Ποιες είναι άραγε οι θέσεις των φορέων των Επιστημόνων Τεχνολογικών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) αναφορικά με το ζήτημα της πιστοποίησης δεξιοτήτων χρήσης Η/Υ; Η αναγκαιότητα ενημέρωσης της τοπικής κοινής γνώμης καθίσταται ξανά επίκαιρη με αφορμή το πρόσφατο δημοσίευμα της εφημερίδας «Ελευθερία» (11/11/2008 με τίτλο «η Κοινωνία της Απάτης») και την άμεση παρέμβαση της Δικαστικής Αρχής.
Οι φορείς που εκπροσωπούν τους Επιστήμονες ΤΠΕ στη χώρα μας (ΕΜΗΠΕΕ - Ένωση Μηχανικών Η/Υ και Επικοινωνιών Ελλάδας, Ένωση Πληροφορικών Ελλάδας - ΕΠΕ, Σύλλογος Τεχνολόγων Μηχανικών Πληροφορικής – ΣΤΕΠ καθώς και το Τμήμα Πληροφορικής και Επικοινωνιών του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας - ΤΠΕ/ΤΕΕ που πρόσφατα ιδρύθηκε στο ΤΕΕ) έχουν επανειλημμένα εκφράσει κοινές θέσεις, μέσω υπομνημάτων προς τους αρμόδιους φορείς (Υπουργείο Εσωτερικών, Υπουργείο Παιδείας, Οργανισμό Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης-ΟΕΕΚ), πάνω στο ζήτημα της πιστοποίησης. Επίσης οι φορείς έχουν επανειλημμένα προσπαθήσει να ενημερώσουν τους πολίτες για το τι ορίζει η κείμενη νομοθεσία. Συγκεκριμένα:
* Σύμφωνα με την πράξη Γ/2618/3.2.2006 του ΟΕΕΚ, η χρονική διάρκεια ισχύος των πιστοποιητικών γνώσης χρήσης Η/Υ που είναι αναγνωρίσιμα από το ελληνικό δημόσιο (εκδίδονται από ιδιωτικούς φορείς που είναι πιστοποιημένοι από τον ΟΕΕΚ) καθορίζεται να είναι τριετής από την ημερομηνία έκδοσης του κάθε πιστοποιητικού.
* Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Π.Δ. 44/2005 για το προσοντολόγιο στο Δημόσιο Τομέα, δεν απαιτείται καμία πιστοποίηση, προκειμένου να διοριστούν στο δημόσιο, μέσω ΑΣΕΠ, για τους διπλωματούχους Πληροφορικής Πολυτεχνείων, πτυχιούχους Πληροφορικής ΑΕΙ, ΤΕΙ, ΙΕΚ, δευτεροβάθμιας (τεχνικής) εκπαίδευσης, αλλά και για τους πτυχιούχους άλλων Τμημάτων ΑΕΙ και ΤΕΙ (όχι Πληροφορικής) που έχουν παρακολουθήσει τέσσερα τουλάχιστον μαθήματα πληροφορικής ή χειρισμού Η/Υ κατά τη διάρκεια των σπουδών τους.
Δηλαδή, για παράδειγμα, ένας πτυχιούχος ΑΕΙ ή ΤΕΙ μπορεί να τεκμηριώσει την επάρκεια στις δεξιότητες χρήσης Η/Υ με μια απλή βεβαίωση του Τμήματος που αποφοίτησε, βεβαίωση που επαληθεύει ότι έχει παρακολουθήσει τέσσερα τουλάχιστον μαθήματα πληροφορικής ή χειρισμού Η/Υ κατά τη διάρκεια των σπουδών του. Ωστόσο, προσωπική μου γνώμη είναι ότι οι περισσότεροι πολίτες είναι μάλλον ανενημέρωτοι για τη διάταξη αυτή αλλά και γενικότερα για το τι ορίζει η Νομοθεσία.
