Ορκίσθηκε στις 23.10.1944 με υπουργούς όλων των πολιτικών παρατάξεων και του ΚΚΕ (Σβώλος υπ. Παιδείας, Τσιριμώκος υπ. Οικονομικών, Πορφυρογένης υπ. Δημοσίων Εργων, Ζεύγος υπ. Εργασίας, Αγγελόπουλος υφυπ. Τύπου, Σαρηγιάννης υφ. Στρατιωτικών). Μέλημα της κυβέρνησης ήταν η αναδιοργάνωση του Κράτους και ο αφοπλισμός οργανώσεων και ανταρτών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, όπως καθορίστηκε στις 10.12.1944. Στη 1η Δεκεμβρίου θα έπρεπε να έχει διαλυθεί η εαμική πολιτοφυλακή και να παραδώσει τον οπλισμό της στην «προσωρινή εθνοφυλακή» (στρατιώτες κλάσεως 1936).
Ο Παπανδρέου ενημέρωσε τον πρεσβευτή της Αγγλίας Λήπερ, τον διοικητή του ΕΛΑΣ (που από τον Σεπτέμβριο του 1944 είχε ορισθεί ο στρατηγός Σκόμπι) και το ΚΚΕ, με το οποίο ήρθε σε συμφωνία. Όμως η ξαφνική εντολή Σκόμπι για τον μονομερή αφοπλισμό και την άμεση διάλυση του ΕΛΑΣ, οδήγησε στην επίσκεψη του Ζεύγου στο σπίτι του Παπανδρέου, το απόγευμα στις 28 Νοεμβρίου. Ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ του είπε ότι είναι άκυρα όσα συμφώνησαν και υπέγραψαν. Την Πέμπτη 30 Νοεμβρίου πήγε στο σπίτι του Παπανδρέου ο Σβώλος. Του εκμυστηρεύτηκε ότι η στάση του ΚΚΕ οφείλεται σε εξωτερικές υποδείξεις «και πρόσθεσε ότι δεν μπόρεσε να ασκήσει καμία αποφασιστική επιρροή επάνω στην ηγεσία του ΚΚΕ» (βιβλ.1,σελ.397)
Η απόφαση της ηγεσίας του ΚΚΕ ήταν πλέον η ένοπλη αντίσταση, όπως σύμφωνα και με τις εντολές της ΚΟΜΙΝΤΕΡΝ «δια τον όπλων γίνεται η εγκαθίδρυση της διεθνούς κουμμουνιστικής δημοκρατίας» την οποία όμως η Μόσχα διέλυσε το 1943, διότι είχε συνεργασία με τις δυτικές δυνάμεις εναντίον της Γερμανίας. Επίσης το ΚΚΕ αγνόησε την συμφωνία της Μόσχας (12.10.1943) μεταξύ Τσόρτσιλ-Στάλιν για το μοίρασμα των Βαλκανίων.
Η καταιγίδα των εξελίξεων άρχισε την 1η Δεκεμβρίου, όταν συνήλθε το υπουργικό συμβούλιο για την υπογραφή της απόφασης της κατάργησης της εθνικής πολιτοφυλακής από τα τάγματα εθνοφυλακής ανά την επικράτεια. Το 3ο άρθρο της απόφασης μεταξύ άλλων έλεγε ότι πρέπει να παραδοθεί ο οπλισμός στα τάγματα εθνοφυλακής. Το 5ο άρθρο έλεγε ότι «όσοι δεν εκτελέσουν τις εντολές θα διώκονται ως παραβάτες του νόμου». Την απόφαση αυτή δεν την υπέγραψαν οι εαμικοί υπουργοί και παραιτήθηκαν εκτός από τον Σαρηγιάννη.
Ήταν πλέον φανερό ότι η αριστερά είχε πάρει την απόφαση για κατάληψη της εξουσίας με επανάσταση και με τα όπλα. Το ΚΚΕ ζήτησε την άδεια για συλλαλητήριο την Κυριακή 3 Νοεμβρίου 1944 στην Αθήνα. Η κυβέρνηση έδωσε την άδεια αλλά όταν έμαθε ότι στο συλλαλητήριο θα υπήρχαν ένοπλοι, το απαγόρευσε. «…Το πρωί της Κυριακής 3 Νοεμβρίου ο Ριζοσπάστης κυκλοφορούσε με άρθρο του Ζέβγου, όπου ο έως προχθές υπουργός έγραφε ανάμεσα σε άλλα: «και τώρα τον λόγο έχουν οι μπαρουτοκαπνισμένοι μαχητές του ΕΛΑΣ, που τους ζητούν να παραδώσουν τα τιμημένα και κερδισμένα με μάχες όπλα τους…». Η ένοπλη εξόρμηση για την κατάληψη της εξουσίας άρχιζε» (βιβλ.1,σελ.407).
