Τα άτομα, από τη στιγμή της γέννησής τους, αρχίζουν να μαθαίνουν την κουλτούρα που τα περιβάλλει και έτσι αποκτούν την ικανότητα να συμμετέχουν στις δραστηριότητες της ομαδικής ή κοινωνικής ζωής. Η μάθηση αυτή που αποβλέπει στην επιβίωση και ευημερία τους προσφέρεται από μια ποικιλία κοινωνικών φορέων, ανάμεσα στους οποίους σημαντική θέση, ιδιαίτερα στις σύγχρονες κοινωνίες, κατέχει η εκπαίδευση. Η εκπαίδευση οργανώνεται σε ιδιαίτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα σχολεία, που παρέχουν τα μέσα και τις συνθήκες ώστε η μάθηση να είναι όσο γίνεται πιο αποτελεσματική. Το σχολείο έτσι νοείται ως κοινωνικός οργανισμός που εμπεριέχει μια συνεχή αλληλενέργεια, επικοινωνία και αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών του, σχήματα και κανόνες συμπεριφοράς, ευκρινείς ρόλους, όπως επίσης και μια μορφή γραφειοκρατικής οργάνωσης. Μέσω της εκπαίδευσης η κοινωνία ασκεί ένα είδος ελέγχου πάνω στις νέες γενιές, εξασφαλίζοντας έτσι την επιβίωση και συνέχισή της. Αυτό το πετυχαίνει με τη μετάδοση γνώσης, αξιών και δεξιοτήτων και με τη χρήση μηχανισμών επιλογής που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για την κατανομή των νέων στις κοινωνικές θέσεις. Στις σύγχρονες κοινωνίες ένας σημαντικός φορέας κοινωνικοποίησης είναι η εκπαίδευση και αυτό το γεγονός τη συνδέει στενά με άλλες κοινωνικές δραστηριότητες και θεσμούς. Η εκπαίδευση όμως δεν έπαιζε πάντοτε τον ίδιο σημαντικό ρόλο στην κοινωνικοποίηση των νέων όσο παίζει σήμερα. Στις πιο απλές κοινωνίες, η κοινωνικοποίηση δεν ήταν οργανωμένη σαν ξεχωριστή, εξειδικευμένη κοινωνική δραστηριότητα.
Γινόταν κυρίως από την οικογένεια και τους συγγενείς και με τη συμμετοχή στα γεγονότα της καθημερινής ζωής της κοινότητας. Σε πιο ανεπτυγμένες κοινωνίες όμως η εκπαίδευση καλύπτει μεγάλο μέρος της κοινωνικοποίησης. Γίνεται μια συστηματική και εξειδικευμένη δραστηριότητα, καθορίζονται ηλικίες κατά τις οποίες προσφέρεται διδασκαλία και δημιουργείται μια ειδική ομάδα εκπαιδευτικών που αναλαμβάνει να κοινωνικοποιήσει τους νέους.
Στις πιο απλές κοινωνίες, όπως και στα πρώιμα εκπαιδευτικά συστήματα της βιομηχανικής εποχής, η έμφαση της εκπαίδευσης δινόταν στην ηθική και διανοητική ανάπτυξη του ατόμου, ενώ η μετάδοση τεχνικών και επαγγελματικών γνώσεων γινόταν από την οικογένεια και από επαγγελματικές ομάδες με κάποιο πρακτικό τρόπο. Η επίδραση όμως της σύγχρονης επιστήμης και τεχνολογίας έχει συντελέσει ώστε μεγάλο μέρος της σύγχρονης εκπαίδευσης να αφιερώνεται στη μετάδοση εμπειρικής γνώσης. Ταυτόχρονα, ενώ στις πρώιμες κοινωνίες μεταδιδόταν ένας τρόπος ζωής και ένα είδος γνώσης που ήσαν σχετικά σταθερό, η επιστημονική γνώση που μεταδίδεται από τη σύγχρονη εκπαίδευση περιμένει κανείς να αλλάξει. Γίνεται έτσι όλο και περισσότερο κατανοητό ότι η εκπαίδευση πρέπει να προετοιμάζει τα άτομα για ένα κόσμο που συνεχώς αλλάζει παρά ένα στατικό κόσμο. Η αυξανόμενη εισαγωγή της επιστήμης και της τεχνολογίας της εκπαίδευσης δεν αναφέρεται όμως μόνο στην κατάρτιση των νέων για να ανταποκριθούν στις πολύπλοκες ανάγκες της βιομηχανικής κοινωνίας. Ταυτόχρονα ασκεί μια βαθύτερη επίδραση στον τρόπο σκέψης και θεώρησης του κόσμου. Η ανάπτυξη της επιστήμης δεν αποτελεί απλώς την παραγωγή νέων γνώσεων και η μετάδοσή τους μέσω των εκπαιδευτικών συστημάτων δεν είναι απλώς μια πρόσθεση και μια επέκταση των όσων γνώσεων είχαμε μέχρι τώρα, αλλά εισάγει και ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης και οργάνωσης της κοινωνίας από ότι ήταν παραδοσιακά συνηθισμένο. Ο Weber, που ασχολήθηκε με την ανάλυση αυτού του φαινομένου, θεώρησε ότι η ανάπτυξη της επιστήμης συμβαδίζει έντονα με την τάση για μια «επιστημονική» οργάνωση του σύγχρονου κόσμου. Αυτό το πνεύμα του ρασιοναλισμού τείνει, όπως έδειξε ο Weber, να περιλάβει όλες τις διαστάσεις της ανθρώπινης ζωής.
Και επειδή ένα πρωταρχικό μέσο μετάδοσης αυτού του πνεύματος είναι η εκπαίδευση, γι' αυτό θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι η κοινωνία γενικότερα δίνει κατεύθυνση και ασκεί έναν έλεγχο πάνω στη σκέψη και τις πεποιθήσεις των ατόμων που εκπαιδεύει. Η παιδεία - εκπαίδευση αποτελεί σήμερα προσδιοριστικό παράγοντα της οικονομικής ανάπτυξης και είναι η σημαντικότερη προϋπόθεση για την ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας. Ιδιαίτερα η παιδεία είναι η ασφαλέστερη υποδομή για τις χώρες που βρίσκονται στο δρόμο της εξέλιξης γι' αυτό οι χώρες αυτές αρχίζουν τα αναπτυξιακά προγράμματά τους ενισχύοντας κυρίως το θεσμό της παιδείας. Έως σήμερα έχουν γίνει ελάχιστα βήματα από την πολιτεία σχετικά με την αναβάθμιση της παιδείας και το ρόλο της μέσα στην κοινωνία. Ύστερα ως χώρα έναντι των υπολοίπων μεγάλων αλλά και μικρότερων - πληθυσμιακά μ' εμάς - κρατών - μελών της Ευρωπαικής Ένωσης στον τομέα αυτό και που θεωρείται ως «ο ακρογωνιαίος λίθος» μιας χώρας για την ανάπτυξή της, επιλύοντας ταυτόχρονα μια σειρά προβλημάτων της εθνικής οικονομίας και της κοινωνίας. Πάντα υπάρχει ο χρόνος εφόσον υπάρχει η πολιτική βούληση, να καλυφθεί το χαμένο έδαφος και να δημιουργηθεί μια καινούρια δυναμική -πιο έντονη από το παρελθόν-προς αυτή την κατεύθυνση. Ελπίζουμε, πώς η σημερινή πολιτεία θα λάβει δράση έγκαιρα και θα επωμιστεί τις ευθύνες της για το καλό της παιδείας και του τόπου.
