Γράφει ο Δημήτρης Βάλλας
Αποτελεί ίσως ένα από τα κορυφαία αντικείμενα «φετίχ» του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και το όνομά της είναι καθαρά ελληνικό…
Το σπάσιμο του κώδικα επικοινωνίας της θεωρείται σαν ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα αυτού του πολέμου, αλλά και σταθμός για τις επιστήμες της κρυπτολογίας, των μαθηματικών, της φυσικής, της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης και της θεωρητικής πληροφορικής.
Σώζονται περίπου 50, που είναι σε διασπορά, στα διάφορα μουσεία ανά τον κόσμο, και ξανάλθε πάλι στην επικαιρότητα με μια προχθεσινή είδηση που ανακοίνωνε ότι: «Μια μηχανή Enigma των Ναζί πωλήθηκε σε δημοπρασία στη Νέα Υόρκη με το ποσό των 330.000 ευρώ»…
Είναι η μηχανή που με τη λύση του… αινίγματός της έκρινε την τύχη του Πολέμου, της Μάχης του Ατλαντικού, της Νορμανδίας και θα είχε ανατρέψει τον ρου της ιστορίας αν τότε ο Νεοζηλανδός στρατηγός-επικεφαλής των συμμαχικών στρατευμάτων Freyberg στην Κρήτη ελάμβανε σοβαρά υπόψη του τα …μηνύματά της.
Περιήγηση λοιπόν σήμερα, ίσως… αινιγματική, στα ίχνη της διάσημης κρυπτογραφικής μηχανής Enigma!
Η μηχανή Enigma ήταν λοιπόν μια ηλεκτρομηχανική συσκευή σε μέγεθος γραφομηχανής. Η πρώτη μηχανή Enigma εφευρέθηκε από τον Γερμανό μηχανικό Arthur Scherbius το 1918. Αυτό το μοντέλο και διάφορες παραλλαγές του είχαν χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς σκοπούς από τις αρχές του 1920 σε διάφορες χώρες. Το 1925 εγκρίθηκε από τον γερμανικό στρατό και απαγορεύθηκε η χρήση της για άλλους σκοπούς. Το 1934 ο Χίτλερ ανέθεσε σε έναν έμπειρο αξιωματικό των διαβιβάσεων, τον συνταγματάρχη Erich Fellgiebel την παρακολούθηση και εξέλιξη της συγκεκριμένης μηχανής. Οι συνδυασμοί που παράγονταν ήταν θεωρητικά άπειροι για την εποχή και θεωρήθηκε άτρωτη. Η μηχανή αυτή λειτουργούσε με αναδιατάκτες γραμμάτων οι θέσεις των οποίων καθώς και οποιαδήποτε μεταβολή τους περιγραφόταν σε ένα εγχειρίδιο χρήσης. Πάνω από το πληκτρολόγιο υπήρχε μια παρόμοια διάταξη από 26 γράμματα που άναβαν. Με το χτύπημα ενός γράμματος στο πληκτρολόγιο άναβε το γράμμα που έπρεπε να το αντικαταστήσει. Τα κρυπτογραφημένα μηνύματα μεταδιδόταν με τον κώδικα Μορς και ο παραλήπτης έχοντας την ίδια μηχανή με την ίδια ρύθμιση κάνοντας την αντίστροφη διαδικασία αποκτούσε το κανονικό μήνυμα.
ΤΟ «ΣΠΑΣΙΜΟ»…
Το σπάσιμο των κωδικών της μηχανής Enigma δεν ήταν καθόλου απλή υπόθεση και είχε ξεκινήσει χρόνια νωρίτερα.
Στην Πολωνία ο Marian Rejewski, παραβίασε την πρώτη μορφή του συστήματος Enigma χρησιμοποιώντας θεωρητικά μαθηματικά το 1932. Ο Rejewski είχε κατασκευάσει μια ηλεκτρομηχανική συσκευή που αποκρυπτογραφούσε τα μηνύματα της Enigma από τον Οκτώβριο του 1938, την οποία είχε επονομάσει «Bomba» λόγω θορύβου. Οι Πολωνοί συνέχισαν να παραβιάζουν τα μηνύματα που βασιζόταν στην κρυπτογράφηση με τον Enigma μέχρι το 1939. Τότε ο Γερμανικός Στρατός έκανε κάποιες αλλαγές και οι Πολωνοί δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν γιατί η παραβίαση απαιτούσε περισσότερους πόρους από όσους μπορούσαν να διαθέσουν. Έτσι, εκείνο το καλοκαίρι μεταβίβασαν τη γνώση τους, μαζί με μερικές μηχανές που είχαν κατασκευάσει, στους Βρετανούς και τους Γάλλους
Με τη βοήθεια των Πολωνών οι Γάλλοι έστησαν μια επιχείρηση αποκρυπτογράφησης στα περίχωρα του Παρισιού που επονομάστηκε «PC Bruno», αλλά λόγω της κατάληψης της Γαλλίας, αυτή άντεξε μέχρι τις 9 Ιουνίου 1940. Στις πληροφορίες που πήραν οι Βρετανοί περιλαμβανόταν και μια απομίμηση της συσκευής Enigma και έτσι απέκτησαν πλέον το απαιτούμενο υπόβαθρο για τη μελέτη και την επινόηση τρόπων αποκρυπτογράφησης των γερμανικών μηνυμάτων: Μπορούσαν να κατανοήσουν τη λειτουργία της, να μελετήσουν τον τρόπο καλωδίωσης των στροφέων (ρότορες). Αυτό που έλειπε ήταν οι ρυθμίσεις που άλλαζαν καθημερινά: Ποια ήταν η ακολουθία και ο αρχικός προσανατολισμός των αρχικά τριών στροφέων και ποια βύσματα είχαν τοποθετηθεί στον αντίστοιχο πίνακα. Ο Ρεγιέβσκι είχε ασφαλώς κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας της Enigma και κατάφερε να βρει τον τρόπο καλωδίωσης των στροφέων. Απέμενε στους Βρετανούς να λύσουν το τρίτο πρόβλημα, κάτι που κατάφεραν στις αρχές του 1940. Ωστόσο, τα κωδικοποιημένα μηνύματα ήταν πολλά και σε καθημερινή βάση, απαιτώντας την ταχύτερη αποκρυπτογράφηση προκειμένου το περιεχόμενό τους να είναι χρησιμοποιήσιμο. Αναφέρεται ότι ο μέσος όρος μηνυμάτων που κατέγραφαν οι σταθμοί ακροάσεως ήταν 3.000 την ημέρα. Βασιζόμενος στην ιδέα του Rejewski, ο Άλαν Τούρινγκ σχεδίασε τη δική του μηχανή, η οποία μπορούσε να δοκιμάζει συνδυασμούς γραμμάτων σε χρόνο που ήταν αδύνατο να επιτευχθεί από οποιονδήποτε άνθρωπο ή ομάδα ανθρώπων. Μετά από συνεχείς βελτιώσεις η μηχανή άρχισε να χρησιμοποιείται από τα μέσα Αυγούστου 1940…
Αυτά λένε τα βιβλία και η ιστορία. Όσο για τον επινοητή της μηχανής που καυχιόταν πως «αν κάποιος εργαζόταν μέρα και νύχτα δοκιμάζοντας έναν διαφορετικό κωδικό για κάθε λεπτό της ώρας, θα χρειαζόταν 42.000 χρόνια για να δοκιμάσει όλους τους πιθανούς κωδικούς» μάλλον απογοητεύτηκε καθώς το μυαλό του Άλαν Τούρινγκ, τελικά τον νίκησε…
