Ο Στουρνάρας γεννήθηκε το 1867 στη Ζαγορά του Πηλίου. Νεαρός εργάστηκε σε εμπορικό κατάστημα στη Σμύρνη. Όμως οι επιδιώξεις του ήταν διαφορετικές. Έφυγε για την Αθήνα όπου παρακολούθησε για εφτά χρόνια μαθήματα στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στους τομείς της ζωγραφικής και χαρακτικής με καθηγητή τον ζωγράφο Νικηφόρο Λύτρα και το 1889 πήρε το δίπλωμά του. Στη φωτογραφική τέχνη υπήρξε αυτοδίδακτος, μελετώντας ξένα βιβλία και παρακολουθώντας φωτογράφους της Αθήνας κατά τη διάρκεια των σπουδών του. Το 1889 εγκαταστάθηκε στον Βόλο και ήταν ο πρώτος ζωγράφος της πόλης που αποφοίτησε από σχολή. Αρχικά ασχολήθηκε με τη βυζαντινή αγιογραφία και την κοσμική ζωγραφική. Το 1892 άνοιξε καλλιτεχνικό φωτογραφείο. Με τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 επιστρατεύθηκε και φωτογράφισε σκηνές από μάχες στο μέτωπο του πολέμου (Βρύση Τυρνάβου, Λοσφάκι, Προφήτη Ηλία Τυρνάβου, Βελεστίνο και αλλού) [1]. Αργότερα περιηγήθηκε με τη φωτογραφική μηχανή του στη Μαγνησία και ιδιαίτερα στο Πήλιο, τη Θεσσαλία, τη Φθιώτιδα, τη Β. Εύβοια και μετά τον νικηφόρο πόλεμο του 1912-13 στο Άγιον Όρος, τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Το 1920 εκτύπωσε και 25 περίπου κάρτες με θέματα από τη Μ. Ασία και τη Μικρασιατική εκστρατεία. Εξέδωσε περίπου 1.100 μονόχρωμες και λιθόγραφες έγχρωμες κάρτες. Χάρη στη γεωγραφικά ευρεία φωτογραφική κάλυψη που πέτυχε, η Λάρισα και η περιοχή της έχει αρκετές φωτογραφίες της περιόδου 1900-1915, περίοδο κατά την οποία οι Λαρισαίοι φωτογράφοι ασχολούνταν αποκλειστικά με τη φωτογράφιση σε στούντιο. Πέθανε στις 22 Αυγούστου 1928.
Οι εκτυπώσεις όλων των φωτογραφιών του είναι εξαιρετικές και τα χρώματα ζωηρά. Γι’ αυτό και σήμερα οι κάρτες του Στέφ. Στουρνάρα έχουν αποκτήσει πολύ μεγάλη αξία και είναι περιζήτητες στις διενεργούμενες δημοπρασίες. Η δημοσιευόμενη φωτογραφία είναι χρωμολιθόγραφη και ταχυδρομημένη, με χρονολογία σφραγίδας: ΛΑΡΙΣΣΑ 24 Νοεμβρίου 1915
Στην εικόνα που παρουσιάζουμε και θα αναλύσουμε, ο φωτογράφος στάθηκε στη δεξιά όχθη του Πηνειού, στην περιοχή όπου μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρχαν τα παλαιά Σφαγεία της Λάρισας επί της οδού Αεροδρομίου [2]. Έστησε τον τρίποδα και έστρεψε τον φακό του προς τα βορειοδυτικά. Στο πρώτο επίπεδο διακρίνεται η λεγόμενη «Σκάλα», μια κατασκευή με μεγάλες πέτρες, η οποία προεξέχει στην κοίτη του ποταμού και βοηθούσε ανθρώπους, ζώα και διάφορα μεταφορικά μέσα να επιβιβάζονται σε μια «περαταριά» [3] και να διαπεραιώνονται στην απέναντι όχθη του Πηνειού. Το 1925 ο Ρωμύλος Αβδής, ένας πανέξυπνος επιχειρηματίας, δημιούργησε στην περιοχή αυτήν της αριστερής όχθης, η οποία σημειωτέον ήταν κατάφυτη από δέντρα, εξοχικό κέντρο με την ονομασία «Λούνα Παρκ», το οποίο συγκέντρωνε τις ζεστές ημέρες του καλοκαιριού την αφρόκρεμα της Λαρισαϊκής κοινωνίας. Στη φωτογραφία διακρίνονται ορισμένα άτομα να παρατηρούν το τοπίο και να περιμένουν προφανώς να διαπεραιωθούν απέναντι. Μπροστά υπάρχει ένα κοπάδι πρόβατα το οποίο βόσκει. Στο βάθος, σε κάποιο σημείο μέσα στην κοίτη του Πηνειού διακρίνεται το γνωστό νταϊλιάνι [4] του Πηνειού, η χαρά των ψαράδων της Λάρισας.
