Αμέσως μετά την εκλογή του εγκαινιάσθηκε μια περίοδος εντατικής εργασίας η οποία είχε σαν σκοπό να μεταβάλλει τη φυσιογνωμία της πόλης. Μέχρι τότε, και παρά τις προσπάθειες των προκατόχων του, η Λάρισα δεν είχε κατορθώσει να αποτινάξει εντελώς την τουρκική της όψη, η οποία απωθούσε τους επισκέπτες[1] και καταδίκαζε τους μόνιμους κατοίκους της σε ζωή πρωτόγονη. Έλειπαν πολλά, αλλά περισσότερο απ’ όλα οι παλιοί Λαρισαίοι στερούνταν τα δύο πολύτιμα αγαθά του πολιτισμού, το φωτισμό και το νερό. Υπήρχε βέβαια ένα υποτυπώδες δίκτυο ηλεκτροφωτισμού, αλλά αυτό περιοριζόταν στο κέντρο της πόλης και η λειτουργία του ήταν υποτονική. Όσον αφορά την ύδρευση, αυτή προερχόταν από νερό το οποίο αντλούσαν από τον Πηνειό και χωρίς καμιά επεξεργασία διανεμόταν στα σπίτια με νεροβάρελα. Εκεί αποθηκευόταν σε πιθάρια, όπου μικρή ποσότητα στύψης επέφερε διαύγαση του πόσιμου νερού, χωρίς καμία απολύμανση. Γι' αυτό και ο τύφος αποδεκάτιζε την πόλη.
Πρώτη φροντίδα του νέου δημάρχου ήταν η λύση του προβλήματος της ύδρευσης και του ηλεκτροφωτισμού. Στην κυβέρνηση βρισκόταν τότε ο Γεώργιος Κονδύλης[2], ο οποίος στις 21 Αυγούστου 1926 είχε ανατρέψει τη δικτατορία του Πάγκαλου. Ο Κονδύλης είχε υπηρετήσει παλιότερα στη Λάρισα ως υπαξιωματικός και γνώριζε πολύ καλά τα προβλήματά της. Όταν λοιπόν τον επισκέφθηκε ο Σάπκας και του ανέπτυξε τη γνώμη του για την ίδρυση ενός οργανισμού ο οποίος θα αναλάμβανε να λύσει το πρόβλημα της ύδρευσης και του ηλεκτροφωτισμού και στον οποίο θα ήταν αναγκαστικά μέτοχοι όλοι οι Λαρισαίοι, ανταποκρίθηκε πρόθυμα στο αίτημά του. Μέσα σε λίγες ημέρες η νομοθετική ρύθμιση για την δημιουργία του οργανισμού ετοιμάστηκε. Μ' αυτή την ενέργεια του Σάπκα συστήθηκε η "Εταιρεία Υδρεύσεως και Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης" (ΕΥΗΛ), η οποία αργότερα μετονομάσθηκε σε Οργανισμό Υδρεύσεως και Ηλεκτροφωτισμού Λαρίσης (ΟΥΗΛ), που υπήρξε ο πρόδρομος της ΔΕΥΑΛ. Μόλις εκδόθηκαν οι πρώτες μετοχές καλύφθηκε η αγορά τους, αφού το μεγαλύτερο ποσοστό το κράτησε ο Δήμος και μόνον ένα μέρος πήραν κάποιοι εύποροι ιδιώτες. Με εγγύηση του Δήμου η ΕΥΗΛ συνήψε τα πρώτα δάνεια και αφού εξαγοράσθηκε το προνόμιο εκμετάλλευσης του ηλεκτροφωτισμού που είχε μέχρι τότε η γαλλική εταιρεία «Όμνιουμ», άρχισε η εκτέλεση των μεγάλων έργων.
