Το διαφημιστικό σλόγκαν «Αλλαγή» του Μπαράκ Ομπάμα, αλλά και η, κατά γενική εκτίμηση, χειρότερη διοίκηση που πέρασε ποτέ από τις ΗΠΑ, αυτή, δηλαδή, του απερχομένου Προέδρου Μπους και όχι τόσο αυτά καθ’ αυτά που υποστήριξαν προεκλογικώς ως υποψήφιοι ένοικοι για την επόμενη 4ετία στο Λευκό Οίκο (τα οποία, άλλωστε, δεν διέφεραν ουσιωδώς) οι δύο μονομάχοι, ήταν μερικά από τα καθοριστικά στοιχεία που έδωσαν τη νίκη στον Αφροαμερικανό γερουσιαστή του Ιλινόι.
Σε συνδυασμό δε με τη διεθνή οικονομική κρίση, που βυθίζει τις οικονομίες της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας στην ύφεση (κρίση για την οποία δεν είναι άμοιρη ευθυνών η νεοσυντηρητική και άκρως νεοφιλελεύθερη διοίκηση Μπους) έχουν καλλιεργηθεί παντού στον κόσμο, αλλά και στην Ελλάδα, προσδοκίες αλλαγής των πραγμάτων μετά την εκλογή του Μπάρακ Ομπάμα.
Ωστόσο, το μεγάλο ερώτημα (άρα και ζητούμενο) για τα καθ’ ημάς, δηλαδή για τα όσα σχετίζονται με τα εθνικά μας θέματα (Κυπριακό, σχέσεις Ελλάδος – Τουρκίας και ΠΓΔΜ) είναι αν μπορεί να υπάρξει «αλλαγή» στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ με τον Μπάρακ Ομπάμα στην ηγεσία της χώρας, ή, έστω, αν θα υπάρξει ένα «κάπως καλύτερο περιβάλλον» για την προώθηση διευθετήσεων σ’ αυτά.
ΤΙ ΜΑΣ ΛΕΕΙ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ…
Αφετηριακά θα πρέπει να επισημάνουμε πως ο Μπάρακ Ομπάμα είναι, για τα μέτρα της Ευρώπης, ένας συντηρητικός πολιτικός και ότι η «αλλαγή» που ευαγγελίζεται μπορεί να μην ταιριάζει απαραιτήτως με αυτήν που μπορεί να φανταζόμαστε στη γηραιά Ήπειρο, με δεδομένο μάλιστα το διαχρονικό δόγμα «η Αμερική πάνω απ' όλα».
Επίσης, θα πρέπει να θυμίσουμε ότι επί διακυβερνήσεων των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ ουδέν ουσιώδες και θετικό προέκυψε για τα ελλαδικά εθνικά θέματα και ακόμη ότι οι μηχανισμοί λήψεως αποφάσεων, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το αμερικανικό Πεντάγωνο, είναι αυτοί που προωθούν τις αμερικανικές θέσεις, κατ’ επιταγήν των διαφόρων μπλοκ εξουσίας και των ελίτ, που στηρίζουν (ή μη), κατά καιρούς, τους εκάστοτε Αμερικανούς προέδρους.
Αυτές, άλλωστε, οι ελίτ είναι που στηρίζουν, στην παρούσα συγκυρία και τον Μπάρακ Ομπάμα, η δε εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ δεν μπορεί να αλλάξει – πέραν επιμέρους αναθεωρήσεων – και αυτό φάνηκε και στην προεκλογική περίοδο, όταν οι κ. Ομπάμα και Μακέιν ανέπτυσσαν θέσεις παραπλήσιες ή εν πάση περιπτώσει έχουσες απλώς διαφορετικές αποχρώσεις, αλλά όχι διαφορετική ουσία.