Με άρθρο μου στον τοπικό Τύπο (με τίτλο «Ο Πληροφορικός Αλφαβητισμός και η Σημασία της Πιστοποίησης», «Ελευθερία», 5/11/2003) είχα προσπαθήσει, ως τότε Αντιπρόεδρος της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας, να ενημερώσω την τοπική κοινή γνώμη για τα ζητήματα της πιστοποίησης και τις σχετικές θέσεις των Επιστημόνων ΤΠΕ. Από τότε τα δεδομένα δεν έχουν ουσιαστικά αλλάξει εκτός βέβαια από τις ακόλουθες εξελίξεις:
1. Τα Υπουργεία Παιδείας και Εσωτερικών εξήγγειλαν τη θεσμοθέτηση Κρατικού Πιστοποιητικού Πληροφορικής (Εφημερίδα «Το Βήμα», 04/12/2005) στα πρότυπα του πετυχημένου παραδείγματος του Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας, πιστοποιητικό που σύμφωνα με την εξαγγελία θα γίνονταν δεκτό ως προσόν για την πρόσληψη κάθε ενδιαφερομένου στο Δημόσιο. Ο θεσμός αυτός αναμένεται να ενεργοποιηθεί μέσω του ΟΕΕΚ, που ήδη ελέγχει και πιστοποιεί όλους τους ιδιωτικούς φορείς που παρέχουν τα υπάρχοντα ιδιωτικά πιστοποιητικά.2. Στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ και, συγκεκριμένα, στο Πρόγραμμα της «Κοινωνίας της Πληροφορίας», το ΥΠΕΠΘ έχει ολοκληρώσει σε σημαντικό βαθμό την υλοποίηση της πράξης της «Επιμόρφωσης των Εκπαιδευτικών στην Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση» καθώς και το αντίστοιχο έργο της Πιστοποίησης που ακολουθεί την Επιμόρφωση. Την επιστηµονική και τεχνική υποστήριξη των διαδικασιών της πιστοποίησης των δεξιοτήτων των εκπαιδευτικών (Α’/βάθμιας & Β’/βάθμιας Εκπαίδευσης) που επιμορφώνονται στη χρήση Η/Υ έχει το Ερευνητικό Ακαδηµαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών (ΕΑΙΤΥ). Το ΕΑΙΤΥ είναι ΝΠΙΔ, εποπτευόμενο από το ΥΠΕΠΘ και αποτελεί Τεχνικό και Επιστημονικό Σύμβουλο του ΥΠΕΠΘ σε θέματα Νέων Τεχνολογιών. Οι εξετάσεις πιστοποίησης γίνονται στα λεγόμενα Κέντρα Πιστοποίησης (ΚΕ.ΠΙΣ.) που είναι πλήρως εξοπλισµένα εργαστήρια Η/Υ ΑΕΙ και ΤΕΙ που, αφού επιλέγονται µε ανοικτή διαδικασία, πιστοποιούνται και συνεχώς ελέγχονται από το ΕΑΙΤΥ. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε τις εξής επιπλέον πληροφορίες:
* Στο ΤΕΙ Λάρισας και στο Τμήμα Διοίκησης και Διαχείρισης Έργων, λειτουργούν από το 2002 δύο Κέντρα Πιστοποίησης (ΚΕΠΙΣ). Στη Λάρισα μάλιστα ξεκίνησε η υλοποίηση του προγράμματος της πιστοποίησης, αφού στο ΤΕΙ Λάρισας λειτούργησε το πρώτο ΚΕΠΙΣ στην Ελλάδα (Καλοκαίρι 2002). Μέχρι στιγμής στο ΤΕΙ Λάρισας έχουν συμμετάσχει στις διαδικασίες πιστοποίησης 4589 εκπαιδευτικοί, ενώ σε όλη τη χώρα συνολικά συμμετείχαν στις διαδικασίες πιστοποίησης πάνω από 90000 εκπαιδευτικοί. Επιπρόσθετα, από αυτό το μήνα (Νοέμβριος 2008) έχει αρχίσει και η λεγόμενη πιστοποίηση Β’ Επιπέδου, που αφορά την πιστοποίηση, πάλι με ηλεκτρονικό τρόπο, γνώσεων και δεξιοτήτων για την αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία διάφορων γνωστικών αντικειμένων (π.χ. χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού για τα Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία κ.λπ., ανάλογα με το γνωστικό τους αντικείμενο). Στο έργο της πιστοποίησης Β’ Επιπέδου αναμένεται να συμμετάσχουν 2800 Εκπαιδευτικοί.
* Το ΕΑΙΤΥ έχει συγκροτήσει το «Συμβούλιο Πιστοποίησης», μια επιτροπή στην οποία συμμετείχαν Καθηγητές ΑΕΙ / ΤΕΙ, στην οποία είχα την τιμή να συμμετέχω ως εκπρόσωπος της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας και Καθηγητής του ΤΕΙ Λάρισας. Η Επιτροπή αυτή κατέθεσε προς τον ΟΕΕΚ αναλυτική πρόταση (εγχειρίδιο ποιότητας), ώστε να πιστοποιηθεί (ως όφειλε εκ της νομοθεσίας) και να γενικευτεί και τυπικά το πλαίσιο πιστοποίησης του ΕΑΙΤΥ ως μια διαδικασία που να απευθύνεται σε όλους τους πολίτες (όχι μόνο σε εκπαιδευτικούς). Δηλαδή, η πρόταση αυτή ουσιαστικά ήταν προς την κατεύθυνση ενός Κρατικού Πιστοποιητικού στους Η/Υ που θα χαρακτηρίζονταν από χαμηλό κόστος και θα «ανταγωνίζονταν» τα ιδιωτικά πιστοποιητικά με όρους της ελεύθερης αγοράς αλλά και με όρους ποιότητας, διαφάνειας και αντικειμενικότητας.
