Τα κείμενα αυτά σας τα παρουσιάζουμε με την ευκαιρία της 143ης επετείου από την απελευθέρωση της Λάρισας στις 31 Αυγούστου 1881.
Συνεχίζει λοιπόν ο Θρασύβουλος Μακρής:
«Τας απογευματινάς ώρας του Σαββάτου εξήχθησαν των φυλακών και υπό ισχυράν συνοδείαν ωδηγήθησαν είς Ελασσώνα –εκ των φυλακών της οποίας απέδρασαν αργότερον- οι Γεώργιος Γιαμούζης (πατήρ του άλλοτε βουλευτού μας Ιωάννου Γιαμούζη [8]) και κάποιος Μυλωνάς καλούμενος, αμφότεροι κατηγορούμενοι διά τον φόνον ενός τούρκου αξιωματικού και τριών ζαπτιέδων (χωροφυλάκων).
Εξημέρωσε τέλος η μεγάλη της απελευθερώσεως ημέρα, η Κυριακή 31η Αυγούστου 1881, και η Λάρισα με την ελληνικήν και εορτάσιμον όψιν της ευρίσκεται από βαθείας νυκτός επί ποδός. Προ του Μητροπολιτικού, πενιχροτάτου τότε, ναού του Αγίου Αχιλλείου[9], εστήθη υπερύψηλος και πλατύτοξος αψίς, διακεκοσμημένη με κλάδους ημέρου δάφνης με τα ροδόχροα άνθη της, και με ελληνικάς σημαίας και τοιαύτας των Προστάτιδων Δυνάμεων, ετέρα δε ομοία είς την Πύλην Τρικκάλων (όπου νύν το μέγα Στρατιωτικών Νοσοκομείον), δι’ ής θα εισήρχετο ο Στρατός.
Ο μακαρίτης νεαρός τότε φαρμακοποιός Κωνσταντίνος Αστεριάδης (αδερφός του ιατρού και επί σειράν ετών δημάρχου Αχιλλέως Αστεριάδου, πατήρ δε του φαρμακοποιού Αγαμ. Αστεριάδου), φορών ωραίαν φουστανέλλαν εξήλθε μετ’ άλλων νέων μέχρι της παρά το Βαϊσλάρ (Τερψιθεα) θέσεως «Νταούλια» ή «Τσατάλι» και υπεδέχθη Λόχον, εισελθόντα και παραλαβόντα την πόλιν παρά του Διοικητού αυτής, όστις μετά των λοιπών Τούρκων ανωτέρων διοικητικών υπαλλήλων, διηυθύνθη διά της όπισθεν του ερειπωμένου ήδη ναΐσκου του Αγίου Βησσαρίωνος οδού (προ της νυν Γενικής Ασφαλείας, οδός Π. Νιρβάνα) προς την γέφυραν, όπου ιππεύσας ώδευσεν εκείθεν προς τον Τύρναβον.
Είς την δεξιά της αψίδος στηθείσαν εξέδραν ανέρχονται αι μαθήτριαι (υπό την διδασκάλισσαν τότε μακαρίτιδα Αμαλίαν Κ. Παπασταύρου[10]) λευκά ενδεδυμέναι κρατούσαι μικράς σημαίας και άνθη, εις την αριστερά δε της αψίδος άλλην εξέδραν τοποθετούνται, φέροντες επί του στήθους χιαστί κυανόλευκους ταινίας και σημαίας εις τας χείρας, υπό την διδασκάλισσαν των Ζωήν Σπαούλαν καλουμένην, οι μαθηταί, μεταξύ των οποίων συγκατελέγετο και ο χαράσσων τας γραμμάς ταύτας.
Εις την πύλην καταφθάνει μετ’ ολίγον ο αοίδιμος Μητροπολίτης Νεόφυτος Πετρίδης (αποβιώσας τον Σεπτέμβριον του 1896), συνοδευόμενος υπό του εν Τυρνάβω Εξάρχου του Πανάγιου Τάφου αρχιμανδρίτου Γρηγορίου Δροσινά, και σύμπαντος του ιερού της πόλεως κλήρου, όλοι φέροντες πολυτελείς στολάς.