Υπό το πρίσμα αυτό οι αμερικανικές ελίτ δύσκολα θα επιτρέψουν στον κ. Ομπάμα να ασκήσει δική του (υποτίθεται, σύμφωνα με ορισμένους προοδευτική) εξωτερική πολιτική, καθώς, ήδη, του έχει επιβληθεί ως αντιπρόεδρος ο Τζο Μπάιντεν, επί χρόνια πανίσχυρος πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της αμερικανικής Γερουσίας. Και αυτό σημαίνει πως ο αντιπρόεδρος θα είναι εκείνος που ουσιαστικά θα ασκεί την εξωτερική πολιτική, η οποία (θα) αποτελεί συνέχεια και όχι ρήξη με την εξωτερική πολιτική που ασκείται επί δεκαετίες.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ
Βεβαίως ο Μπαράκ Ομπάμα θα επιδιώξει «αλλαγές» στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Ευρώπη και τον ισλαμικό κόσμο, όπως, τουλάχιστον, έχει δηλώσει, ενώ δεν θα πρέπει να λησμονούμε πως η Ελλάδα και η Κύπρος δεν έχουν την ίδια σημαντικότητα για την αμερικανική στρατηγική, όπως είχαν στην περίοδο που υπήρχε η ΕΣΣΔ και ο λεγόμενος υπαρκτός σοσιαλισμός.
Αυτό, το δεύτερο, έχει τα αρνητικά, αλλά και το θετικά του, καθώς αυτή ακριβώς η χαμηλή σημασία που έχουν τα ελληνικού ενδιαφέροντος ζητήματα για τις ΗΠΑ, ίσως να επιτρέψει να επηρεαστούν επί το θετικότερο, ο Μπάρακ Ομπάμα και ο αντιπρόεδρός του, αλλά και ο Υπουργός τους επί των Εξωτερικών.
Και σ’ αυτόν τον ευκταίο επηρεασμό, πέραν της ελλαδικής διπλωματίας, ρόλο θα πρέπει να διαδραματίσει και η ελλαδική ομογένεια στις ΗΠΑ, με δεδομένο ότι υπέρ του Μπάρακ Ομπάμα τάχθηκαν οι δύο ομογενειακές εφημερίδες της Νέας Υόρκης, ο «Εθνικός Κήρυξ» και η Greek News, που επέκριναν το προηγούμενο διάστημα το φιλοτουρκισμό του Μακέιν και το γεγονός ότι δεν πρόσφερε καμία υποστήριξη, ούτε στην Κύπρο, ούτε στο θέμα της ΠΓΔΜ, ούτε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Αναφορικά δε με το ενδεχόμενο να είναι υπουργός των Εξωτερικών ο Τζον Κέρι αξίζει να υπομνησθεί ότι ο γερουσιαστής ήταν μεταξύ των δέκα συναδέλφων του που είχαν συνυπογράψει την «τροπολογία 300», που ζητεί από την ΠΓΔΜ να σταματήσει την αλυτρωτική προπαγάνδα και να συνεργαστεί καλόπιστα, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, για την εξεύρεση κοινά αποδεκτής λύσεως, αν και δεν συνυπέγραψε την επιστολή άλλων συναδέλφων του προς τον Υπουργό των Εξωτερικών Κόλιν Πάουελ (Νοέμβριος 2004) κατά της αναγνωρίσεως από την Ουάσιγκτον της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας».
ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Ο Τζον Κέρι είχε υποστηρίξει την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ και είχε ψηφίσει υπέρ της μειώσεως της αμερικανικής βοήθειας προς την Τουρκία, λόγω της κατοχής της Κύπρου, αλλά δεν είχε συνυπογράψει την τροπολογία που καλούσε την Άγκυρα να αποσύρει τα στρατεύματά της από τη Μεγαλόνησο.
Εξάλλου, δεν είναι λίγοι εκείνοι που σπεύδουν να θυμίσουν πως ναι μεν το Σχέδιο Ανάν καταρτίστηκε επί κυβερνήσεως Μπους, πλην, όμως, σύσσωμο το αμερικανικό κατεστημένο είχε ταχθεί υπέρ του Σχεδίου, συμπεριλαμβανόμενου και του Τζο Μπάιντεν και ουδείς στις ΗΠΑ «χώνεψε» την απόρριψή από το 76% των Ελληνοκυπρίων.
Αναλυτές στην Αθήνα λένε πως στην παρούσα συγκυρία αυτό που έχει σημασία είναι ο Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας, ο οποίος καθορίζει, προσώρας, τις εξελίξεις και ότι οι διαβουλεύσεις του με τον Μεχμέτ Αλί Ταλάτ κινούνται σε πλαίσιο το οποίο δεν φαίνεται να δυσαρεστεί τον αμερικανικό παράγοντα.