Ο τραγικός απολογισμός από την πρώτη ημέρα ήταν 28 νεκροί και δεκάδες τραυματίες. Η υπεροχή των δυνάμεων του ΕΛΑΣ στην Αθήνα και σε όλη την Ελλάδα που έφτανε στις 20.000 περίπου οδήγησε σε μεγάλες επιτυχίες. Ήλεγχε πολλές πόλεις και θέσεις κλειδιά στην Αθήνα, μεταξύ των οποίων κι η κατάληψη των αγγλικών εγκαταστάσεων της RAF στην Κηφισιά αιχμαλωτίζοντας 600 περίπου Βρετανούς. Στα μέσα όμως Δεκεμβρίου έφτασε στον Πειραιά η αναμενόμενη αγγλική στρατιωτική δύναμη των 60.000 περίπου ανδρών, με 300 αεροπλάνα, 16 ταγκς και 22 μεραρχίες. Με τις ακατάπαυστες αεροπορικές επιχειρήσεις της RAF, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ άρχισαν να διαλύονται και να υποχωρούν εκτός Αθηνών και Αττικής.
Στις 25.12.1944 έφτασε στην Αθήνα ο Τσόρτσιλ με τον υπουργό Εξωτερικών Ίντεν και τον στρατηγό Αλεξάντερ. Την επόμενη ημέρα έγινε σύσκεψη στο υπ. Εξωτερικών με πρόεδρο τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό. Πήραν μέρος: Τσόρτσιλ, Ίντεν, Αλεξάντερ, Σκόμπι, Μακμίλαν, Λίπερ, ο αμερικανός πρεσβευτής Μακ Βι , ο Γάλλος πρεσβευτής Μπολέν, ο αντισυνταγματάρχης Ποπόφ (αρχηγός σοβιετικής αποστολής). Την Ελλάδα αντιπροσώπευαν οι: Δαμασκηνός, Παπανδρέου, Πλαστήρας, Σοφούλης , Καφαντάρης, Φ. Δραγούμης, Μάξιμος, καθώς και αντιπρόσωποι του ΕΑΜ Σιάντος, Μάντακας, Παρτζαλίδης.
Τον λόγο πήρε πρώτος ο Δαμασκηνός, μετά ο Τσόρτσιλ και οι υπόλοιποι και τέλος ο Παρτσαλίδης. Στην ομιλία του ο Τσόρτσιλ μεταξύ άλλων είπε: «… οι βρετανικές δυνάμεις ήρθαν στην Ελλάδα κατόπιν από έγκριση και των άλλων συμμάχων και με πρόσκληση όλων των Ελλήνων συμπεριλαμβανομένου και του ΕΛΑΣ. Η Μεγάλη Βρετανία δεν θέλει υλικά οφέλη από την Ελλάδα και δεν έχει πρόθεση να επέμβει στην εκλογή της μορφής διακυβέρνησής της…» (βιβλ.2,σελ.1850)
Εν τω μεταξύ, οι ελάχιστες δυνάμεις του ΕΛΑΣ εντός Αθηνών στο Μεταξουργείο, στην Κυψέλη και στα Εξάρχεια, έδωσαν τις τελευταίες ηρωικές μάχες με τα βρετανικά στρατεύματα και υποχώρησαν στις 4 και 5 Ιανουαρίου 1945 μετά και από την εντολή της κεντρικής επιτροπής του ΕΛΑΣ. Με τα Δεκεμβριανά 17.000 έχασαν τη ζωή τους άδικα σε όλη την Ελλάδα.
Βιβλιογραφία:
1) «ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ – ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ», Κ. ΚΟΜΝΗΝΟΣ, ΕΚΔ. «ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΒΙΒΛΙΟ», ΑΘΗΝΑ, 1965
2) “ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ 1940-1945», ΤΟΜΟΣ 5, ΕΚΔ. «ΑΥΛΟΣ», ΑΘΗΝΑ, 1979
Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου
