατόχων βραβείου Νόμπελ ιατρικής - φυσιολογίας, φυσικής και χημείας, διαφόρων ετών, με επικεφαλής τον, επίσης καθηγητή, Haraldzur Hausen, νομπελίστα φυσιολογίας - ιατρικής.
Η επιστολή με τίτλο «Στηρίξτε την Ελλάδα» απευθύνεται στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σούλτς, στον Πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν Κλωντ Γιουνκέρ και στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τασκ. Η επιστολή εστάλη και προς τους αρμοδίους παράγοντες των ΗΠΑ και κοινοποιήθηκε στον Έλληνα Αναπληρωτή Υπουργό Έρευνας και Καινοτομίας Κώστα Φωτάκη.
Στην επιστολή τους λοιπόν οι κορυφαίοι επιστήμονες τονίζουν ότι η Ελλάδα «…γενέτειρα της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων αξιών μαστίζεται από μία μακρά, συνεχή και βαθιά οικονομική κρίση, που έχει επηρεάσει αρνητικά τις ζωές των Ελλήνων, τις υποδομές και το μέλλον της χώρας». Αναφέρουν επίσης ότι «τα μέτρα λιτότητας που έχουν επιβληθεί είναι σκληρά και άδικα για τους πολίτες και την ακαδημαϊκή κοινότητα, δεν οδηγούν πουθενά».
Καλούν την ευρωπαϊκή ηγεσία «να προωθήσει πολιτικές που θα εμπεριέχουν την παράμετρο της ανάπτυξης, διαφορετικά θα είναι αναποτελεσματικά και θα οδηγούν σε περαιτέρω ύφεση».
Η δυναμική συνέγερση αυτής της μεγάλης ομάδας επιστημόνων, σφραγίζει τον απερχόμενο χρόνο και δημιουργεί μεγάλες ελπίδες ότι θα προκαλέσει τα ανάλογα ερεθίσματα. Πρέπει να τονισθεί ότι η ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα επαινείται ιδιαιτέρως στην επιστολή ως φορέας «παραγωγικής επιστημονικής έρευνας με εξαίρετο ανθρώπινο δυναμικό που, παρά τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει η κρίση, με ελλείψεις, τόσο σε κονδύλια όσο και σε υποδομές, μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης και διόδου εξόδου της χώρας από την κρίση». Επισημαίνουν το γεγονός ότι «κορυφαίοι Έλληνες επιστήμονες αναγκάζονται να αναζητήσουν την τύχη τους σε χώρες του εξωτερικού».
Οι καθηγητές καλούν τις ηγεσίες της Ευρώπης και της Αμερικής «να αναλάβουν δράσεις για να επιστρέψει η Ελλάδα σε συνθήκες ανάπτυξης και ευημερίας».
Εσχάτως πληροφορήθηκα το γεγονός ότι συμμετοχή στην πρωτοβουλία για το διάβημα των επιστημόνων, μαζί με τον επικεφαλής Haraldzur Hausen, είχε ο υπ` αριθμόν 9 στον κατάλογο καθηγητής Yuan T. Lee, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ Χημείας 1986 από την Ταϊβάν. Προσφάτως παρεπιδημούσε στην πόλη μας για να παραστεί στον γάμο της ανεψιάς του με τον γιο του Λαρισαίου μηχανικού Νικολάου Σούρλα. Εγνώριζε τα συμβαίνοντα στον τόπο μας αλλά ενημερώθηκε πληρέστερα.
Είναι βέβαια γνωστό ότι ιδίως από το 2010 μέχρι σήμερα, εξέχουσες επιστημονικές προσωπικότητες έκαμαν κατά καιρούς παρεμβάσεις υπέρ της άποψης ότι τα παντοειδή προγράμματα λιτότητας της ευρωπαϊκής ηγεσίας, που δεν περιείχαν αναπτυξιακά στοιχεία, οδήγησαν στην καταβαράθρωση των χωρών ιδίως του Νότου και ειδικότερα της Ελλάδας.
Οικονομολόγοι, κοινωνιολόγοι, ακόμη και φιλόσοφοι συνέκλιναν στην βασική κοινή θέση ότι το εφαρμοζόμενο στην Ελλάδα πρόγραμμα που εφαρμόσθηκε επί μία πενταετία και προκάλεσε πρωτοφανή ανεργία, καθίζηση του ΑΕΠ κατά 25%, με μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες κάτω από το όριο της φτώχειας, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε επιδείνωση της κατάστασης, αφού δεν περιέχει αναπτυξιακά στοιχεία.
Ουδείς σοβαρός αντίστοιχου κύρους αντίλογος υπήρξε. Όταν στις 13 Ιανουαρίου 2015 με την προηγούμενη κυβέρνηση οι «θεσμοί» (ΔΝΤ και ΕΚΤ) ανακοίνωσαν ότι η ελληνική οικονομία βρισκόταν στον δρόμο της ανάπτυξης με ρυθμό 0,8% αυτό που μετρούσαν ήταν το πόσο ασφαλής ήταν αυτή η οικονομία για τους επιχειρηματικούς επενδυτές.
