Όπου μια Θεσσαλή … γραία (γρέντζω που λέμε στα μέρη μας) «την πέφτει» και κράζει έφηβους που αντί για καλοκαιρινό παιχνίδι στον δρόμο είναι χωμένοι στα κινητά τους και πίνουν πορτοκαλάδα με συντηρητικά. Αρχικά τους κατσαδιάζει, ύστερα γλυκαίνει και τους προτρέπει να πίνουν αγνή «πορτοκαλάδα εκ Θεσσαλίας». Τους κάνει και πλάκα:
«-Ξέρετε βρε πού είναι η Θεσσαλία;». Και τότε τα πιτσιρίκια, σαν σύγχρονα τέκνα της εποχής τους, «γκουγκλάρουν» και την αναζητούν…
Γελάμε οι μεγαλύτεροι, για τους οποίους τέτοιου είδους βασικές γνώσεις γεωγραφίας ήταν …αυτονόητες, αλλά συνάμα καταλαβαίνουμε και τι γενιές μεγαλώνουμε στον σημερινό κόσμο.
Έτσι, οι αυριανοί πολίτες θα στερούνται βασικών πληροφοριών, τις οποίες θα έχουν διαθέσιμες μόνο σε βάσεις δεδομένων. Θα είναι το κινητό; Θα είναι τσιπάκια που θα φυτεύονται στον εγκέφαλο όπως λένε οι μελλοντολόγοι; Σε κάθε περίπτωση ένα χαοτικό σύστημα θα διοχετεύει πληροφορίες και θα ελέγχει έναν ακόμη πιο χαοτικό κόσμο.
Η άλλη είδηση είναι ότι μεγάλες αλυσίδες, ρούχων κυρίως, μελετούν ήδη την αντικατάσταση του προσωπικού τους με ρομπότ - πωλητές τα οποία, με χρήση τεχνητής νοημοσύνης, θα κατατοπίζουν τον πελάτη στις αγορές του. Το κάνεις εικόνα; Να συνομιλείς με ένα ρομπότ που θα σου εξηγεί τι νούμερο παντελόνι σου κάνει και με τι χρώμα πουκάμισο θα το συνδυάσεις! Πάει η ανθρώπινη επαφή, τα τσαλιμάκια των πωλητών για να σε πείσουν, τα παζάρια για την τιμή, το φλερτ με την ωραία πωλήτρια, όλα αυτά που συνιστούσαν κάποτε την αγοραστική διαδικασία.
Δεν ξέρω πού θα οδηγήσουν σωρευτικά όλα αυτά, αλλά νομίζω πως ο μελλοντικός κόσμος θα είναι ένας σιωπηλός κόσμος που δεν θα …συνομιλεί. Πάρτε για παράδειγμα έναν άνθρωπο που ζει σε επαρχιακές πόλεις όπως η Αγιά, ο Τύρναβος, το Συκούριο. Έβγαιναν οι άνθρωποι στην αγορά, πήγαιναν στο Τραπεζικό υποκατάστημα της πόλης για δουλειές, βρισκόντουσαν, έλεγαν τα νέα τους, αντάλλασσαν πληροφορίες και απόψεις. Μετά πήγαιναν στο Ταχυδρομείο για άλλες διεκπεραιώσεις. Νέες επαφές κι εκεί, κουβέντες, γέλια, «άντε, πάμε να πιούμε κι έναν καφέ», με δυο λόγια αυξημένη κοινωνικότητα, που είναι πολύ βασικό στοιχείο για να μένεις σε έναν τόπο και να μην πάθεις κατάθλιψη. Ειδικά όταν μιλάμε για ελληνικές κοινωνίες που, από τα χρόνια τα αρχαία, ήταν κοινωνίες εξωστρεφείς, κοινωνίες δομημένες γύρω από την «αγορά», με οποιαδήποτε μορφή κι αν εκλάβεις τον όρο. Τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο μια πολιτικής …«εκσυγχρονισμού» και εξοικονόμησης πόρων, Τράπεζες, Ταχυδρομεία, Εφορίες, Κοινοτικά Καταστήματα και άλλες Δημόσιες Υπηρεσίες που υπήρχαν στα Συκούρια όλης της Ελλάδας κλείνουν η μια μετά την άλλη.
