Το φετινό φθινόπωρο λίγο παράξενο… μάς εξέπληξε ευχάριστα! Η διάρκεια, ο ήπιος καιρός, τα χρώματα της φύσης που ο λαμπρός ήλιος τα έκανε εντονότερα, όμορφα δειλινά με μαγευτικά ηλιοβασιλέματα, και έναστρες νύχτες… δεν θύμιζαν τη μουντή μελαγχολική ατμόσφαιρα της εποχής ή τη «θλίψη» της Δήμητρας (μυθολογία) για την κάθοδο της Περσεφόνης «στην αγκαλιά της γης» παρά μονάχα πως είναι εποχή πλούσιας συγκομιδής.
Μέσα σ’ αυτό το «λουσμένο» στο φως περιβάλλον προβάλλει με τα ασημοπράσινα κλαδιά της γερμένα από το βάρος του πολύτιμου και ευλογημένου καρπού η ταπεινή ελιά.
Συγκομίζεται τελευταία λες σκόπιμα για να ευχαριστήσει τον Δημιουργό… είναι άλλωστε το μοναδικό δέντρο που αποδίδει τα του Θεού και τους ανθρώπους…
Ορόσημο για τη συγκομιδή η γιορτή των Αγίων Ταξιαρχών και οι πρώτες ομίχλες, τότε μαλακώνει και γυαλίζει ο καρπός (λαδώνει).
Παλιότερα δεν υπήρχαν τα σημερινά μέσα προς εξυπηρέτηση των παραγωγών (δίχτυ ή πανιά, τελάρα, χτένια ή μηχανή συγκομιδής, αυτοκίνητα για μεταφορά ή τα σύγχρονα ελαιοτριβεία). Οι συντροφιές ξεκινούσαν πολύ πρωί με τα ζώα τους, γέμιζαν οι ελαιώνες φωνές, ευχές για σοδειά και καλή «λαδιά»!
Άπλωναν παλιά κιλίμια και με γυμνά χέρια (χωρίς γάντια) «άρμεγαν» τον καρπό.
Όλη την ημέρα «πανηγύρι».
Στη μέση του ελαιώνα άναβαν φωτιές να ζεσταίνουν κάπου – κάπου τα παγωμένα χέρια, να καψαλίζουν ψωμί και να ψήνουν τη ρέγγα τους… η χαρακτηριστική μυρουδιά της απλώνονταν αρκετά μακριά… (μεζές «πολυτελείας» της εποχής και λόγω νηστείας των Χριστουγέννων).
Σαν έγερνε ο ήλιος φόρτωναν τα γεμάτα κοφίνια στα ζώα και έπαιρναν το δρόμο της επιστροφής, ενώ σιγά – σιγά έπεφτε η απαλή ομίχλη του σούρουπου.
Στο λιοτρίβι οι ελιές πολτοποιούνταν από δυο κυλινδρικές πέτρες τις οποίες κινούσε άλογο – μουλάρι. Ο πολτός μοιράζονταν στους ντορβάδες (πλεγμένοι από σκοινί), τοποθετούνταν ένας πάνω στον άλλο και πήγαιναν στην Πρέσα κ.τ.λ. Η διαδικασία χρονοβόρα και επίπονη… Όταν πια γέμιζαν ντεπόζιτα και πιθάρια, τότε συγκεντρώνονταν όλη η οικογένεια με τους συγγενείς ή γείτονες που συνεργάζονταν, να γευτούν (από φρέσκο λάδι) τους λουκουμάδες με μέλι, πασπαλισμένους με καρυδόψιχα, και άλλα εδέσματα της κάθε νοικοκυράς υψώνοντας τα ποτήρια γεμάτα από την καινούργια (θολή ακόμη) ρετσίνα ή του φρέσκου τσίπουρου, ευχόμενοι «καλοξοδεμένο το λάδι» με γαμπρούς, νύφες, εγγόνια, και του χρόνου (όπως πάντα) περισσότερο!
Η Αθηνά τον Ποσειδώνα νίκησε,
χάρισε τ' όνομά της στην πόλη της Αθήνας,
με το δικό σου το κλαδί σύμβολο της Ειρήνης,
μα κι ο Θεός μετά την κοσμοχαλασιά,
εσένα έστειλε ως ένδειξη γαλήνης!...
Με τα δικά σου τα κλαδιά, ο κότινος στεφανώνει
τους νικητές του Ολυμπισμού, που τους λαούς ενώνει.
Και ο Ιησούς επέλεξε τον κήπο σου στη Γεθσημανή
και ήρθε να προσευχηθεί,
κάτω απ’ τους δικούς σου κλώνους
πριν δοκιμάσει τους φρικτούς του μαρτυρίου πόνους!...
Απ’ τον καρπό σου βγαίνει ζωής ελιξίριο
που συνοδεύει του πιστού κάθε μυστήριο…
του ιερού βήματος το καντήλι κρατάς πάντα αναμμένο
το ταπεινότερο δεντρί εσύ,
γι’ αυτό κι’ απ’ το Θεό ευλογημένο!
Υ.Γ. Από φύλλο της «Ε» 22/11/15 – σελ. 7 με τίτλο «στον αστερισμό της ελιάς», ας μου επιτραπεί παρακαλώ να συμπληρώσω:
Την υπερπαραγωγή του δήμου Τεμπών απαρτίζουν κι άλλες περιοχές του ίδιου δήμου, με ελιές και ελαιόλαδο αρίστης ποιότητος, όπως Ελάτεια – Πουρνάρι – Συκούριο, Κεφαλοχώρι το τελευταίο με μακρά παράδοση.
Διαθέτει λαογραφικό μουσείο με αρκετά αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν παλιότερα για τη συγκομιδή και σύνθλιψη της ελιάς.
Ευχαριστώ
Χρυσαυγή Καπέλλα - Παπαδημητρίου
