Ο πατέρας του Αβραάμ ήταν πρακτικός ιατρός «που πήγαινε στα γύρω χωριά της Λάρισας με το άλογό του για να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Πέθανε από καρδιακή προσβολή πάνω στο άλογό του φεύγοντας από ένα χωριό κοντά στη Λάρισα και το άλογό του τον γύρισε πίσω στο σπίτι του πεθαμένο» [1]. Ο Σαλβατώρ ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα του αλλά έστρεψε σταδιακά το ενδιαφέρον του στην φαρμακευτική τέχνη, με αποτέλεσμα στις αρχές της δεκαετίας του 1870 να θεωρείται ένας από τους άριστους πρακτικούς φαρμακοποιούς της Λάρισας. Μάλιστα είχε και δικό του φαρμακείο που λειτουργούσε πριν από τις 23 Ιουνίου 1878.
Μετά την απελευθέρωση της Λάρισας (1881) υπέβαλε αίτηση στην Επιτροπή του Ιατροσυνεδρίου για την διατήρηση του φαρμακείου του και έλαβε μέρος στις διενεργηθείσες πρακτικές εξετάσεις για τη λήψη νόμιμου πτυχίου φαρμακοποιού. Στις 9 Οκτωβρίου 1882 κρίθηκε ικανός «κατά τας εξετάσεις εις το τεχνικόν ιδίως της φαρμακευτικής μέρος και εχορηγήθη αυτώ περιωρισμένη άδεια του μετέρχεσθαι την φαρμακευτικήν» [2].
Το φαρμακείο του βρισκόταν στην αρχή της οδού Αλεξάνδρας (Κύπρου), νότια από το Γενί τζαμί και απέναντι από τα εργαστήρια του Οθωμανού κτηματία και βουλευτή της Λάρισας Δερβίς βέη Χαλήλ. Επειδή ήταν από τα πλήρως εξοπλισμένα φαρμακεία της εποχής, διάφοροι «άγνωστοι νυκτοκλέπτες θραύοντες το κλείθρον της θύρας αφαιρούσαν χαλκόν μεγάλης αξίας» [3].
Το φαρμακείο διέθετε έναν ιδιαίτερο χώρο, τον οποίο χρησιμοποιούσε ως ιατρείο ο ιατρός (παθολόγος-δερματολόγος) Παναγιώτης Ασλάνης ο οποίος εξέταζε δωρεάν τους απόρους πέντε φορές την εβδομάδα [4]. Με αστυνομική διάταξη το φαρμακείο του παρέμενε ανοικτό κάθε Τρίτη βράδυ για την εξυπηρέτηση των ασθενών [5]. Τον Αύγουστο του 1908 το φαρμακείο μεταφέρθηκε απέναντι από το ξυλεμπορικό κατάστημα του Αντωνίου Ματζούκα και δίπλα ακριβώς από την αποθήκη του εμπόρου ξυλανθράκων Ηρακλή Χατζηδημούλη που βρισκόταν επί της προαναφερθείσας οδού [6].
Το 1893 ο Σαλβατώρ Ματαλών ενεπλάκη σε δικαστικές περιπέτειες με τον εξάδελφό του Μουσόν Ματαλών, επίσης φαρμακοποιό της Λάρισας εξ αιτίας τριών συναλλαγματικών που αφορούσαν παλαιότερο χρέος (από το 1890) του Νικολάου Νικοπίδη [7].
Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας (1912-1913) ο Σαλβατώρ Ματαλών εγκατέλειψε τη Λάρισα και εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Θεσσαλονίκη, όπου δραστηριοποιούνταν επαγγελματικά ο γιος του Μωυσής. Απεβίωσε στα μέσα της δεκαετίας του 1920.
Το φαρμακείο που διατηρούσε στη Λάρισα πέρασε στα χέρια του Χαΐμ Λ. Αλχανάτη που ήταν γιος της αδελφής του. Ο Χαΐμ Λ. Αλχανάτης είχε εργασθεί αρχικά ως βοηθός στο φαρμακείο του Σαλβατώρ Ματαλών, ενώ μετά τη λήψη του πτυχίου του διαδέχθηκε τον θείο του, ο οποίος όπως προαναφέρθηκε, εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Το παλαιό φαρμακείο λειτούργησε με την αρχική του μορφή μέχρι την κατοχή. Κατά την γερμανική εισβολή (Απρίλιος 1941) βομβαρδίσθηκε από τα εχθρικά αεροπλάνα και καταστράφηκε ολοσχερώς. Ο Χαΐμ Αλχανάτης έκτισε στη θέση του νέο κτίριο και μετά τον θάνατό του (1963),τον διαδέχθηκε η θυγατέρα του Ελένη Αλχανάτη-Σπανοπούλου [8].
Ο Σαλβατώρ Ματαλών νυμφεύθηκε την Σάρα Μουρτζούκου, που καταγόταν από την Ιερουσαλήμ. Κατά διάρκεια της γέννησης του μοναδικού της παιδιού, του Μωυσή, η Σάρα απεβίωσε. Ο Σαλβατώρ νυμφεύθηκε αργότερα για δεύτερη φορά και απέκτησε τον Αβραάμ [9] και δύο ακόμα θυγατέρες.