Μετά την όπισθεν του Μητροπολίτου τοποθέτησιν του ιερού Κλήρου, προσήλθον και κατέλαβον δεξιά τούτου θέσιν πάντες οι προύχοντες Λαρισαίοι. Η στιγμή είναι ιερά, και το εθνικόν αίσθημα εκσπά είς ταχείς και ζωηρούς της καρδίας παλμούς. Και όταν μετ’ όλιγον ο Στρατός επλησίασεν, όλοι δακρύουσιν, ενώ συγχρόνως εκσπώσιν εις ουρανομήκεις ζητωκραυγάς, εν συνεχεία των οποίων διέρχεται κατά πρώτον τμήμα ευσταλών ευζώνων, το οποίον διευθύνεται προς την μακαρίτιδα γέφυραν[11], προς χαιρετισμόν των τελευταίων αναχωρούντων Τούρκων.
Προηγούνται επί λευκών ίππων και με τας επισήμους στρατιωτικάς στολάς των οι αντιπρόσωποι των Δυνάμεων, ακολουθεί η Μουσική του Στρατού, έπονται οι σαλπισταί και είτα ελαφρώς κυματίζουσα η Σημαία και ο αρχηγός της καταλήψεως Σούτσος, επί λευκού μεγαλοσώμου ίππου. Απερίγραπτος ο επικρατήσας την στιγμήν εκείνην πανζουρλισμός, φέσια κατέρυθρα ξεσκίζονται και πετώνται εις τον αέρα, οι μαθηταί και αι μαθήτριαι ζητωκραυγάζοντες υψώνουσι και κινούσι δαιμονιωδώς τας σημαίας, ρίπτωσιν άνθη, και μετ’ ολίγον άδουσιν ωραίον εμβατήριον, εις την απελευθερωθείσαν Θεσσαλίαν αφιερωμένον.
Ο στρατηγός Σούτσος κατελθών του ίππου, ασπάζεται το Ευαγγέλιον και την δεξιάν του Μητροπολίτου, η δε διδασκάλισσα Αγγελική Σκόρδα με ηχηράν φωνήν προσφωνεί τον Στρατηγόν, τον οποίον και στεφανώνει δι’ εκ δάφνης στεφάνου (Διά να μη ξεχάσωμεν, σημειούμεν τώρα ότι η διδασκάλισσα Σκόρδα υπανδρεύθη τον εκ Νεμβεγλερίου [Νίκαιας] ζωγράφον και αγιογράφον Νικόλαον Αργυρόπουλον, απέθανε δε εις τα Παρίσια, όπου τω 1925 μετέβη μετά του συζύγου της, ίνα γνωρίση τα εκεί εγκατεστημένα τέκνα αυτού, προγόνια της).
Το πλήθος έξαλλον δεν παύει διατόρως (με διαπεραστική φωνή) ζητωκραυγάζον, οι δε κατά σειράν ιστάμενοι υδροφόροι (σακατζήδες) προσφέρουσι νερό εις τους κουρασμένους και κάθιδρους στρατιώτας. Ενώ δε ο κόσμος προχωρεί συνοδεύων τον στρατόν, ακούεται διαλαλούμενη η πρώτη εκδοθείσα την ημέραν εκείνην εν τη πόλει μας εφημερίς «Αστήρ της Θεσσαλίας», γενομένη ανάρπαστος υπό του πλήθους. (Διά την εφημερίδα αυτήν και τας μετ’ αυτήν μέχρι της σήμερον εκδοθείσας αλλάς τοιαύτας εν τη πόλει μας, θα αναφέρωμεν εκτενώς, προϊούσης της αφηγήσεως μας).
