Η χημεία την εποχή εκείνη έκανε τα πρώτα της βήματα και καθώς η θεσσαλική ύπαιθρος και τα μυθικά βουνά του Ολύμπου, της Όσσας και κυρίως του Πηλίου πρόσφεραν κάθε είδους θεραπευτικά βότανα, τα φαρμακεία της εποχής εκείνης ήταν ουσιαστικά Βοτανοπωλεία[1]. Με την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας στο Ελληνικό Βασίλειο, όλοι όσοι ασχολούνταν με τον τομέα υγείας, πτυχιούχοι και μη (ιατροί, οδοντίατροι, κτηνίατροι, μαίες, φαρμακοποιοί, κλπ.), για να συνεχίσουν την εξάσκηση του επαγγέλματός τους αναγκάσθηκαν να δώσουν εξετάσεις στο Ιατροσυνέδριο (ήταν η πρόδρομη μορφή του σημερινού Ανωτάτου Υγειονομικού Συμβουλίου), το οποίο έκρινε την επάρκειά τους. Η επιτροπή αυτή προκειμένου για τους φαρμακοποιούς, ή τους χορηγούσε άδεια ή τους υποχρέωνε να εξασκηθούν για ένα χρονικό διάστημα κοντά σε έμπειρους φαρμακοποιούς και να υποβληθούν εκ νέου σε εξετάσεις.
Το σημερινό σχέδιο απεικονίζει τον χάρτη του κεντρικού τμήματος της Λάρισας, εκεί όπου βρισκόταν τα πρώτα φαρμακεία της πόλεως. Ο χάρτης είναι του 1924, γι’ αυτό και πολλοί δρόμοι έχουν διαφορετικές ονομασίες από τις σημερινές. Οι αριθμοί υποδεικνύουν την θέση των φαρμακείων.
--Το Νο 1 είναι το Φαρμακείο του Αστεριάδη. Βρισκόταν στη γωνία των οδών Αλεξάνδρας (Κύπρου) και Πανός, στην βορειοανατολική πλευρά της Κεντρικής Πλατείας Θέμιδος. Θεωρείται το παλαιότερο φαρμακείο της Λάρισας και λειτουργούσε από την περίοδο της τουρκοκρατίας[2]. Το ίδρυσε ο εμπειρικός ιατρός και βοτανολόγος Αναστάσιος Αστεριάδης στη δεκαετία του 1860 και λειτούργησε σαν Βοτανοπωλείο. Ακολούθησε ο ανεψιός του Κωνσταντίνος Αστεριάδης (1856-1908), ο οποίος εργαζόταν από μικρό παιδί κοντά του. Ο τελευταίος πέθανε το 1908 σε ηλικία 52 ετών και ως διάδοχος προοριζόταν ο πρωτότοκος γιος του Αγαμέμνων (1895-1953), ο οποίος όμως τη χρονολογία του θανάτου του πατέρα του ήταν μόλις 13 ετών. Ο Αγαμέμνων σπούδασε φαρμακευτική και κληρονόμησε το φαρμακείο του πατέρα του, το οποίο λειτούργησε μέχρι τον θάνατό του το 1953. Την περίοδο εκείνη ανέλαβε να συνεχίσει τη λειτουργία του ο φαρμακοποιός της Λάρισας Νικόλαος Βλαχοστέργιος, ο οποίος το διατήρησε μέχρι την κατεδάφισή του.
--Το Νο 2 είναι το Φαρμακείο του Σαλβαδώρ Ματαλόν. Βρισκόταν στην αρχή της οδού Αλεξάνδρας (Κύπρου), νότια από το Γενί τζαμί. Υπολογίζεται ότι λειτούργησε για πρώτη φορά το 1883. Στο φαρμακείο αυτό εργάσθηκε ως βοηθός ο Χαΐμ Λ. Αλχανάτης , που ήταν γιος της αδελφής του Σαλβατώρ Ματαλόν. Όταν ο Χαΐμ πήρε το πτυχίο του διαδέχθηκε τον θείο του. Το παλιό αυτό φαρμακείο λειτούργησε με την αρχική του μορφή μέχρι την κατοχή. Κατά την γερμανική εισβολή τον Απρίλιο του 1941 βομβαρδίσθηκε από τα εχθρικά αεροπλάνα και καταστράφηκε ολοσχερώς. Ο Χαϊμ Αλχανάτ έκτισε στη θέση του νέο κτίριο, και τη σκυτάλη μετά απ’ αυτόν πήρε η κόρη του Λένα Σπανοπούλου[3].