3. Συγκεκριμένο πιστοποιητικό ιδιωτικής εταιρίας (ίσως το πιο διαδεδομένο) δίνεται πλέον αποκλειστικά από την ίδια την εταιρία και όχι από την Ελληνική Εταιρία Επιστημόνων Πληροφορικής - ΕΠΥ (που είχε αρχικά εκχωρήσει την εμπορική εκμετάλλευση του πιστοποιητικού στη συγκεκριμένη ιδιωτική εταιρία). Η σύμβαση μεταξύ ΕΠΥ και εταιρίας έχει λήξει από 1/10/2005 με δικαστικές διενέξεις μεταξύ ΕΠΥ και εταιρίας.
4. Στο τέλος του Γ’ ΚΠΣ και στο πλαίσιο του προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» που χρηματοδοτούνται (20% από εθνικούς πόρους και κατά 80% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ΕΚΤ) υλοποιούνται από το ΥΠΕΠΘ προγράμματα που επιδοτούν (με 600 Ευρώ περίπου) την εκπαίδευση και την απόκτηση ενός από τα αναγνωρισμένα ιδιωτικά πιστοποιητικά χρήσης Η/Υ από φοιτητές ΑΕΙ /ΤΕΙ (Πρόγραμμα «e-εκπαιδευτείτε») αλλά και από γονείς μαθητών Β’/βάθμιας Εκπαίδευσης (Πρόγραμμα «e-goneis»). Μόνο για το «e-εκπαιδευτείτε» οι εταιρίες/φορείς που συμμετέχουν επιχορηγούνται συνολικά με 36.000.000 ευρώ.
5. Ο ΟΕΕΚ συνεχώς παρατείνει την ισχύ των πιστοποιητικών γνώσης χειρισμού Η/Υ των ιδιωτικών φορέων (π.χ. πολύ πρόσφατα στις 13/11/2008 η ισχύς των πιστοποιητικών που έληγε στις 31/12/2007 παρατάθηκε για ένα (1) επιπλέον έτος, δηλαδή μέχρι και την 31/12/2008).
Αυτά σχετικά με την ενημέρωση... Ποιες είναι τώρα οι θέσεις των φορέων Επιστημόνων ΤΠΕ:
Θα πρέπει αρχικά να τονιστεί ότι οι φορείς που εκπροσωπούν τους πτυχιούχους και διπλωματούχους των τμημάτων Πληροφορικής των ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας μας συμφωνούν με τη γενικότερη στρατηγική απόφαση της Πολιτείας να εξαλειφτεί ο ψηφιακός αναλφαβητισμός στη χώρα αλλά και να καθιερωθεί η γνώση της χρήσης Η/Υ ως βασικό προσόν για κάθε υπάλληλο του δημοσίου τομέα. Οι επιταγές της σύγχρονης Κοινωνίας της Πληροφορίας και οι προτεραιότητες στις ΤΠΕ, όπως αυτές εκφράστηκαν και για τη χώρα μας από την ΕΕ στη Στρατηγική της Λισαβόνας, θέτουν ως αδήριτη κοινωνική ανάγκη τη μείωση του ψηφιακού χάσματος (digital gap) μέσω του πληροφορικού αλφαβητισμού, δηλαδή μέσω της δια βίου επιμόρφωσης και κατάρτισης του κάθε πολίτη σε βασικές γνώσεις χειρισμού προϊόντων ΤΠΕ, αλλά και την αξιόπιστη και έγκυρη πιστοποίηση αυτών των γνώσεων. Άλλωστε το δικαίωμα συμμετοχής του καθενός στην Κοινωνία της Πληροφορίας, σύμφωνα με την παρ. 2, άρθρο 5α του Συντάγματος, αποτελεί πλέον υποχρέωση του Κράτους προς όλους τους Έλληνες πολίτες.