Δεν μετρούσαν όσους αποκλείσθηκαν από κάποιο εισόδημα, δεν ελάμβαναν υπόψη τη δυσλειτουργία των νοσοκομείων, ή το κλείσιμο κλάδων μικρών επιχειρήσεων (βλ. μεταξύ άλλων συνέντευξη της καθηγήτριας κοινωνιολογίας Σάσκια Σάσεν στην Εφημ. Συντακτών της 6-7 Ιουνίου 2015).
Από όσα είμαι σε θέση να γνωρίζω, πρώτος ο νομπελίστας καθηγητής Τζόζεφ Στίγκλιτς από τις αρχές του 2012 είχε ασκήσει δριμύτατη κριτική για την πολιτική της λιτότητας.
Ειδικότερα για τους Ευρωπαίους ηγέτες αποφάνθηκε ότι «ακολουθούν μία «σπειροειδή πορεία θανάτου». Την ίδια χρονιά πραγματοποιήθηκε η συνάντηση του τότε πρωθυπουργού της Ιταλίας Μάριο Μόντι με τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα κατά την οποία ο πρώτος προειδοποίησε τους Ευρωπαίους εταίρους και τους Δ/ντές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου να είναι πιο διαλλακτικοί στις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα. (βλ. ρεπορτάζ στα ΝΕΑ της 10-2-2012 με τίτλο «χαλαρώστε τη λιτότητα»)
Ο Στίγκλιτς είναι εκείνος που είχε κάνει τη γνωστή δήλωση, μιλώντας για το ελληνικό πρόγραμμα «διάσωσης» στην τηλεόραση Bloomberg, ότι αν είχε φοιτητές τους αρχιτέκτονές του θα τους έβαζε «μηδέν».
Μιλώντας ο ίδιος για το πρόγραμμα της συμφωνίας της 13 Ιουλίου 2015 το αποκάλεσε «ασυνάρτητο». Παρά ταύτα είπε ότι ελπίζει ότι η Ελλάδα μπορεί να βγει από την κρίση διότι διαπίστωσε «…την ανθεκτικότητα των Ελλήνων, τη δύναμη και την ευφυΐα με την οποία έχουν προσεγγίσει τα προβλήματα (εφημ. Συντακτών της 23 Ιουλίου 2015).
Αυτή η δύναμη φαίνεται ότι προκαλεί και την αισιοδοξία του καθηγητή Κων/νου Τσουκαλά του οποίου το τελευταίο βιβλίο «Η Γυμνή Βασίλισσα» τελειώνει με έναν τρόπο αισιόδοξο αλλά «σιβυλλικό» όπως τον χαρακτηρίζει ο ίδιος.
Ο μεγάλος Γάλλος Οικονομολόγος Τομά Πικετί, γνωστός συγγραφέας του μεγάλου έργου με τίτλο «Το κεφάλαιο τον 21ο αιώνα» (εκδόσεις Πόλις), καλεσμένος στο Βερολίνο πήρε το βραβείο του πολιτικού βιβλίου, του Ιδρύματος Φρίντριχ Έμπερτ και συνομίλησε με τον Δήμαρχο του Αμβούργου Όλαφ Σόλτς, σημαίνον στέλεχος του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος.
Στη συνομιλία αυτή (που περιγράφεται σε εκτενές ρεπορτάζ του Μιχάλη Μήτσιου και Γιώργου Παππά, στα ΝΕΑ της 12ης Μαΐου 2015 με βάση ανταπόκριση της Μοντ) ο Πικετί τόνισε ότι κατά το 1953 οι Σύμμαχοι διέγραψαν σε μεγάλο βαθμό το χρέος της Γερμανίας, σωστά, για να ανοικοδομηθεί. Έτσι, είπε, πρέπει να γίνει και με το χρέος της Ελλάδας. Χαρακτηριστικά είπε: «Οι νέοι της Ελλάδας πρέπει άραγε να θεωρηθούν περισσότερο υπεύθυνοι για τα λάθη που διαπράχθηκαν στο παρελθόν από ό,τι οι Γερμανοί το 1953; Γιατί να αρνηθείτε στους Έλληνες αυτό που προσφέρατε στους Γερμανούς;». Όταν ο Σολτς του είπε ότι η Ελλάδα πρέπει να φορολογήσει τους πλουσίους, ο Πικετί απάντησε: «Λέμε στην Αθήνα να φορολογήσει τους πλουσίους, αλλά την ίδια ώρα εκείνοι τοποθετούν τα χρήματά τους σε γαλλικές και γερμανικές τράπεζες οι οποίες αρνούνται να δώσουν πληροφορίες στις ελληνικές αρχές για τους πελάτες τους»!
