Στο σημερινό σημείωμά μας θα αναφερθούμε στο εκπαιδευτικό αυτό ίδρυμα της πόλεώς μας, το οποίο για τους περισσότερους είναι άγνωστο.
Η ιδέα για την δημιουργία Αρσακείου στη Λάρισα είχε τεθεί από νωρίς, γιατί στις αρχές του 20ού αιώνα η πόλη, λόγω θέσεως, βρισκόταν σε ακριτική περιοχή και αποτελούσε τοκέντρο συγκοινωνιακού και πολιτικού ενδιαφέροντος και εμφάνιζε σαφείς προοπτικές οικονομικής και πληθυσμιακής ανάπτυξης. Τελικά η ίδρυσή του υλοποιήθηκε το 1902, χάρη στις προσπάθειες του Δημοτικού Συμβουλίου, με δήμαρχο τον Αναστάσιο Ζαρμάνη. Το εκπαιδευτήριο αυτό περιελάμβανε Νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο και Διδασκαλείο Θηλέων[2]. Την Κυριακή 12 Οκτωβρίου 1902 έγιναν με κάθε επισημότητα τα εγκαίνια του νέου εκπαιδευτικού ιδρύματος από τον μητροπολίτη Αμβρόσιο Κασσάρα. Την πρώτη σχολική χρονιά λειτούργησε το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό Σχολείο και από την επόμενη (1903-1904) το Διδασκαλείο. Από τα κεντρικά γραφεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στην Αθήνα ορίστηκε η Διοικητική Επιτροπήτου τοπικού Αρσακείου, η οποία αποτελέστηκε από τους Γεώργιο Δεσύπρη, διευθυντή του τοπικού υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας, Κωνσταντίνο Παπασταύρου, φαρμακοποιό, Γεώργιο Σακελλαρίδη, ιατρό, Ιωάννη Βασιλάκη, δικηγόρο, Δημήτριο Πιπινόπουλο, δικηγόρο, Γεώργιο Ροδόπουλο, δικηγόρο, Λεωνίδα Αναγνώστου, κτηματία και Αθανάσιο Μιχαηλίδη, έμπορο, όλοι τους ευυπόληπτα και γνωστά μέλη της Λαρισαϊκής κοινωνίας.
Η αναζήτηση στέγης του Αρσακείου της Λάρισας οδήγησε αρχικά την Δημοτική αρχή να προτιμήσει την νεοκλασική οικοδομή επί της οδού Μανωλάκη 11, που υπάρχει μέχρι σήμερα και στεγάζει το ΟΚΑΝΑ καιτην οποία έκτιζαν την περίοδο εκείνη σε ιδιόκτητο οικόπεδο οι αδελφοί Οικονόμου[3] για προσωπική τους κατοικία. Τελικά όμως πιο κατάλληλο κρίθηκε ένα άλλο κτίριο μεγαλύτερο, που έκτιζαν τότε οι ίδιοι κατασκευαστές στην γωνία των οδών Ασκληπιού και Ηπείρου. Επειδή το κτίριο αυτό δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί, δόθηκε η δυνατότητα να τροποποιηθεί ο εσωτερικός του χώρος σύμφωνα με τις ανάγκες ενός σύγχρονου για την εποχή του διδακτηρίου και να κτισθεί δίπλα και ένα συμπληρωματικό ισόγειο κτίσμα[4]. Αργότερα προστέθηκε στο δεύτερο κτίριο και ένας επί πλέον όροφος.
Το κτίριο του Αρσακείου το γνωρίζουμε από μια ερασιτεχνική φωτογραφία, η οποία δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα των Αθηνών «Ελλάς» το 1909. Απ’ όσο γνωρίζω, η δημοσιευόμενη σήμερα είναι η μοναδική και παρ’ όλες τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν δεν κατορθώθηκε να εντοπισθεί κάποια καλύτερη απεικόνιση του σπουδαίου αυτού εκπαιδευτικού ιδρύματος που λειτούργησε επί 35 χρόνια στην πόλη μας και από το οποίο αποφοίτησαν πάνω από 800 δασκάλες. Γίνεται έκκληση στους αναγνώστες της στήλης, αν κάποιος διαθέτει φωτογραφίες με το εξωτερικό ή το εσωτερικό του Αρσακείου να έλθει σε επαφή με τον συγγραφέα. Η φωτογραφία απεικονίζει το ένα από τα δύο κτίρια που στέγαζαν το Αρσάκειο. Ήταν διώροφο με υπερυψωμένο υπόγειο και στην πρόσοψη εξείχε ευρύχωρος εξώστης υποστηριζόμενος από μαρμάρινα φουρούσια και περιτριγυρισμένος από σιδερένια κάγκελα. Αρχιτεκτονικά ακολουθούσε το νεοκλασικό ρεύμα της εποχής, με μεγάλα ανοίγματα, τα οποία περικλείονταν από παραστάδες και στην πρόσοψη, ψηλά στο ύψος της στέγης, είχε τοποθετηθεί χαμηλό τριγωνικό αέτωμα. Επί της Ασκληπιού εκτεινόταν ευρύχωρη αυλή, στην οποία εκτός από την χρήση του στις ελεύθερες ώρες , υπήρχε και προσωπικός κήπος των μαθητριών. Ο Κώστας Περραιβός περιγράφει το κτίριο ως εξής: «… το Αρσάκειο στεγαζόταν σε τρία κτήρια από τα οποία τα δύο διώροφα και ένα ισόγειο. Διέθετε επί πλέον και ένα μεγάλο υπόστεγο και αυλή για γυμναστική»[5].
