Eνα ιστορικό φαρμακείο

ΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ ΚΑΡΑΘΑΝΟΥ

Το Φαρμακείο Καραθάνου στη γωνία των οδών Βενιζέλου και Παπαναστασίου, απέναντι από το παλαιό κτίριο της Τραπέζης Λαρίσης. Το βέλος υποδεικνύει μία από τις θέσεις που στεγάσθηκε το φαρμακείο. Λεπτομέρεια από μεταπολεμική φωτογραφία του Τάκη Τλούπα.

Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου ([e-mail])

Τα Φαρμακεία και οι φαρμακοποιοί της Λάρισας αποτελούν ένα μεγάλο κεφάλαιο στην ιστορία της πόλης από την απελευθέρωσή της το 1881 μέχρι και σήμερα. Για το θέμα αυτό μας δόθηκε πολλές φορές η ευκαιρία να αναφερθούμε, είτε γενικά στη συμβολή τους στην υγειονομική και φαρμακευτική περίθαλψη των κατοίκων της περιοχής μας, είτε ειδικά αναφερόμενοι σε μεμονωμένα ιστορικά φαρμακεία. Από όσα μέχρι τώρα γνωρίζουμε, το πρώτο ιστορικά φαρμακείο που λειτούργησε στην πόλη μας χρονολογείται από τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας. Ανήκε στον Αναστάσιο Αστεριάδη, που ήταν ταυτόχρονα πρακτικός ιατρός και φαρμακοποιός και ήταν γνωστό ως Βοτανοπωλείο (Ντρογκερία)[1]. Κοντά του μαθήτευσε από μικρός ο ανεψιός του Κωνσταντίνος Αστεριάδης[2]. Ο αριθμός των εμπειρικών και νομίμως λειτουργούντων φαρμακείων στη Λάρισα κατά την απελευθέρωση ανερχόταν σε πέντε. Τα θεραπευτικά σχήματα που εφάρμοζαν τα φαρμακεία αυτά για τα διάφορα νοσήματα δεν απείχαν και πολύ από την Ιπποκρατική θεραπευτική. Λίγα ήταν τα νέα φάρμακα που η χημική βιομηχανία είχε εντάξει στη φαρέτρα των ιατρών. Για τις διάφορες παθήσεις, οι πρακτικοί φαρμακοποιοί της εποχής, με την εμπειρία που παρείχε η μακροχρόνια μαθητεία και ενασχόλησή τους με τη θεραπευτική ιδιότητα των φαρμακευτικών φυτών, παρασκεύαζαν για τους ασθενείς φάρμακα, τα οποία ως επί το πλείστον προέρχονταν από τη φύση, τα βότανα. Ο Ιωάννης Μαζαράκης, γενικός αρχίατρος που συνόδευε τον ελληνικό στρατό κατά την είσοδό του στη Λάρισα το 1881, σε μια ανταπόκρισή του στην εφημερίδα των Αθηνών «Αιών» της 25ης Σεπτεμβρίου 1881 γράφει ότι συνάντησε στη Θεσσαλία πολλές πρακτικές θεραπεύτριες, οι οποίες χρησιμοποιούσαν ιαματικά την πλούσια σε βότανα χλωρίδα της θεσσαλικής γης, σε μια περίοδο όπου δεν υπήρχε καμιά αστυνόμευση, σε σημείο ώστε ο καθένας μπορούσε να δηλώνει και να εξασκεί οποιοδήποτε επάγγελμα ήθελε[3].
Στο σημερινό μας σημείωμα θα αναφερθούμε σε ένα παλιό φαρμακείο της πόλης μας, του Καραθάνου. Το λειτούργησαν δύο γενιές της ίδιας οικογένειας, ο πατέρας Ηρακλής και κατόπιν ο υιός του Δημήτριος Καραθάνος, ο οποίος υπήρξε και δήμαρχος κατά το διάστημα 1951-1954. Ο Ηρακλής Καραθάνος δεν ήταν Λαρισαίος. Καταγόταν από την Καρδίτσα και όταν αποφοίτησε από τη Φαρμακευτική Σχολή διαπίστωσε ότι το επαγγελματικό του μέλλον στην πατρίδα του δεν ήταν ευοίωνο. Υπήρχαν πολλά φαρμακεία, σε πόλη με μικρό πληθυσμό. Έπρεπε λοιπόν να αναζητήσει πολιτεία εκτός Καρδίτσας για να στεγάσει την επαγγελματική του δραστηριότητα, η οποία θα του απέφερε οικονομικά οφέλη. Τελικά επέλεξε τη Λάρισα γιατί ήταν μια πληθυσμιακά ανερχόμενη πόλη, στο κέντρο μιας εύφορης πεδιάδας. Και δεν έπεσε έξω.