--Το Νο3είναι το Φαρμακείο του Κωνσταντίνου Παπασταύρου. Βρισκόταν επί της σημερινής οδού Ρούζβελτ, στη γωνία με την οδό Παπασταύρου. Γεννήθηκε το 1855 στη Ζίτσα της Ηπείρου. Σπούδασε στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα, είχε όμως την ατυχία να χάσει νωρίς τη γυναίκα του. Το 1882 ήλθε στη Λάρισα και άνοιξε φαρμακείο. Διαβάζουμε σε εφημερίδα της εποχής: «Ο κ. Κ. Παππασταύρος, επιστήμων φαρμακοποιός ηνέωξεν φαρμακείον και φαρμακεμπορείον εν τη συνοικία Δάρκουλη[4],εφωδιασμένον με άπαντα τα είδη εκλεκτών φαρμάκων εκ Παρισίων»[5].Εδώ στη Λάρισα γνωρίσθηκε με την Αμαλία Χρυσοχόου μια πολύ μορφωμένη για την εποχή της γυναίκα από την Ζίτσα, την οποία και νυμφεύθηκε. Το φαρμακείο κληρονόμησε ο εγγονός του Βασίλειος Βάης.
--Το Νο4είναι το Φαρμακείο του Γιώτα Τσόκανου. Καταγόταν από τη Φαρκαδόνα. Ήταν εμπειρικός φαρμακοποιός και από την περίοδο της τουρκοκρατίας ακόμα, διατηρούσε φαρμακείο στη Λάρισα. Αυτό βρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Κύπρου και Ασκληπιού. Το φαρμακείο αυτό διατηρείται μέχρι και σήμερα στην ίδια θέση από τους απογόνους του Τσόκανου, την οικογένεια Κυλικά. Μετά την απελευθέρωση του 1881 υποβλήθηκε στη δοκιμασία εξετάσεως από το Ιατροσυνέδριο και στις 5 Οκτωβρίου 1882 του χορηγήθηκε «περιορισμένη άδεια ίνα μετέρχεται την φαρμακευτικήν εις την Ελλάδα»[3]. Αργότερα η κόρη του Μάρθα παντρεύτηκε τον Στέφανο Κυλικά, η οικογένεια του οποίου προερχόταν από τα Άγραφα και κληρονόμησε το Φαρμακείο, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα από τους απογόνους του.
--Το Νο 5 είναι το Φαρμακείο του Μουσών Ματαλόν. Βρισκόταν στη γωνία των οδών Ακροπόλεως (Παπαναστασίου) και Αλεξάνδρας (Κύπρου).Με τον Σαλβαδώρ Ματαλόν που είχε το φαρμακείο του στην αρχή της Κύπρου είχαν στενή συγγενική σχέση, ήταν πρώτα ξαδέλφια. Εκτός από το φαρμακείο δημιούργησε για ένα διάστημα και μια μικρή βιομηχανία αεριούχων ποτών δίπλα από το φαρμακείο του. Αργότερα ο Μουσών Ματαλόν μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη και το φαρμακείο περιήλθε στην ιδιοκτησία του φαρμακοποιού Νικολάου Ζησιάδη από τη Ραψάνη, ο οποίος ήταν αδελφός του δικηγόρου και επί σειρά ετών βουλευτού Τυρνάβου Βασίλη Ζησιάδη. Το Φαρμακείο αυτό ήταν γνωστό και ως «Σαντράλ».
-- Το Νο 6 είναι το Φαρμακείο Ανδρέα Κοντογεώργου. Πρέπει να βρισκόταν στη γωνία των οδών Μακεδονίας (Βενιζέλου) και Ακροπόλεως (Παπαναστασίου). Ξεκίνησε σαν βοηθός στο Φαρμακείο που διατηρούσε επί τουρκοκρατίας ο ιατρός Αναστάσιος Ζαρμάνης, ο οποίος μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας ακολούθησε τον ιατρικό κλάδο και το φαρμακείο το μεταβίβασε στον Ανδρέα Κοντογεώργο (1856- ; ). Λόγω της συνεργασίας του με τον φαρμακοποιό Ηρακλή Καραθάνο από την Καρδίτσα πιστεύεται ότι ο τελευταίος το 1908 τον διαδέχθηκε στη Λάρισα[6].