Την περίοδο αυτή (1929), κατά τη διάρκεια ταξιδίου αναψυχής στην Ελλάδα, επισκέφθηκε τη Λάρισα μια μεγάλη προσωπικότητα της Γαλλίας, ο δήμαρχος της Λυών και άλλοτε πρωθυπουργός Εδουάρδος Ερριώ (Εdouard Herriot)[3]. Το ταξίδι το πραγματοποιούσε ως ιδιώτης και ως μεταφορικό μέσο χρησιμοποιούσε το αυτοκίνητο. Ήταν καλοκαίρι βραδάκι και η είδηση της άφιξής του συγκέντρωσε πολύ κόσμο στην Κεντρική πλατεία της πόλης για να υποδεχθεί τον ευγενή ξένο. Αλλά η ώρα περνούσε, πλησίαζαν μεσάνυχτα και ο ταξιδιώτης δεν φαινόταν. Τότε ο Δημήτριος Χατζηγιάννης που την εποχή εκείνη ήταν αρχηγός του Αγροτικού κόμματος και η επιθυμία του να γνωρίσει τον Ερριώ ήταν μεγάλη, εγκατέλειψε τους λοιπούς επισήμους στη Λάρισα και αποφάσισε να ταξιδεύσει μέχρι τον Τύρναβο για να τον προϋπαντήσει. Στην πλατεία του Τυρνάβου που ήταν και εκεί συγκεντρωμένος πολύς κόσμος, με επικεφαλής τον τότε κοινοτάρχη Λαμπράκη Λάμπρο, περίμεναν με αγωνία τον υψηλό ξένο, ο οποίος καθυστερούσε. Ήταν τέλη της δεκαετίας του 1930 και οι οδικές συγκοινωνίες ήταν ακόμα δύσκολες και απρόβλεπτες. Τελικά γύρω στις μία μετά τα μεσάνυχτα φάνηκε το αυτοκίνητο του Γάλλου δημάρχου να έρχεται από τον δρόμο της Μελούνας. Έγινε η σχετική υποδοχή και ακολούθησαν οι προσφωνήσεις. Ο Χατζηγιάννης τον προσφώνησε στη γλώσσα του. Αυτό τον εντυπωσίασε και κατά τη συνέχιση του ταξιδιού του προς τη Λάρισα ο Ερριώ τον προσκάλεσε να επιβιβασθεί στο αμάξι του.
Στη Λάρισα η πομπή με τα αυτοκίνητα έφθασε γύρω στις δύο τα μεσάνυχτα. Το αυτοκίνητο του Γάλλου πολιτικού στάθμευσε μπροστά στο ξενοδοχείο «Πανελλήνιον». Τον υποδέχθηκαν οι επίσημοι και τον προσφώνησε με θερμά λόγια ο δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας. Την επόμενη ημέρα ο Σάπκας τον ξενάγησε με το προσωπικό του μόνιππο στην πόλη για να του δείξει τα ελάχιστα αξιοθέατα που διέθετε τότε η Λάρισα. Το μεσημέρι τον φιλοξένησε στο σπίτι του και όπως αναφέρει ο Βάσος Καλογιάννης[4]: "…κατά το γεύμα του προσφέρθηκε νερό της Λαρίσης, του οποίου εθαύμασε την γεύσιν. Τότε η Ιουλία Σάπκα που μετέφραζε, ανέλαβε να εξηγήσει τον πρωτόγονο τρόπο της προμήθειας, μεταφοράς, καθαρισμού και διαθέσεως του νερού του Πηνειού και την εξέλιξιν αυτού από τα ασκιά των σακατζήδων μέχρι τα αντλιοστάσια και τα μηχανήματα της Εταιρείας.
Ο Ερριώ τότε θέλοντας να βοηθήσει στο θέμα της καταλληλότητος του νερού από υγιεινής απόψεως, ζήτησε μολύβι και χαρτί και έγραψε το παρακάτω "αυτόγραφο", που διατηρεί εις το αρχείον της οικογενείας της η ερίτιμος κ. Μίνα Σάπκα-Ρίζου[5]: "Γράψατε εις κ. Μπινώ Βαριλλά μηχανικόν, εις την εφημερίδα "Πρωΐα" - Παρίσι. Γράψατέ του εκ μέρους του δημάρχου της Λυών, παρακαλούντες αυτόν να σας πληροφορήσει περί της δυνατότητος εφαρμογής της ιδικής του επινοήσεως "Βερντενιζασιόν" εις την Λάρισαν της Ελλάδος".
Ο Ερριώ προφορικώς εξήγησεν ότι ο εν λόγω μηχανικός κατά την διάρκειαν του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου είχεν επινοήσει έναν ιδικόν του τρόπον καθαρισμού του ύδατος που πρωτοεφηρμόσθει εις το Βερντέν, εξ ού και ο χαρακτηρισμός του ως "Βερντενιζασιόν". Κατά τις συζητήσεις αυτές ο φιλοξενούμενος Γάλλος συνέστησε επίσης στο δήμαρχο Μιχαήλ Σάπκα ότι είναι προτιμότερο το πόσιμο νερό για την πόλη να προέρχεται από γεωτρήσεις και να μην "πειραχθεί" το ποτάμι"[6].