Πότε ακριβώς άνοιξε ο Ηρακλής Καραθάνος το φαρμακείο του στη Λάρισα δεν το γνωρίζουμε. Υπολογίζεται στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα. Βρισκόταν σε μια μικρή πλατειούλα που υπήρχε μεταξύ των οδών Απόλλωνος και Ακροπόλεως (Παπαναστασίου), η οποία σήμερα έχει μετατραπεί στη μικροσκοπική οδό Ύδρας. Στη θέση αυτή δεν έμεινε για πολύ καιρό. Μετακόμισε στη γωνία των σημερινών οδών Βενιζέλου και Παπαναστασίου, στο δεξιό μέρος της αρχής του ανηφορικού δρόμου για τον Λόφο. Το σημείο αυτό ήταν πολυσύχναστο και η μετακόμιση αποδείχθηκε ότι ήταν μια έξυπνη επαγγελματική κίνηση.
Σύμφωνα με τους χρονογράφους της εποχής[4], ο Ηρακλής Καραθάνος ήταν ένας συμπαθέστατος άνθρωπος, γραφική φυσιογνωμία, με την κλασική κεντρική χωρίστρα και ένα περιποιημένο μουστάκι που τόνιζε την προσωπικότητά του. Όμως εκτός από την επαγγελματική του κατάρτιση, ήταν πανέξυπνος, είχε γενικότερη εγκυκλοπαιδική μόρφωση και διέθετε λεπτό χιούμορ.
Για όσους δεν γνωρίζουν, τα φαρμακεία της Λάρισας μέχρι την κατοχή ήταν και τόποι συνάντησης των πνευματικών και προοδευτικών ανθρώπων, των «πεπαιδευμένων» όπως αποκαλούνταν. Οι περισσότεροι από τους ιατρούς εκτός από το γεγονός ότι υπηρετούσαν τον Ιπποκράτη και τον Ασκληπιό, συγχρόνως θεράπευαν και τις Μούσες. Όσοι δεν μπορούσαν να ανεχθούν την αποπνικτική ατμόσφαιρα των καφενέδων, προσέφευγαν στα φαρμακεία, όπου γοητεύονταν με τις συζητήσεις που έκαναν με άλλους ιατροφιλόσοφους και φαρμακοποιούς πάνω σε θέματα επιστημονικά, κοινωνικά, ιστορικά και προ παντός πολιτικά. Την εποχή που ο Ηρακλής Καραθάνος είχε ανοίξει το φαρμακείο του, είχε ήδη αρχίσει να μεσουρανεί το άστρο του Ελευθερίου Βενιζέλου. Θαυμαστής του από τα πρώτα χρόνια, έγινε φανατικός οπαδός του και τον υπερασπιζόταν ένθερμα. Γι’ αυτό όταν στο φαρμακείο του σύχναζαν αντιφρονούντες (βασιλικοί), άναβαν τα αίματα και ακολουθούσαν ομηρικοί καβγάδες.
Όταν ο γιος του Δημήτριος πήρε το 1922 το πτυχίο του φαρμακοποιού, ανέλαβε το φαρμακείο του πατέρα του στη Λάρισα, ενώ ο Ηρακλής επέστρεψε στην Καρδίτσα, όπου άνοιξε νέο φαρμακείο. Οι δουλειές πήγαιναν καλά, κάποια στιγμή όμως μια πυρκαγιά το κατέστρεψε. Παρά την ηλικία του δεν το έβαλε κάτω. Το ανασύστησε από την αρχή και το διατήρησε ως το τέλος της ζωής του.
Ο Δημήτριος (Μήτσος όπως τον φώναζαν) Καραθάνος (1899-1954) διαδέχθηκε στη Λάρισα τον πατέρα του στο φαρμακείο που όπως αναφέρθηκε, βρισκόταν στη γωνία των οδών Βενιζέλου και Παπαναστασίου, απέναντι από το νεοκλασικό κτίριο της Τραπέζης Λαρίσης. Είχε κληρονομήσει τον χαρακτήρα του πατέρα του. Ήταν εύθυμος, πρόσχαρος, ευγενέστατος, γαλαντόμος και προπαντός δημοκρατικός. Αυτό τον διευκόλυνε να δικτυωθεί σύντομα στην κοινωνική ζωή της Λάρισας. Αναμίχθηκε από νωρίς στην αθλητική ζωή και αναδείχθηκε σε έναν από τους σπουδαιότερους αθλητικούς παράγοντες της πόλης. Για πολλά χρόνια διοίκησε την ποδοσφαιρική ομάδα “Ηρακλής” και υπήρξε μέλος και εν συνεχεία πρόεδρος του Ομίλου Εκδρομέων Λαρίσης. Επί πλέον σαν μέλος και πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Φαρμακευτικού Συλλόγου, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την προώθηση ζητημάτων τα οποία αφορούσαν τον κλάδο των Φαρμακοποιών[5]. Κατά τη διάρκεια της κατοχής καταδιώχθηκε και ανέπτυξε πλούσια αντιστασιακή δράση.