Ο πληροφορικός αλφαβητισμός είναι απαραίτητο εφόδιο ιδιαίτερα για το ανθρώπινο δυναμικό μιας σύγχρονης δημόσιας διοίκησης. Αποτελεί μέσο για να εκσυγχρονιστούν οι δημόσιες υπηρεσίες και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής, αξιοποιώντας τις δυνατότητες και τα πλεονεκτήματα των νέων τεχνολογιών. Ο πληροφορικός αλφαβητισμός θα συνεισφέρει στην αποκέντρωση των δημοσίων υπηρεσιών, στην αποδοτικότερη εξυπηρέτηση του πολίτη και στην καταπολέμηση της γραφειοκρατίας. Ωστόσο, πιστεύουμε ότι, ενώ η Πολιτεία πολύ σωστά, έθεσε ως προϋπόθεση για διορισμό στο Δημόσιο Τομέα τη γνώση χρήσης Η/Υ, από την άλλη δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει τις αντίστοιχες διαδικασίες για την αντικειμενική και αδιάβλητη πιστοποίηση δεξιοτήτων και γνώσης χρήσης Η/Υ.
Η διαδικασία της πιστοποίησης των δεξιοτήτων και των γνώσεων χρήσης υπολογιστών είναι μάλλον μια ιδιαίτερα κερδοφόρα δραστηριότητα στη χώρα μας. Τα πιστοποιητικά που επικρατούν σήμερα παρέχονται από ιδιωτικές εταιρίες οι οποίες λειτουργούν υπό το καθεστώς των Εργαστηρίων Ελευθέρων Σπουδών (ΕΕΣ) και υπό τον έλεγχο του ΟΕΕΚ. Αυτές οι εταιρίες πιστοποιούν άλλα ΕΕΣ ή ακόμη και εκπαιδευτικά ιδρύματα (π.χ. τμήματα σε ΑΕΙ ή ΤΕΙ), προκειμένου να λειτουργούν ως εξουσιοδοτημένα εξεταστικά κέντρα ή να καταρτίζουν τους ενδιαφερομένους στην εξεταστέα ύλη του κάθε πιστοποιητικού. Επίσης υπάρχουν εξέταστρα, κατά κεφαλήν για κάθε πιστοποιούμενο, εξέταστρα που όμως δεν διασφαλίζουν απαραίτητα και την ποιότητα της διαδικασίας.
Το ερώτημα λοιπόν είναι κατά πόσο ουσιαστικά ενισχύεται ο πληροφορικός αλφαβητισμός και κατά πόσο μειώνεται η ψηφιακή ημιμάθεια; Πώς αποτρέπονται συμπεριφορές που καμία σχέση δεν έχουν με τη ζητούμενη από όλους ποιότητα, έλεγχο και αξιοκρατία; Πώς αποφεύγονται φαινόμενα στρεβλής επιχειρηματικότητας; Πώς επιτυγχάνεται, σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, ορθολογική διαχείριση των σχετικών δαπανών;
Θα πρέπει βέβαια να σημειώσουμε ότι οι ΤΠΕ διδάσκονται, πάνω από μια δεκαετία, με σειρά μαθημάτων στα σχολεία της Β’/βάμιας εκπαίδευσης. Τα τελευταία χρόνια το μάθημα της εξοικείωσης με τον Η/Υ εισέρχεται μεθοδικά ακόμη και στα σχολεία της Α’/βάθμιας εκπαίδευσης. Συνεπώς, οι βασικές γνώσεις χρήσης Η/Υ μάλλον θα έπρεπε να τεκμαίρεται ότι έχουν ήδη παρασχεθεί κατά τη διάρκεια των βασικών σπουδών.
Οι φορείς που εκπροσωπούν τους Επιστήμονες ΤΠΕ σταθερά επισημαίνουν ότι βασική προϋπόθεση για την επιτυχία της αναβάθμισης της πληροφορικής παιδείας του ανθρώπινου δυναμικού της δημόσιας διοίκησης είναι η θεσμοθέτηση, η υποστήριξη και η υλοποίηση ενός αδιάβλητου, αξιόπιστου, έγκυρου, μη κερδοσκοπικού, ευρέως αποδεκτού και ανοικτού σε όλους συστήματος πιστοποίησης των γνώσεων χρήσης Η/Υ. Με αίσθημα ευθύνης απέναντι στην οικοδόμηση μιας δίκαιης Κοινωνίας της Πληροφορίας για τη χώρα μας και με όραμα την εδραίωση και διάχυση των υπηρεσιών της πληροφορικής προς όφελος όλων των πολιτών, προτείνουμε σταθερά τη θεσμοθέτηση ενός αδιάβλητου και μη κερδοσκοπικού συστήματος πιστοποίησης, που θα είναι υπό την εποπτεία και τον έλεγχο της πολιτείας. Το σύστημα αυτό θα παρέχει, μέσω ηλεκτρονικών εξετάσεων σε κάθε ενδιαφερόμενο, δωρεάν ή με ένα συμβολικό αντίτιμο, ένα πιστοποιητικό που θα πιστοποιεί τις βασικές δεξιότητες χειρισμού Η/Υ. Επίσης, στις προτάσεις των φορέων των Επιστημόνων ΤΠΕ συμπεριλαμβάνεται και η αναγνώριση του απολυτηρίου Ενιαίου Λυκείου ως αποδεικτικού επάρκειας γνώσεων χρήσης Η/Υ αλλά και η θεσμοθέτηση του κρατικού πιστοποιητικού για όσους δεν είχαν την ευκαιρία να αποκτήσουν απολυτήριο Λυκείου, μετά την εισαγωγή της Πληροφορικής στη Β’/βάθμια εκπαίδευση.