Με πρωτοβουλία του Πικετί, του Τζέφρυ Σακς και άλλων οικονομολόγων έγινε έκκληση πολλών Ευρωπαίων προς τη Μέρκελ που ζητούσαν να σταματήσει το πρόγραμμα λιτότητας εις βάρος της Ελλάδας και να προβεί στη διαγραφή μεγάλου μέρους του χρέους, όπως συνέβη και με τη Γερμανία το 1953. «Το φάρμακο που συνταγογράφησε το Υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας, και οι Βρυξέλλες, όχι μόνο δεν οδήγησε στη θεραπεία του ασθενούς, αλλά προκάλεσε ακατάσχετη αιμορραγία» είπαν. (βλ. Εφημ. Συντακτών 8-7-2015)
Στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ της 1ης-7-2015 δημοσιεύθηκε κείμενο που υπογράφεται από τον Πικετί και άλλους δεκαεπτά καθηγητές διαφόρων Πανεπιστημίων, αλλά και από τον πρώην πρωθυπουργό της Ιταλίας Μάσσιμο ντ` Αλέμα, με την ιδιότητα του Προέδρου του Ιδρύματος Ειρηνικών Προοδευτικών Σπουδών. Και αυτοί οι κορυφαίοι επιστήμονες μιλούν για τερματισμό του προγράμματος λιτότητας.
Ο γνωστός νομπελίστας οικονομολόγος Πωλ Κρούγκμαν, σε ειδικό άρθρο του στους Τάιμς της Νέας Υόρκης επισημαίνει ότι «το ΔΝΤ παραδέχτηκε ότι οι αρνητικές επιπτώσεις της λιτότητας είχαν υποεκτιμηθεί» (βλ. Εφημ. Συντ. 16-2-2015). Τώρα αναδύεται το ερώτημα: Αυτή η βλάβη όμως που ήδη επήλθε καθ` ομολογία του ΔΝΤ, πώς και πότε διορθώνεται;
Τρεις Ευρωπαίοι φιλόσοφοι, ο Γάλλος Ετιέν Μπαλιμάρ, ο Ιταλός Σάντρο Μετζόντρα και ο Γερμανός Φρίντερ Ότο, σε κοινό άρθρο τους στην εφημερίδα Liberation τονίζουν ότι τα τελευταία μέτρα που θα εφαρμοσθούν με τη συμφωνία της 13ης Ιουλίου 2015 «…θα αποτελέσουν αντικείμενο μιας υπερβολικά βίαιης επιβολής, η οποία θα οδηγήσει σε ακόμη πιο συγκρουσιακή κατάσταση από αυτήν της τελευταίας πενταετίας».
Ο θεωρούμενος σήμερα μεγαλύτερος φιλόσοφος στον κόσμο, ο Γερμανός Γιούνγκερ Χάμπερμας έκαμε βαθιά ανάλυση ειδικώς για την γερμανική ευθύνη.
Περισσότερο από κάθε άλλο κείμενο αυτό που «επλήγωσε» την γερμανίδα καγκελάριο κατά δήλωση της ίδιας, ήταν το άρθρο του Χάμπερμας στη Σουντόιτσε Τσάιτουνγκ στις 22-6-2015.
Το σπουδαίο άρθρο αφορά κυρίως στο ερώτημα: Γιατί, παρά τις φανερές πιέσεις προς την ευρωπαϊκή ηγεσία, δεν υπάρχει, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, ανταπόκρισή της για αλλαγή του προγράμματος λιτότητας και για άμεση εφαρμογή μέτρων προγραμματισμένης ανάπτυξης με ουσιαστική οικονομική ενίσχυση της Ελλάδας και με «διαγραφή του χρέους» ή «αναστολή εξυπηρέτησής του συνδεομένης με ανάπτυξη» (κατά τον ίδιο τον Χάμπερμας);
Η απάντηση δίδεται από τον ίδιο τον Χάμπερμας όταν τονίζει ότι διαπιστώνει τη «μετάλλαξη της πολιτικής σε θεματοφύλακα των αγορών» ή ότι «…το σκάνδαλο μέσα στο σκάνδαλο είναι η ακαμψία με την οποία η γερμανική κυβέρνηση αντιλαμβάνεται τον ηγετικό της ρόλο» και, αφού τονίζει ότι «η Γερμανία είναι υποχρεωμένη να προωθήσει την οικονομική ανάκαμψη από την οποία επωφελείται ακόμη και σήμερα χάρη στη σοφία των πιστωτριών χωρών της οι οποίες στη Συμφωνία του Λονδίνου το 1953 διέγραψαν περίπου το μισό των χρεών της», καταλήγει: «Δεν μιλάμε όμως από ηθική σκοπιά, αλλά για τον πολιτικό πυρήνα του ζητήματος… Είναι οι πολίτες και όχι οι Τράπεζες αυτοί οι οποίοι πρέπει να έχουν τον τελευταίο λόγο σε υπαρξιακά ερωτήματα για την Ευρώπη».