Επίσης ο παλιός δήμαρχος Μιχαήλ Σάπκας αναφέρει στις «Αναμνήσεις» του: «Το Αρσάκειον Λαρίσης παρεσκεύαζε αρίστας διδασκαλίσσας των οποίων εστερείτο τελείως η Θεσσαλία και Νότιος Μακεδονία. Το Αρσάκειον διοικείτο υπό Διοικητικής Επιτροπής διοριζομένης υπό του εν Αθήναις Κεντρικού Συμβουλίου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, προτάσει του Δημοτικού Συμβουλίου Λαρίσης. Αι φοιτώσαι μαθήτριαι, μέλλουσαι διδασκάλισαι κατέβαλον, μηνιαίως δίδακτρα ελαφρά και λογικά. Πλην τούτων εφοίτων και άποροι νεάνιδες ωρισμένου αριθμού, προτεινόμεναι υπό του Δημοτικού Συμβουλίου ως υπότροφοι του Δήμου μέχρι αποπερατώσεως των σπουδών των. Ο Δήμος κατέβαλε τα μισθώματα των δύο διδακτηρίων καθ’ όλα τα έτη της λειτουργίας του Αρσακείου και εχορήγει ετησίαν επιχορήγησιν σοβαράν προς κάλυψιν των ελλειμάτων του Αρσακείου μας. Τα κονδύλια ταύτα ανεγράφοντο τακτικώς εις τον ετήσιον προϋπολογισμόν του Δήμου»[6].
Το 1937 αποφοίτησε η τελευταία τάξη, το Αρσάκειο σταμάτησε τη λειτουργία του και ο γύρω χώρος σταμάτησε πλέον να αντηχεί τις φωνές των κοριτσιών. Κατά την κατοχή καταστράφηκε από τον σεισμό και κατεδαφίσθηκε. Προσωπικά θυμάμαι τον χώρο αυτό κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια σαν μια απέραντη αλάνα. Εν τω μεταξύ κτίσθηκε το κτίριο του ΙΚΑ, το οποίο γκρεμίσθηκε πριν από μερικά χρόνια και σήμερα έχει καταντήσει ένα χώρος με σκουπίδια και άναρχη βλάστηση.
------------------------------------------------
[1]. Το 1836 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, σκοπός της οποίας ήταν η στοιχειώδης εκπαίδευση των κορασίδων με την δημιουργία σχολικών μονάδων. Για το κεντρικό κτίριο της Εταιρείας στην οδό Πανεπιστημίου που διατηρείται μέχρι σήμερα και κτίσθηκε βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου, βασικός δωρητής υπήρξε ο Απόστολος Αρσάκης, Ηπειρώτης ιατρός και λόγιος, ο οποίος πρόσφερε σημαντική οικονομική βοήθεια για την αποπεράτωσή του. Το Δ.Σ. της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας τον ανακήρυξε μεγάλο ευεργέτη και ονόμασε τα Σχολεία που ίδρυσε σε όλη την Ελλάδα «Αρσάκεια».
[2]. Το Διδασκαλείο Αρρένων ήταν σχολή οι απόφοιτοι της οποίας διορίζονταν δάσκαλοι σε ελληνικά σχολεία και όπως αναφέραμε πολλές φορές, η Λάρισα διέθετε Διδασκαλείο από το 1882,
[3]. Η οικογένεια του Αθανασίου Οικονόμου είχε καταγωγή από τα Ιωάννινα και διέμενε στο Καζακλάρ (Αμπελώνα σήμερα). Οι τρεις γιοι του Αναστάσιος,Κωνσταντίνος και Νικόλαος Οικονόμουήταν εμπειρικοί εργολάβοι οικοδομών και η δραστηριότητά τους επεκτείνονταν και στη Λάρισα. Αργότερα μετακόμισαν οικογενειακά στην πόλη μας.Βλέπε: Γουργιώτη Λένα,Οικία Οικονόμου-Φαληρέα, ένα διατηρητέο Νεοκλασικό στη Λάρισα. Πρακτικά επιστημονικής συνάντησης «Ο Νεοκλασικισμός στη Θεσσαλία, μέσα 19ου αιώνα-1920», Λάρισα (2005) σελ. 88-102.
[4]. «…δια την ευχερεστέραν λειτουργίαν του Αρσακείου οι αδελφοί Οικονόμου προθύμωςανέλαβον να κτίσωσιν ετέρας πέντε μεγάλαςαιθούσας δι’ εστιατόριον, αναγνωστήριον και τα τοιαύτα, άτινααναγκαιούσιν εις τας μελλούσας αρσακειάδας». Βλέπε: εφ. «Όλυμπος», Λάρισα, φύλλο της 12ης Ιουλίου 1902.
[5]. Βλέπε: Περραιβός Κώστας, Αναμνήσεις μιας Αρσακειάδας, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 3ης Ιουλίου 1983.
[6]. Σάπκας Μιχαήλ, Αναμνήσεις από την ανέγερσιν των Σχολικών Διδακτηρίων, ανέκδοτο χειρόγραφο κείμενο.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