Ουδείς, ωστόσο, γνωρίζει τι θα πράξει η Ουάσινγκτον αν αποτύχουν οι διαβουλεύσεις Χριστόφια – Ταλάτ, λαμβανομένου υπόψη ότι η Άγκυρα αυξάνει συνεχώς τις απαιτήσεις της, ενώ δεν θα πρέπει να διαλάθει της προσοχής μας η εκτίμηση πως σήμερα η Κύπρος δεν είναι για τις ΗΠΑ το παλιό «αβύθιστο αεροπλανοφόρο».
ΟΙ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ
Οι περισσότεροι αναλυτές στην Αθήνα δεν βλέπουν επί διοικήσεως Ομπάμα αλλαγή στη στάση της Ουάσινγκτον έναντι της Τουρκίας, η οποία είναι χώρα στρατηγικής σημασίας για την Ελλάδα και για τις ΗΠΑ, οι οποίες, όμως, δίνουν αυξημένη προτεραιότητα στην ικανοποίηση των αιτημάτων της Άγκυρας και όχι των Αθηνών.
Υπενθυμίζεται ότι επί διοικήσεων του Δημοκρατικού Μπιλ Κλίντον αποδέχθηκε η Ουάσιγκτον την τουρκική θεωρία περί «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο, επί διοικήσεως του, επίσης, Δημοκρατικού Τζίμι Κάρτερ παγιώθηκαν όλες οι μονομερείς τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο, ο δε επίσης Δημοκρατικός Λίντον Τζόνσον, το 1964, εκβίαζε τον Γεώργιο Παπανδρέου να υπογράψει ουσιαστικά τη διχοτόμηση της Κύπρου. Και φυσικά επί Δημοκρατικών στις ΗΠΑ έγινε το πραξικόπημα στην Ελλάδα το 1967.
«ΘΕΤΙΚΗ ΒΑΣΗ»
Ο έμπειρος Πρόεδρος της Δημοκρατίας (και πρώην Υπουργός των Εξωτερικών) Κάρολος Παπούλιας στο μήνυμά του στο νεοεκλεγέντα Πρόεδρο των ΗΠΑ κράτησε επιφυλακτική στάση.
Και απλώς του υπέμνησε πως η ελληνική ομογένεια στις ΗΠΑ έχει εκτιμήσει ως θετικές τις θέσεις που έχει παρουσιάσει ως Γερουσιαστής στα εθνικά μας θέματα.
Ωστόσο, ο πρωθυπουργός στο δικό του μήνυμα, «πήρε πάνω του» αυτήν την εκτίμηση και είναι χαρακτηριστικό πως και ο εκπρόσωπος του Υπουργείου των Εξωτερικών Γιώργος Κουμουτσάκος έσπευσε να προβάλει την αισιόδοξη εκτίμηση ότι αποτελούν «θετική βάση» οι θέσεις που έχουν διατυπώσει για θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος (βεβαίως υπό την προηγούμενή τους ιδιότητα ως Γερουσιαστών) τόσο ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα όσο και ο αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν.
«Η Ελλάδα προσβλέπει σε μια συνεργασία ουσιαστική, στενή και αποτελεσματική, διότι υπάρχουν πολύ ισχυρά θεμέλια. Τα θεμέλια μιας παραδοσιακής, φιλικής, ουσιαστικής συμμαχικής και εταιρικής σχέσης με τις ΗΠΑ, στο πλαίσιο του αμοιβαίου σεβασμού και της αμοιβαίας κατανόησης. Ελπίζουμε ότι οι διμερείς σχέσεις και στα επιμέρους ζητήματα αλλά και η συνεργασία μας στο πλαίσιο των διεθνών οργανισμών θα είναι παραγωγική και ουσιαστική», πρόσθεσε.
Και αναφορικά με την προοπτική συναντήσεων Ελλήνων αξιωματούχων με τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ, δήλωσε πως έχουν, ήδη, γίνει κάποιες επαφές στελεχών των δύο πλευρών και φυσικά επισήμανε την ετοιμότητα των Αθηνών για συναντήσεις με την αμερικανική ηγεσία και σε πολιτικό επίπεδο.
