Στο σημερινό μας σημείωμα θα συνεχίσουμε την καταγραφή ειδήσεων από τη Λάρισα των αρχών του 20ού αιώνα, δημοσιευμένων σε παλιές εφημερίδες της πόλης μας και της Αθήνας. Θα θυμίσουμε και πάλι ότι ο εντοπισμός τους είναι έργο του μέλους της Φωτοθήκης Λάρισας του Ομίλου Φίλων της Θεσσαλικής Ιστορίας Αχιλλέα Καλτσά, ο οποίος συνεχίζει το έργο αυτό ακατάπαυστα, με αποτέλεσμα να αποκαλύπτονται μικρά ιστορικά διαμαντάκια που φωτίζουν τη μεταπελευθερωτική (από το 1881) ιστορία της Λάρισας όχι μόνο με λεπτομέρειες, αλλά και προσπαθούν να μεταφέρουν τον αντίκτυπο που είχαν τα γεγονότα αυτά στην τοπική κοινωνία της εποχής εκείνης.
Η ανέγερσις της Αβερώφειου Γεωργικής Σχολής
Στο φύλλο της 2ας Οκτωβρίου 1907 της αθηναϊκής εφημερίδας «Σκριπ» δημοσιεύεται η πιο κάτω είδηση: «Ο κ. Σιδερίδης, ο τμηματάρχης του αρχιτεκτονικού τμήματος και νομομηχανικός, υπέβαλεν εις το Συμβούλιον των Δημοσίων Έργων την μελέτην περί ανεγέρσεως της εν Λαρίσση Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής. Η ανέγερσις του κτιρίου θα γίνη παρά τους στρατώνας Λαρίσσης εις θέσιν Ακ Σαράι, θα στοιχίσει δε 300.000 δραχμών. Σήμερον θα συνέλθη το Συμβούλιον των Δημοσίων Έργων και θα συζητήση επί της μελέτης αυτής, μετά την έγκρισίν της δε θα προκηρυχθή εντός της εβδομάδος η σχετική δημοπρασία.
Η όλη Σχολή θα αποτελείται από 17 κτίρια, τα οποία θα ανεγερθούν εις χώρον εκατόν μέτρων πλάτους και διακοσίων μήκους. Τα κτίρια αυτά θα περιλαμβάνουν φυλακείον, κύριον κτίριον της Σχολής, Διευθυντήριον, Επιστημονικόν Εργαστήριον, οινοποιείον, βουτυροκομείον, εστιατόριον, αποθήκην χόρτου και αχύρου, αποθήκην εργαλείων και καρπού, σταύλον, ποιμνιοστάσιον, αποθήκην καυσίμου ύλης, αποχωρητήριον, κατοικίαν των εργοδηγών και κατοικίαν εργατών.
Το κύριον κτίριον θα είναι διώροφον, θα έχη δε και υπόγειον, το οποίον θα χρησιμεύη ως αποθήκη. Θα είναι δε εντελώς άφλεκτον και θ’ αποτελήται εκ σιδηρών δοκών, θολίσκων σκυροκονιάματος, πλακιδίων εκ τσιμέντου, στέγην μεταλλικήν, μόνον δε θα έχη μίαν ξυλίνην χάριν της οικονομίας. Το κυρίως κτίριον περιλαμβάνει εις το πρώτον πάτωμα 4 αιθούσας παραδόσεως, 4 κοιτώνας, μίαν βιβλιοθήκην, δωμάτια διευθυντού και υπηρεσίας, εις δε το δεύτερον πάτωμα πρόχειρον νοσοκομείον προς περίθαλψιν και νοσηλείαν.
Εν τέλει ο κ. Σιδερίδης προτείνει εις το Υπουργείον ότι καλόν θα είναι να υψωθεί εις τα δεξιά της κυκλικής πλατείας το άγαλμα του μεγάλου δωρητού».