Το μοναδικό παιδί που απέκτησε από τον πρώτο του γάμο, ο Μωυσής υπήρξε από τους διασημότερους μαιευτήρες της μεσοπολεμικής Θεσσαλονίκης. Μεγάλωσε στην Αθήνα κοντά στη γιαγιά του και τελείωσε το Γυμνάσιο της Πλάκας. Αφού έλαβε το δίπλωμά του από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αναγνώρισε το πτυχίο του στην Αυτοκρατορική Ιατρική Σχολή της Κωνσταντινούπολης και εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη (1903). Νυμφεύθηκε την Ρικέττα Ναβάρο, θυγατέρα του Ισαάκ Εμμανουέλ Ναβάρο και της Ρένας Μεναχέμ, μίας αριστοκρατικής οικογένειας της Θεσσαλονίκης. Από τον γάμο τους απέκτησαν τέσσερις θυγατέρες: την Νταίζη [10], την Κλαίρ [11], την Γκράσια-Ζερμαίν [12] και την Ρενέ [13].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]. Νέλλη Καμχή-Σεφιχά, Αναμνήσεις, Θεσσαλονίκη: HyBrazil, 2007, σ. 110.
[2]. Υπουργική απόφαση 37493 (9 Οκτωβρίου 1882): «Περί χορηγήσεως αδείας του μετέρχεσθαι τινας την φαρμακευτικήν εν τοις νέαις επαρχίαις» (ΦΕΚ 133/Α/12-10-1882).
[3]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 528 (4 Ιουνίου 1900).
[4]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 510 (30 Ιανουαρίου 1900).
[5]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 215 (16 Ιανουαρίου 1894).
[6]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 956 (31 Αυγούστου 1908) και Λάρισα (Λάρισα), φ. 53 (13 Νοεμβρίου 1909).
[7]. Σάλπιγξ (Λάρισα), φ. 210 (29 Νοεμβρίου 1893). Ο Νικοπίδης υπήρξε πρώην συνέταιρος του Μουσόν Ματαλών και είχε εργασθεί ως φαρμακοποιός στη Λάρισα, στην Καρδίτσα και στον Τύρναβο.
[8]. Νικόλαος Παπαθεοδώρου, «Τα πρώτα φαρμακεία της Λάρισας», Ελευθερία (Λάρισα), φ. 33290 (11 Ιανουαρίου 2017).
[9]. Αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Έλαβε μέρος στον Μακεδονικό αγώνα (1904-1908) ως επικεφαλής ενόπλου σώματος, ενώ το 1912 εισήλθε θριαμβευτικά στην απελευθερωθείσα Θεσσαλονίκη. Έλαβε επίσης μέρος στις επιχειρήσεις των Βαλκανικών πολέμων, του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Συνταξιοδοτήθηκε με τον βαθμό του συνταγματάρχη του Πυροβολικού. Απεβίωσε πλήρης ημερών τον Δεκέμβριο του 1987. Η στολή και τα παράσημά του εκτίθενται στο Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος.
[10]. Γεννήθηκε το 1904. Στις 7 Ιουλίου 1925 αρραβωνιάστηκε τον Ελιέζερ-Λάζαρο (γεν. 1900), γιο του Αβραάμ και της ΓκράτσιαςΣεφιχά. Από τον γάμο τους γεννήθηκε ο Ανδρέας Σεφιχά (1929-2007) ο οποίος το 1957 είχε νυμφευθεί την ΝέλληΚαμχή από την Αθήνα. Ο Ελιέζερ Σεφιχά απεβίωσε στις 19 Οκτωβρίου 1994, ενώ η ΝταίζηΜαταλών στις 10 Φεβρουαρίου 1997. Βλ. Νέλλη Καμχή-Σεφιχά, Αναμνήσεις, Θεσσαλονίκη 2007, σ. 111-112.
[11]. Γεννήθηκε το 1906. Παντρεύτηκε τον ΜπενσιόνΑλτσέχ και απέκτησαν την Νίνα και τον Σολομώντα. Ο τελευταίος δολοφονήθηκε από τους Ναζί στο Άουσβιτς σε ηλικία μόνον εννέα ετών.
[12]. Γεννήθηκε το 1910. Το 1936 παντρεύτηκε τον Σάμπυ (γεν. 1903), γιο του Αβραάμ Κοέν και της Παλόμα Φράνκο από το Μοναστήρι. Από τον γάμο τους απέκτησαν τρείς θυγατέρες: την Παυλίνα-Παλόμπα, την Ρικέττα-Ρίνα και την Βέτα. Ο Σάμπυ Κοέν δολοφονήθηκε στο Άουσβιτς στις 21 Απριλίου 1944 ενώ η σύζυγός του Ζερμαίν αφού επέζησε από τον κόλαση του Άουσβιτς απεβίωσε πρόσφατα (24 Φεβρουαρίου 2017) σε ηλικία 107 ετών.
[13]. Γεννήθηκε το 1916. Παντρεύτηκε τον Ασέρ Αμπαρατζή και απέκτησαν τον Σαλβατώρ, τον Μωρίς και την Υβέτ.
* Από τον Αλέξανδρο Χ. Γρηγορίου