Όταν ο Ερριώ βρισκόταν στη Λάρισα παλιοί και νέοι δρόμοι ανασκάπτονταν για να τοποθετηθούν σωλήνες ύδρευσης. Τα αντλιοστάσια που αντλούσαν ακατάλληλο νερό από τον Πηνειό σαρώνονταν και στην περιοχή της Φιλιππούπολης ένας ψηλός Υδατόπυργος ράμφιζε τον ουρανό. Εκεί όπου βρισκόταν μια παράγκα ανεγέρθηκε το νέο εργοστάσιο ηλεκτροφωτισμού. Μεταλλικοί στύλοι τοποθετούνταν κατά μήκος των δρόμων και το ηλεκτρικό δίκτυο έφθανε και στα πιο απομακρυσμένα σημεία της πόλης. Η εκτέλεση των έργων προχωρούσε γρήγορα και με την έναρξη της νέας δημαρχιακής τετραετίας του Σάπκα το 1929 οι Λαρισαίοι αντίκριζαν μια νέα πραγματικότητα, γιατί έβλεπαν το νερό καθαρό και υγιεινό να ρέει από τους κρουνούς και τα σπίτια, οι δρόμοι και οι πλατείες να πλημμυρίζουν από άπλετο φως. Ήταν μια μεγάλη πρόοδος.
---------------------------------------------
[1]. Η μετάθεση δημοσίων υπαλλήλων και στρατιωτικών στη Λάρισα θεωρείτο την περίοδο εκείνη ως δυσμενής. "Δυστυχώς η Λάρισα εθεωρήθη εξ αρχής ως τόπος εξορίας και επέμποντο ενταύθα υπάλληλοι, οι δυσμενώς προς την κρατούσαν πολιτικήν διακείμενοι και πολιτικοί και στρατιωτικοί…" Χρυσοχόος Μιχαήλ, στην εφημερίδα "Μικρά" της 17ης Ιανουαρίου 1907
[2]. Ο Γεώργιος Κονδύλης (1879-1936) ήταν στρατιωτικός και πολιτικός, Διετέλεσε δύο φορές πρωθυπουργός ύστερα από ισάριθμα πραξικοπήματα.
[3]. Ο Edouard Herriot (1872-1957) διετέλεσε κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου και για μικρά χρονικά διαστήματα τρεις φορές πρωθυπουργός της Γαλλίας, πρόεδρος τη γαλλικής Βουλής και ακαδημαϊκός. Από το 1905 μέχρι τον θάνατό του το 1957 υπήρξε διαρκώς δήμαρχος της Λυών, εκτός από την περίοδο του Β' Παγκοσμίου πολέμου (1940-1945).
[4]. Καλογιάννης Βάσος, Η χρυσή βίβλος του Δήμου Λαρίσης. Από την μακραίωνη ιστορία της Θεσσαλικής πρωτευούσης, τύποις Δημητρακοπούλου, Λάρισα (1960) σελ. 194.
[5]. Την παρουσία του αυτόγραφου του γάλλου δημάρχου Ερριώ στα αρχεία της οικογένειας το θυμάται η Ιουλία (Λίλα) Ρίζου, κόρη τα Μίνας. Κάποια στιγμή το αυτόγραφο αυτό δανείσθηκε κάπου και έκτοτε δεν βρέθηκε στο αρχείο. Η ίδια θυμάται από αφηγήσεις του παππού Μιχαήλ Σάπκα και της μητέρας της ότι ο Ερριώ ήταν ένα ευγενέστατο, μορφωμένο και φιλόμουσο άτομο και μάλιστα μετά το γεύμα ζήτησε από την Μίνα Σάπκα να παίξει ορισμένα κομμάτια στο πιάνο της οικογένειας.
[6]. Η πολυετής πείρα του Ερριώ στα πολιτικά πράγματα προδιέγραφε 90 χρόνια πριν τον τρόπο ύδρευσης μιας ταχύτατα αναπτυσσόμενης πολιτείας. Στο σημείο αυτό εκφράζω πολλές ευχαριστίες στην κ. Λίλα Ρίζου για τις πληροφορίες αυτές.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