-- Το Νο 7 είναι το Φαρμακείο του Κωνσταντίνου Μανεσιώτη. Βρισκόταν στη γωνία των οδών Μακεδονίας (Βενιζέλου) και Φιλελλήνων και άρχισε να λειτουργεί την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα. Εκτός από φαρμακοποιός όμως ήταν και κάτοχος μεγάλης ακίνητης περιουσίας. Ένα από τα σπουδαιότερα ακίνητα που διέθετε ήταν και το μεγάλο κτίριο στη νοτιοανατολική πλευρά της πλατείας, εκεί που μεταπολεμικά κτίσθηκε ο κινηματογράφος «Ορφεύς». Στο κτίριο αυτό την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα λειτούργησε το καφενείο «Παράδεισος», το οποίο διέθετε και θεατρική σκηνή, χειμερινή και θερινή, από την οποία πέρασαν πολλοί σπουδαίοι θίασοι των Αθηνών. Περί το 1918 ο Μανεσιώτης συνεργάσθηκε με τον Δημήτριο Σολωμό[7] και μεταπολεμικά το λειτούργησε ο γιος του τελευταίου Ντίνος Σολωμός.
--Το Νο 8 είναι το Φαρμακείο του Οδυσσέα Κρίκη. Βρισκόταν από τις αρχές του 20ου αιώνα επί της οδού Μακεδονίας (Βενιζέλου), εκεί όπου καταλήγει η οδός Δήμητρας. Ο Κρίκης εκτός από το φαρμακείο που διατηρούσε ήταν και λαμπρός επιχειρηματίας. Η αδελφή του Αλίκη παντρεύτηκε τον οδοντογιατρό ΝικόλαοΠαρίση. Η κόρη του τελευταίου Δανάη παντρεύτηκε τον φαρμακοποιό Χατζηπλατσή, ο οποίος διαδέχθηκε στο φαρμακείο τον Οδυσσέα Κρίκη.
Πέραν αυτών των φαρμακείων που περιγράφηκαν, υπάρχουν και άλλα πολλά τα οποία λειτούργησαν στην πόλη μας κατά τη διάρκεια των 120 χρόνων από την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα. Όμως για όλα αυτά απαιτείται ειδική μελέτη, η οποία από καιρό βρίσκεται στις προθέσεις του συγγραφέα.
----------------------------------------------------------------
[1]. Η παραδοσιακή θεραπεία με βότανα εξακολουθεί και σήμερα να ανθεί. Επισκέπτες σε χωριά του Πηλίου, κυρίως την Μακρινίτσα και την Πορταριά, αλλά και καταναλωτές σε διάφορες λαϊκές αγορές της πόλεώς μας, εξακολουθούν να προμηθεύονται θεραπευτικά βότανα και να ευελπιστούν από αυτά θεραπεία.
[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Το Φαρμακείο του Κων. Αστεριάδη στη Λάρισα. Ιστορικά τεκμήρια, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, ένθετο «Πολιτισμός», φύλλο της 22ης Δεκεμβρίου 2011.
[3]. Βλέπε: Ολύμπιος [Κώστας Περραιβός],Ό,τι δεν ξεχνούν οι παλιοί Λαρισινοί,εφ. «Λάρισα»,Λάρισα, 2 Απριλίου 1973.
[4].Η συνοικία Δάρκουλη ήταν επί τουρκοκρατίας κεντρική συνοικία της Λάρισας, η οποία περικλειόταν μεταξύ των σημερινών οδών Κύπρου-Ρούσβελτ-Κούμα-Παπαναστασίου.
[5]. Εφ.Ανεξαρτησία, Λάρισα, φύλλο της 5ης Δεκεμβρίου 1882.
[6]. Βλέπε: Γρηγορίου Αλέξανδρος, Ανδρέας Κοντογεώργος (1856-;). Φαρμακοποιός και επιχειρηματίας της Λάρισας, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 1ηςΙανουαρίου 2017.
[7]. Βλέπε: Ζιαζιάς Γεώργιος, Αναζητώντας την χαμένη Λάρισα. 50 χρόνια μνήμες και αναπολήσεις (1900-1950), τομ. Β΄, Λάρισα (2000) σελ. 101.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