Πάντες κατευθύνονται εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν, όπου μετά την δοξολογίαν ψάλλεται υπό του καλλιφώνου πρωτοψάλτου Μιχαλάκη Γαλανίδου (πατρός του πρότινος θανόντος δικηγόρου Δημητρίου Γαλανίδου) διά πρώτην φοράν ο Πολυχρονισμός του αειμνήστου Βασιλέως Γεωργίου του Α’. Ο Στρατός παρουσιάζει όπλα, ή Μουσική ανακρούει ειδικόν εμβατήριον, και ο Μητροπολίτης μετά σύντομον ενθουσιωδέστατον λόγον ζητωκραυγάζει υπέρ του Έθνους, του Στρατού, του Στρατηγού Σούτσου, όστις κατόπιν διευθύνεται μετά του Επιτελείου του εις το Διοικητήριον, εις τον εξώστην του οποίου είχεν υψωθή από της προτεραίας υπερμεγέθης σημαία.
Από της 10ης πρωϊνής μέχρι της 4ης απογευματινής ώρας της αλησμόνητου εκείνης Κυριακής, 31ης Αυγούστου 1881 (το όνομα της οποίας φέρει ήδη η προ της βορείου πλευράς της Νέας Αγοράς διερχομένη και εις Αγυιάν άγουσα οδός), εξηκολούθει η είσοδος των άλλων τμημάτων του απελευθερωτικού Στρατού, τα οποία κατηυλίσθησαν: το Ορειβατικόν Πυροβολικόν εντός του περιφραγμένου τότε χώρου του Φρουρίου, εφ’ ου ανυψώθη τεράστια Κυανόλευκος, το Πεδινόν τοιούτον εις τον «Πέραν Μαχαλάν» και το αναπεπταμένον πεδίον του Αλκαζάρ, το Ιππικόν εις τα «Σάλια»(όπου είναι τώρα το Κεραμοπλινθοποιείον Κολέσκα)[12], και το Πεζικόν προ του Διοικητηρίου και εις τους προ του Φρουρίου και του Κυλινδρομύλου Φώτη Παππά ανοικτούς τότε χώρους.
Πρέπει εδώ, διά την ιστορικήν ακρίβειαν της αφηγήσεώς μας, να προσθέσωμεν ότι, σημαιοφόρος του εισελθέντος Στρατού ήτο ο Δημήτριος Γιάννακας (Πουτούλης τουπίκλην [καλούμενος]), θείος των συμπολιτών μας αδελφών Γιάννακα), ευσταλής και ασίκης τότε λοχίας των ευζώνων, καλλίφωνος δε, λαβών μέρος εις τον πρώτον πολυχρονισμόν του αείμνηστου Βασιλέως Γεωργίου του Α’. Εκ των υπασπιστών του Στρατηγού Σούτσου ήτο ο εκ της Στρατ. Ακαδημίας του Μονάχου νεωστί τότε εξελθών ανθυπίλαρχος. Εμμαν. Μεταξάς, γνωστός τοις πάσι διά τα αλτρουϊστικά του αισθήματα, και την κυνηγετικήν του δεινότητα, ανώτερος δε διοικητής της Στρατ. Αστυνομίας μας κατά το 1897 διατελέσας.
Μεταξύ των σαλπιστών του εισελθόντος Στρατού συγκατελέγεντο οι: Δημ. Γραφειάδης και Γεώργιος Φαρμάκης, οίτινες αφυπηρετήσαντες του Στρατού αργότερον παρέμειναν ενταύθα, ο μεν ως βιβλιοδέτης, ο δε ως μάγειρας, ονομαστός διά την τέχνην του και σωστός … Λούκουλος. Εις την Μουσικήν υπηρέτει τότε ο αλησμόνητος χωρατατζής κουρεύς Κώστας Χαρίτος, αδελφός του φαρμακοποιού Θωμά Χαρίτου.