Το μοντέλο της χορήγησης ενός κρατικού πιστοποιητικού δεξιοτήτων έχει ήδη επιτυχημένα εφαρμοστεί και συναντήσει ευρεία απήχηση σε πολλές χώρες στην ΕΕ. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τη μεγάλη επιτυχία του Βελγικού και του Γαλλικού συστήματος πιστοποίησης. Στη Γαλλία ειδικά λειτουργεί το σύστημα πιστοποίησης IT and Internet Proficiency Certificate (που αποτελείται από το Brevet Infromatique et Internet - το πιστοποιητικό B2i και το Certificat informatique et internet - το πιστοποιητικό C2i). Το σύστημα λειτουργεί υπό την αιγίδα του Γαλλικού Υπουργείου Παιδείας, είναι απόλυτα προσαρμοσμένο με το πρόγραμμα σπουδών στη χρήση των ΤΠΕ που ακολουθεί το Γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα, συναντά ευρύτατη απήχηση και αποδοχή στη Γαλλική κοινωνία και είναι σύμφωνο με το όραμα της Γαλλικής πολιτείας για τη μείωση του ψηφιακού χάσματος και την ευρεία προώθηση της πρόσβασης των νέων στις νέες τεχνολογίες και το Internet.
Είναι σημαντικό τέλος να τονίσουμε ότι το σύνολο αυτών των προτάσεων δεν στρέφεται αντίθετα στα Εργαστήρια Ελευθέρων Σπουδών (ιδίως σε όσους κάνουν καλά και με συνέπεια τη δουλειά τους - άλλωστε πολλοί επιχειρηματίες είναι Επιστήμονες ΤΠΕ), δεν είναι αρνητικές στην ελεύθερη αγορά αλλά και στην ελεύθερη επιλογή του κάθε πολίτη να καταρτιστεί στη χρήση Η/Υ ή να συμμετέχει σε οποιαδήποτε διαδικασία εξέτασης επιθυμεί. Πιστεύουμε όμως ότι οι προτάσεις μας, σε μια περίοδο οικονομικής (και γενικότερης) κρίσης θα συνεισφέρουν στην προσπάθεια της χώρας για εξοικονόμηση και ορθολογική χρήση δαπανών, στο να ενισχυθεί ουσιαστικά ο ψηφιακός αλφαβητισμός των πολιτών, να δημιουργηθούν συνθήκες υγιούς επιχειρηματικότητας, ενισχύοντας το επίπεδο του θεμιτού ανταγωνισμού, με όφελος τελικά τη διαφάνεια, την ποιότητα και την αξιοπιστία.
* Ο Βασίλης Χ. Γερογιάννης είναι Επίκουρος Καθηγητής ΤΕΙ Λάρισας και συνεργαζόμενος εκπαιδευτικός στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ). Είναι Διπλ. Μηχανικός Η/Υ και Πληροφορικής και Διδάκτωρ Πληροφορικής Παν/μιου Πατρών.
Ο Β. Γερογιάννης είναι μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Τμήματος e-TEE (ΤΠΕ/ΤΕΕ) του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (TEE), Μέλος της Αντιπροσωπείας του ΤΕΕ Κεντρ. και Δυτ. Θεσσαλίας και Πρόεδρος της Μόνιμης Επιτροπής Νέων Τεχνολογιών του ΤΕΕ Κεντρ. και Δυτ. Θεσσαλίας. Είναι επίσης Μέλος της Ένωσης Πληροφορικών Ελλάδας στην οποία διετέλεσε Αντιπρόεδρος του προηγούμενου Διοικητικού Συμβουλίου.
Δρ. Βασίλης Χ. Γερογιάννης