«Κάθε επικοινωνία, όσο πιο γρήγορα γίνεται, βοηθά στην κατανόηση και των ζητημάτων που απασχολούν τις δύο χώρες. Επιπλέον, με την ανάληψη από την 1η Ιανουαρίου της προεδρία του ΟΑΣΕ από την Ελλάδα, θα υπάρξει περαιτέρω πεδίο επικοινωνίας», πρόσθεσε.
Επί της ουσίας, δηλαδή, η Αθήνα (θα ήθελε να) αναμένει «καλύτερες μέρες» με τον Μπάρακ Ομπάμα, η δε Υπουργός των Εξωτερικών ποντάρει στην προσωπική της γνωριμία της με τον αντιπρόεδρο Μπάιντεν, αλλά και τον Τζον Κέρι, ο οποίος εμφανίζεται ως φαβορί για τη θέση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ.
Βεβαίως, η κυβέρνηση δεν περιμένει θαύματα, αλλά πιστεύει ότι οι σχέσεις Αθηνών – Ουάσινγκτον «μπορούν να γίνουν πιο αποδοτικές», ποντάροντας και στην πιθανή αλλαγή στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
ΚΑΙ Η ΠΓΔΜ
Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο πως η Αθήνα απέφυγε να στείλει την απάντησή της στην τελευταία δέσμη προτάσεων του Αμερικανού μεσολαβητή του ΟΗΕ για το θέμα της ονομασίας της ΠΓΔΜ Μάθιου Νίμιτς, καθώς ευελπιστεί πως με το «φαινόμενο Ομπάμα» (κατά τη ρήση της κ. Ντόρας Μπακογιάννη) ίσως να υπάρξει καλύτερο περιβάλλον για τις διαβουλεύσεις.
Είναι δε προφανές πως η Αθήνα ομιλεί για «καλύτερο περιβάλλον» και προφανώς δεν ελπίζει σε «αλλαγή» θέσεων των ΗΠΑ, καθώς πολύ δύσκολα θα αλλάξει η στρατηγική της Ουάσιγκτον, να ενταχθεί, δηλαδή, η ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, όπως είναι απίθανο να «αλλάξει» θεαματικά η «στρατηγική της περικυκλώσεως» της Ρωσίας.
Βεβαίως, η αποφασιστική στάση (το βέτο) της κυβερνήσεως Καραμανλή στο θέμα της εντάξεως της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ έχει θέσει την αμερικανική πολιτική ενώπιον σοβαρού διλήμματος: Ή η Ουάσιγκτον θα πιέσει τα Σκόπια να δεχθούν όνομα αμοιβαία αποδεκτό ή τα Σκόπια δεν πρόκειται να μπουν ούτε στο ΝΑΤΟ ούτε στην ΕΕ, με σαφή προοπτική επιδεινώσεως των πολιτικών και οικονομικών σχέσεων της ΠΓΔΜ με την Ελλάδα και ενδεχόμενο τον κίνδυνο να αποσταθεροποιηθεί η χώρα αυτή, σε μια περίοδο πλήρους αστάθειας οικονομικής και πολιτικής και στη Βαλκανική περιοχή.
Υπενθυμίζεται πως ο Σκοπιανός πρωθυπουργός Νίκολα Γκρούεφσκι ο οποίος θα προτιμούσε τον Τζον Μακέιν για Πρόεδρο των ΗΠΑ έκανε προσφάτως λόγο για πιέσεις που θα δεχθεί η χώρα του ενόψει της Συνόδου Κορυφής της ΕΕ, «πιέσεις που θα μοιάζουν με την κόλαση», όπως χαρακτηριστικά σημείωσε…
Ο Μπάρακ Ομπάμα στις 20 Ιανουαρίου του 2009 θα ορκιστεί ως ο 44ος Πρόεδρος των ΗΠΑ και θα φανεί από την περαιτέρω πορεία του αν η περιφανής νίκη του στις εκλογές θα αποτελέσει την αναγκαία εκείνη συνθήκη ώστε να μπορέσει να κάνει όσα έχει υποσχεθεί και αν φυσικά θα ευοδωθούν οι όποιες προσδοκίες για καλύτερες μέρες και για τα δικά μας εθνικά θέματα.