Ένα μήνα από της ιστορικής 31ης Αυγούστου, περατωθείσης της καταλήψεως της Θεσσαλίας υπό των ελληνικών στρατευμάτων, ο στρατηγός Σούτσος απήλθεν είς Αθήνας, διορισθέντος στρατιωτικού Διοικητού της νεοελευθερωθείσης χώρας του στρατηγού Αλεξ. Γρίβα, επί των ημερών του οποίου ο πέραν της γεφύρας «Μπελεντιέ μπαχσέ» (δημοτικός κήπος) εδενδροφυτεύθη τελείως με λεύκας και πλατάνια (τα οποία κατέκοψαν οι αγριοκατακτηταί Ιταλοί και μερικοί δικοί μας υπάνθρωποι), και μετωνομάσθη «Αλκαζάρ». Διαταγή του Στρατηγού, επαιάνιζεν εκεί τρίς της εβδομάδος η Μουσική, καταστάντος ούτω του μαγευτικού Αλκαζάρ μοναδικού κέντρου αναψυχής των Λαρισαίων.
Εις τον κήπον τούτον ήτο άλλοτε μέγα κτίριον, χρησιμεύον ως Νοσοκομείον. Εις τούτο, κατόπιν διαταγής του Τούρκου διοικητού, ενοσηλεύοντο δωρεάν και Χριστιανοί, του οποίους εκουράριζαν εναλλάξ οι νεαροί τότε ασκληπιάδαι Αναστ. Ζαρμάνης, Παναγ. Θεοχαρίδης, Δ. Αστεριάδης (Παππούς) και Κωνστ. Μαρκίδης.
Ούτω κατελήφθη η Θεσσαλική Μητρόπολις και τοιουτοτρόπως εισήλθεν ο Στρατός μας εις την Λάρισαν, γενόμενος αντικείμενον και εκτάκτων περιποιήσεων επί πολλάς ημέρας υπό των κατενθουσιασμένων κατοίκων.
Η Θεσσαλία, μέρος πλέον του Ελληνικού Κράτους, εχρησίμευσεν ως βιτρίνα του εκπολιτιστικού έργου τούτου, έναντι των γειτονευουσών αδελφών της Μακεδονίας και Ηπείρου, η δε Λάρισα έσχε την τιμήν να καταστή το ορμητήριον του Στρατού μας διά την απελευθέρωσιν των χωρών αυτών, κατά τους ενδόξους πολέμους του 1912 και 1913».
____________________
[8]. Ο Ιωάννης Γιαμούζης εξελέγη βουλευτής Ελασσόνας σε τρεις εκλογές το 1915, το 1923, και το 1928. Καζάκης Φοίβος: Δημήτριος Αστερ. Καζάκης, βουλευτής και γερουσιαστής και οι Θεσσαλοί βουλευταί-γερουσιασταί. 1881-1946. Λάρισα (2006) σελ. 32 κ.ε.
[9]. Πρόκειται για την εκκλησία η οποία έμεινε γνωστή ως Βασιλική του Καλλιάρχη, η οποία κτίστηκε το 1794 (κατά την τουρκοκρατίας) μέσα σε 33 ημέρες, χάρη στις ενέργειες του μητροπολίτη Λαρίσης Διονυσίου Η’ Καλλιάρχη (1791-1806).
[10]. Το πατρικό της επίθετο ήταν Χρυσοχόου, αδελφή του χαρτογράφου Μιχαήλ Χρυσοχόου, είχε καταγωγή από τη Ζίτσα της Ηπείρου και μετά το 1881 παντρεύτηκε τον φαρμακοποιό Κων. Παπασταύρου.
[11]. Ως γνωστόν είχε ανατιναχθεί δύο φορές κατά την διάρκεια της κατοχής.
[12]. Είναι η περιοχή της σημερινής δεύτερης οδικής γέφυρας του Πηνειού, στον χώρο όπου πραγματοποιείται η λαϊκή αγορά της Τετάρτης.