Η ιστορία της Αβερώφειου Γεωργικής Σχολής αρχίζει το 1901, μετά την απόφαση της Πολιτείας να αξιοποιήσει τη σπουδαία χρηματική δωρεά του Γεωργίου Αβέρωφ προς το ελληνικό δημόσιο, με σκοπό τη σύσταση γεωργικού σχολείου. Η Σχολή είχε ως σκοπό να μορφώσει και να καταρτίσει γεωπόνους και από την άποψη αυτή θεωρείται ότι υπήρξε το πρώτο «Γεωπονικό Πανεπιστήμιο» της χώρας. Η επιλογή της Λάρισας ως τόπος λειτουργίας της Σχολής ήταν επιθυμία του δωρητή, αλλά σημαντικό ρόλο έπαιξε και η γεωγραφική της θέση στο κέντρο της τεράστιας θεσσαλικής πεδιάδας. Ως χώρος εγκατάστασής της επελέγη η περιοχή «Ακ-Σεράι», η οποία προερχόταν από τα κτήματα του Στεφάνοβικ που είχαν περιέλθει στο κράτος με πολύ χαμηλό τίμημα. Το 1903 η περιοχή παραχωρήθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών. Η είδηση μάς υπενθυμίζει ότι τη μελέτη των έργων της ανέγερσης της Σχολής συνέταξε ο νομομηχανικός και τμηματάρχης του Αρχιτεκτονικού Τμήματος Σιδερίδης και τον Οκτώβριο του 1907 το Συμβούλιο Δημοσίων Έργων στην Αθήνα τη συζήτησε για να την εγκρίνει και να προβεί στη σχετική δημοπρασία.
Τον Ιούνιο του 1908 άρχισαν οι εργασίες κατασκευής των κτιρίων, τα οποία αρχικά ήταν 17. Τα βασικότερα απ’ αυτά παραδόθηκαν τον Αύγουστο του 1911. Τρεις μήνες αργότερα λειτούργησε επίσημα η Σχολή [1]. Το γενναίο κληροδότημα του Γεώργιου Αβέρωφ επέτρεπε για την κατασκευή των κτιριακών εγκαταστάσεων να χρησιμοποιηθούν τα καλύτερα υλικά. Αυτό φάνηκε και από την πορεία των γεγονότων. Ούτε οι μεγάλοι σεισμοί στην περιοχή ούτε η προσωρινή κατά καιρούς εγκατάλειψη τις επηρέασε σοβαρά.
Σήμερα οι εγκαταστάσεις της Σχολής βρίσκονται σε έναν περιφραγμένο χώρο, μέσα στον οποίο υπάρχει ένα συγκρότημα 43 συνολικά κτιρίων, τα οποία έχουν κατασκευασθεί σε διάφορες χρονικές περιόδους [2]. Το κεντρικό κτίσμα που απεικονίζεται στη φωτογραφία είναι το μεγαλύτερο και το σπουδαιότερο από τα επιβλητικά οικοδομήματα που συναντάμε στον χώρο της. Χαρακτηρίζεται από το μεγάλο ρολόι στο κέντρο του ψηλότερου σημείου της πρόσοψης και αρχικά χρησιμοποιήθηκε, όπως αναφέρεται και στη δημοσιευόμενη είδηση, ως διδακτήριο και οικοτροφείο. Η πρόταση του νομομηχανικού Σιδερίδη να στηθεί το άγαλμα του δωρητή Γεωργίου Αβέρωφ φαίνεται τελικά ότι δεν υιοθετήθηκε.
Οι οίκοι ανοχής
Η τοπική εφημερίδα «Σάλπιγξ» στο φύλλο της 7ης Νοεμβρίου 1907 δημοσιεύει το εξής σχόλιο: «ΟΙ ΟΙΚΟΙ ΑΝΟΧΗΣ. Πλείστοι των συμπολιτών μας της συνοικίας «Ταμπάκικα», πικρά μας εξέφρασαν παράπονα κατά των αρμοδίων διά την ένοχον αδιαφορίαν ήν δεικνύουσιν, όσον αφορά την μετάθεσιν των χαμαιτυπείων εκ της θέσεως εις ην ευρίσκονται σήμερον, εις απότερον της πόλεως μέρος.
Και έχουν δίκαιον, διότι όχι μόνον είναι μεγάλη ακοσμία εις συνοικίαν πολυκατοίκητον η ύπαρξις τοιούτων δυσωνύμων οίκων, αλλά και επικίνδυνος πολλάκις εις την ζωήν των εντίμων τούτων ανθρώπων, κινδυνευόντων από στιγμής εις στιγμήν να πέσωσι θύματα της σφαίρας κανενός κουτσαβάκη ή κακούργου, καθ’ όσον εκεί συναθροίζονται όλα τα εκβράσματα της κοινωνίας, οι μέθυσοι, οι μόρτηδες και οι ωμότεροι των κακούργων, οίτινες διά να επιδείξωσι παλληκαρισμόν εις τας ιεροδούλους, συμπλέκονται σχεδόν καθ’ εκάστην. Άλλως τε η ωραία αυτή θέσις, εν ή υπάρχουσιν ευίσκιοι πλάτανοι και ύδωρ δροσερώτατον, τόπος δηλονότι τόσον θαυμάσιος διά το θέρος, να καθίσταται απρόσιτος εις την πόλιν, ένεκεν της εκεί συσσωρεύσεως των αθλίων τούτων γυναίων και του άλλου βαναύσου και χυδαίου κόσμου του περικυκλούντος τας ακολάστους ταύτας Μεγαίρας, είναι τη αληθεία φοβερόν. Κολακευόμεθα να πιστεύωμεν, ότι οι κ.κ. αρμόδιοι θα λάβωσιν υπ’ όψει τα δίκαια των συμπολιτών μας παράπονα και θα διατάξωσι την διόρθωσιν του κακού».