Ανάλογη κατάσταση – ας είμαστε δίκαιοι- διαμορφώνεται σε όλη την Ευρώπη τουλάχιστον. Οι πολίτες -ακόμη και οι μεγαλύτεροι- έχουν μάθει πια να εξυπηρετούνται ηλεκτρονικά, να επικοινωνούν με το Κράτος μέσα από τις περιβόητες «πλατφόρμες», απρόσωπα, μοναχικά, «αδιαμεσολάβητα», σύμφωνα με έναν όρο που εισήλθε κι αυτός στο λεξιλόγιό μας. Η ζωή αλλάζει ριζικά, εκ βάθρων. Δεν ξέρω πού θα οδηγήσει αυτό. Φοβάμαι δεν το έχει σκεφτεί κανείς. Οι κυβερνήσεις και γενικότερα τα οικονομικά Κέντρα της Δύσης βλέπουν παντού νούμερα. Περικοπές για εξασφάλιση οικονομικής βιωσιμότητας και κέρδος. Και οι άνθρωποι; Η επαφή; Η ψυχική υγεία; Με το κεφάλαιο αυτό θα ασχοληθεί κανείς;
Το πρόβλημα είναι κιόλας πιο έντονο στις ανοιχτές κοινωνίες του ευρωπαϊκού Νότου παρά στον προτεσταντικό Βορρά που υπαγορεύει τις αποφάσεις. Όταν ταξίδεψα κάποτε στη Νορβηγία, μου έκανε εντύπωση η τρομακτική απουσία … Νορβηγών. Κλεισμένοι σπίτι, παντού μοναχικές, απομονωμένες αγροικίες χωρίς επαφές. Οι μοναχικοί Βίκινγκς των ατέλειωτων σκανδιναβικών χειμώνων τιμούν την παράδοσή τους και δεν δείχνουν να υποφέρουν από αυτήν. Αντιθέτως, παρακολουθούσα στην τηλεόραση τον ξεσηκωμό κατοίκων πέντε χωριών της Νότιας Ιταλίας όταν τους κατάργησαν τη μοναδική γραμμή τρένου που τους εξυπηρετούσε, ως ασύμφορη. «Μπάστα!» φώναζαν… Δεν είναι όλα χρήμα… Δεν είμαστε αριθμοί, είμαστε άνθρωποι.
Χώρες των άδειων καφενείων, των παλιών σχολείων που έκλεισαν, των αυλών που χορταριάζουν, των σπιτιών με τα σφαλιστά παντζούρια. Τι φταίει; Και ποιος να σου το πει; Σάματις μία και δυο είναι οι αιτίες;
Κάπως έτσι η Ευρώπη, με πρωτοπόρα τη …συνήθη ύποπτη Γαλλία ψηφίζει τώρα Λεπέν όχι γιατί αίφνης απέκτησε ακροδεξιά ιδεολογία, αλλά από φόβο για το δυστοπικό μέλλον που μας επιφυλάσσουν οι θιασώτες της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και από νοσταλγία για ένα παρελθόν πιο ανθρώπινο, πιο «καθαρό», το παρελθόν της παράδοσης, των καλών χριστιανικών αξιών. Με δυο λόγια, το παρεξηγημένο στην Ελλάδα τρίπτυχο «πατρίς - θρησκεία – οικογένεια» στην «ala francaise» εκδοχή του επανέρχεται σήμερα δυναμικά. Οσονούπω, και στις ΗΠΑ, όπου ο Τραμπ ξαναράβει προεδρικά κοστούμια για να επαναφέρει το περιβόητο “American dream”. Αρκετά πια -φωνάζουν- με όλες αυτές τις «μοντερνιές». Αρκετά πια με τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ, αρκετά με τα δικαιώματα των ξένων, με όλη αυτή την «κορεκτίλα» που μάς έκανε έναν παγκόσμιο χυλό και μάς επιβάλλει ακόμη και τον τρόπο ζωής. Οι Γάλλοι σήμερα, οι «καουμπόηδες» του Κάνσας, της … Βόρειας Ντακότα και του Αϊντάχο αύριο, βγάζουν αντίδραση, είναι οργισμένοι χωρίς να ξέρουν τι τους φταίει.
Ελέγχεται η κατάσταση; Ελέγχεται η ορμή των ακραίων; Κοινωνιολόγοι, ιστορικοί, οικονομολόγοι κι ένα σωρό επιστήμονες παγκοσμίου κύρους προσπαθούν να ανιχνεύσουν τάσεις και να δώσουν απαντήσεις. Δεν είναι ούτε εύκολες, ούτε απλές. Δεν είναι καν θέμα κάποιων ισχυρών κέντρων του πλανήτη. Καθώς μεταβλήθηκαν οι τεχνολογικές συνθήκες και οι όροι του παιχνιδιού και οι αλληλεπιδράσεις αλλάζουν ακόμη και μέρα με τη μέρα, όλοι αντιλαμβανόμαστε πως τίποτε δεν ελέγχεται. Κι άλλοτε ο πλανήτης βρέθηκε σε αδιέξοδα. Τα σημερινά όμως μοιάζουν τόσο σύνθετα, τόσο μεταβλητά.
Κυρίες και κύριοι, ο καινούργιος κόσμος ξεπροβάλλει και μοιάζει σιωπηλός, γκρίζος, ένα τοπίο με κινούμενη άμμο… Αύριο που η Λεπέν ίσως πανηγυρίζει, ας πιούμε μια …πορτοκαλάδα να στανιάρουμε. Αλλά προσοχή. Πορτοκαλάδα εκ «Θεσσαλίας, χωρίς συντηρητικά» έτσι;
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
alexiskalessis@yahoo.gr