Με την πληθωρική δραστηριότητα που ανέπτυξε ο Δημήτριος Καραθάνος αγαπήθηκε και από τους ομοϊδεάτες του και από τους αντιφρονούντες. Σέβονταν τις ιδέες των τελευταίων, ανέπτυσσε φιλίες μαζί τους, αλλά διατηρούσε στο ακέραιο τον προσωπικό του πολιτικό προσανατολισμό. Μεταπολεμικά μετέφερε το φαρμακείο του από τη γωνία που αργότερα στέγασε το ζαχαροπλαστείο του Έξαρχου και το εγκατέστησε σε ιδιόκτητο κτίριο που οικοδόμησε στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας (Παπαναστασίου). Στην περίοδο της εθνικής αναταραχής δεν ήταν λίγες οι διώξεις που υπέστη για τις ιδέες του. Αυτό όμως όχι μόνον δεν τον πτόησε, αλλά τον ενδυνάμωσε και τον κατηύθυνε να ασχοληθεί με την πολιτική.
Όταν αποκαταστάθηκε η εθνική ομαλότητα, αποφασίσθηκε να διενεργηθούν το 1951 οι πρώτες δημοτικές εκλογές μετά το 1934. Σ’ αυτά τα 17 χρόνια ο εκλεγμένος το 1934 Στυλιανός Αστεριάδης (Πατόφλας) διατηρήθηκε στη δημοτική αρχή για μεγάλο χρονικό διάστημα, με μεσοδιαστήματα διαφόρων μεταβατικών καταστάσεων, ανάλογα με την κρατούσα πολιτική κατάσταση. Ο Μήτσος Καραθάνος έβαλε υποψηφιότητα για δήμαρχος στις δημοτικές εκλογές του Μαΐου του 1951, υποστηριζόμενος από το κόμμα ΕΠΕΚ, που είχε ιδρύσει ο συμπατριώτης του Νικόλαος Πλαστήρας. Αντίπαλός του ήταν ο Δημήτριος Λαγός, αξιωματικός εν αποστρατεία. Η δημοφιλία του ήταν τόσο μεγάλη ώστε υπερίσχυσε του ψηφοδελτίου του Λαγού και εκλέχθηκε πανηγυρικά με μεγάλη πλειοψηφία δήμαρχος. Δεν πρόφθασε όμως να ολοκληρώσει την τετραετή θητεία του, γιατί ήλθε πρόωρα ο θάνατος από υποτροπή καρδιακού εμφράγματος στις 17 Μαρτίου 1954. Παρά το σύντομο χρονικό διάστημα της δημαρχίας του, ανέπτυξε σπουδαία δραστηριότητα και επιτέλεσε πολλά και θαυμαστά έργα. Στην κηδεία του παρευρέθηκε σύσσωμη η Λάρισα. Με τον θάνατό του έσβησε οριστικά και η επιγραφή του φαρμακείου Καραθάνου για την πόλη.
--------------------
[1]. Προέρχεται από τη γαλλική λέξη drοguerie, που σημαίνει φαρμακείο και ετυμολογείται από την ελληνική λέξη δρόγη, η οποία υποδηλώνει φαρμακευτικό φυτό, βότανο. Στην περίοδο εκείνη με τη λέξη Ντρογκερία προσδιόριζαν το εμπειρικό φαρμακείο.
[2]. Έγγραφο του πρώτου δημάρχου Λαρίσσης Χασάν Ετέμ με ημερομηνία 10 Ιουνίου 1882 αναφέρει ότι ο Κωνσταντίνος Αστεριάδης (1856-1908) «μετέρχεται τον φαρμακοποιόν» από το 1870.
[3]. Παπαθεοδώρου Νικ. Η Λάρισα κατά την απελευθέρωση του 1881, Ενημερωτικό Δελτίο του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας 2007-2010, σ. 46.
[4]. Ολύμπιος {Περραιβός Κώστας}, Φαρμακεία, εντευκτήρια πεπαιδευμένων, εφ. «Λάρισα», φύλλο της 4ης Αυγούστου 1975.
[5]. Ζιαζιάς Γεώργιος, Τοπωνυμική εγκυκλοπαίδεια οδών και πλατειών Λάρισας, Λάρισα (1995) σελ.184.