Τα Ταμπάκικα από τον καιρό ακόμη της Τουρκοκρατίας ήταν η πρώτη συνοικία της Λάρισας, η οποία επηρεαζόταν από την καταστροφική μανία των συχνών υπερχειλίσεων του Πηνειού. Επιπλέον ήταν και μία από τις φτωχότερες συνοικίες της και οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν βυρσοδέψες, οι οποίοι ασχολούνταν με την επεξεργασία των δερμάτων. Εκείνο όμως που την έκανε περιβόητη ήταν η φήμη που τη συνόδευε ως κακόφημης συνοικίας.
Όπως μας μιλάει και το σχόλιο της τοπικής εφημερίδας «Σάλπιγξ», από το 1907 ακόμη η κατάσταση στη συνοικία είχε γίνει αφόρητη. Οι οίκοι ανοχής, τους οποίους στο σχόλιό του ο δημοσιογράφος τους αναφέρει ως «χαμαιτυπεία» και «δυσώνυμους οίκους», είχαν πολλαπλασιασθεί, με αποτέλεσμα να γεμίσει η περιοχή από κακοποιά στοιχεία (κουτσαβάκηδες, εκβράσματα της κοινωνίας, μόρτηδες, μέθυσοι). Όλοι αυτοί, επηρεασμένοι και από τις ναρκωτικές ουσίες, οι οποίες καλλιεργούνταν σε απόμερες γωνιές του συνοικισμού, κοντά στις όχθες του Πηνειού, όχι μόνον απολάμβαναν τις στιγμιαίες ηδονές της χρήσης τους, αλλά συμπλέκονταν μεταξύ τους και συγχρόνως εκμεταλλεύονταν «τας ιεροδούλους», επιδεικνύοντας παλικαρισμούς και κουτσαβακισμό. Αναφέρονταν πολύ συχνά στα αστυνομικά δελτία συμπλοκές στην περιοχή αυτή με τη χρήση όπλων ή αμφίστομων μαχαιριών, οι οποίες πολλές φορές κατέληγαν να είναι θανατηφόρες.
Η εφημερίδα δεν αρνείται την ωραία και χαρισματική θέση της συνοικίας, στην οποία υπάρχουν βαθύσκιοι πλάτανοι και νερό δροσερό, ιδιότητες οι οποίες καθιστούν την περιοχή, ιδιαίτερα κατά την περίοδο του καλοκαιριού, άκρως ειδυλλιακή. Όμως η ομορφιά αυτή χάνεται από την παρουσία των άθλιων αυτών γυναικών και των άλλων βάναυσων και χυδαίων ατόμων που τις περιτριγυρίζουν και τις «προστατεύουν» προς ίδιον όφελος.
Τα Ταμπάκικα διατήρησαν την ονομασία τους αυτή μέχρι την Κατοχή. Μεταπολεμικά η συνοικία μετονομάσθηκε σε Αμπελόκηπους, επειδή εκεί που τελείωναν τα σπίτια, δίπλα στο ποτάμι, υπήρχαν εκτάσεις όπου καλλιεργούσαν αμπέλια. Σήμερα, στη συνοικία αυτή κατασκευάσθηκαν ωραίες κατοικίες, πολυώροφα κτίρια, ο μεγαλοπρεπής ναός της Ζωοδόχου Πηγής και η συνοικία αρχίζει να παίρνει σύγχρονη όψη. Έτσι σε λίγα χρόνια η περιοχή αυτή δεν θα θυμίζει τίποτα από τα κακόφημα Ταμπάκικα των παλιών χρόνων.
--------------------
[1]. Κανδήλα Ιουλία. Η Αβερώφειος Γεωργική Σχολή Λάρισας. Συμβολή στην ιστορία της γεωργικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, Λάρισα (2001), σελ. 473.
[2]. Το όμορφο αρχιτεκτονικά κτίριο της Βιβλιοθήκης της Σχολής με τη μεγάλη μαρμάρινη σκάλα κατασκευάσθηκε το 1932.