Σε μακρινή απόσταση φαίνεται το βορειοδυτικό τμήμα της Λάρισας. Ξεκινώντας από δεξιά, καθώς βλέπουμε την εικόνα, παρατηρούμε αδρά ότι εξέχει το καμπαναριό και η στέγη του ναού της Ζωοδόχου Πηγής (Παναγία) και κοντά της ορισμένα χαμηλά σπίτια της συνοικίας Ταμπάκικα. Την περίοδο εκείνη η συνοικία αυτή περιοριζόταν κατά μήκος της σημερινής οδού Γεωργιάδου και έφθανε μέχρι την εκκλησία, όπως ακριβώς φαίνεται και στη φωτογραφία. Στη συνέχεια διακρίνονται οι ατμόμυλοι της παραπήνειας περιοχής. Οι παλιοί Λαρισαίοι τη θέση αυτήν την ονόμαζαν «Μύλια» από την παρουσία των παραδοσιακών υδρόμυλων. Πρώτα διακρίνεται η υψικάμινος (καμινάδα) και δίπλα το διώροφο κτίριο του Μύλου του Παππά με το χαρακτηριστικό αέτωμα, όπως ήταν στην αρχική μορφή του, πριν καταστραφεί από πυρκαγιά, η οποία οφειλόταν στα γαλλικά στρατεύματα που είχαν καταλάβει τη Λάρισα [5]. Στη συνέχεια μέσα από τα δέντρα εξέχει η καμινάδα του ατμόμυλου του Ιωάννη Τσιμπούκη που βρισκόταν σχεδόν απέναντι από τον Μύλο του Παππά.
Τέλος, σε πιο απομακρυσμένη απόσταση διακρίνεται ο λόφος της Ακρόπολης με τα οικήματα του Τρανού μαχαλά. Ο τρούλος και τα δύο κωδωνοστάσια του Αγίου Αχιλλίου μόλις διαγράφονται πίσω από την πλούσια βλάστηση που έχουν οι όχθες του ποταμού, ενώ αριστερότερα προβάλλει ο πύργος του πρώτου ρολογιού της πόλης, το οποίο σήμαινε την ώρα με καμπάνες.
Η χρονολόγηση της φωτογραφίας τοποθετείται στην περίοδο πριν το 1915, αφού είναι ταχυδρομημένη τον Νοέμβριο του 1915 και ο Μύλος του Παππά διατηρεί την αρχική μορφή του [6].
----------------------------------------------------------
[1]. «Κατά τον ατυχή μας πόλεμον ο Στουρνάρας φέρων επί της ράχεως την φωτογραφικήν του μηχανήν, ως είδος γυλιού και επί του ώμου του το γκρά (όπλο), έλαβε μέρος ενεργόν εις την μάχην Λοσφακίου της Μεγάλης Τετάρτης. Την Μεγάλην Παρασκευήν εις την μάχην της Βρύσης Τυρνάβου, ενώ φωτογραφεί την μάχην, οβίς βολιδοφόρος εκραγείσα, θα τον εφόνευεν εάν δεν τον έσωζεν η φωτογραφική του μηχανή, ήτις ευρεθείσα προ αυτού ανετράπη και εθρυμματίσθη». Σταύρος Μπατουδάκης. «Στέφανος Στουρνάρας. Ο πρωτοπόρος Βολιώτης ζωγράφος και φωτογράφος» περ. «Εν Βόλω».
[2]. Σήμερα στη θέση των παλαιών Σφαγείων λειτουργεί Κέντρο Εξυπηρέτησης Πολιτών. Έπειτα από επιμελημένη και επιστημονική συντήρηση του κτιρίου, δημιουργήθηκε ένας σύγχρονος και λειτουργικός χώρος.
[3]. Η περαταριά είναι ουσιαστικά ένα πορθμείο, μια εξέδρα (σχεδία), η οποία πλέει και εκτελεί τη συγκοινωνία ανάμεσα στις δύο όχθες του ποταμού, με τη βοήθεια ενός ισχυρού συρματόσχοινου στερεωμένου στις δύο όχθες.
[4]. Το νταϊλιάνι ή νταλιάνι είναι η ιχθυοπαγίδα, δηλαδή ένας διάτρητος φραγμός με ξύλα και πέτρες, στημένος εγκάρσια στη ροή του ποταμού, ο οποίος επιτρέπει τη ροή του νερού, αλλά παγιδεύει τα μεγαλύτερα ψάρια.
[5]. Άλλοι πιστεύουν ότι η πυρκαγιά να είναι αποτέλεσμα ενεργειών των βενιζελικών της Λάρισας ως αντίδραση στα φιλοβασιλικά αισθήματα του Παππά, ο οποίος επισκεπτόταν συχνά τα ανάκτορα και συναντούσε τον πρίγκιπα Νικόλαο στον κήπο των Ανακτόρων, συνοδευόμενος από τον Μιχαήλ Σάπκα και άλλους φιλοβασιλικούς.
[6]. Μπορεί ορισμένοι αναγνώστες να δυσκολεύονται να αναγνωρίζουν τα περιγραφόμενα κτίρια, ιδίως εκείνα τα οποία βρίσκονται σε μακρινή απόσταση στη φωτογραφία. Είναι προφανές όμως ότι η εκτύπωση σε χαρτί εφημερίδας υστερεί του πρωτοτύπου σε ευκρίνεια και επιπλέον ο ερευνητής με τη χρήση μεγεθυντικών μέσων έχει τη δυνατότητα να εκτιμήσει λεπτομέρειες, οι οποίες δεν διακρίνονται διά γυμνού οφθαλμού.
Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
