Κάθε φορά που ερχόμαστε σε επαφή με τους άλλους, υπάρχουν δύο πράγματα: υπάρχει το ποιον τους, αυτό που είναι (καλοί, κακοί, αδιάφοροι –γκουάρντα ι πάσα - όπως λέει ο Δάντης για μια κατηγορία ανθρώπων στην Κόλαση) και υπάρχει αυτό που νιώθουμε γι΄ αυτούς (αυτό που κυρίως μας αφορά), αγάπη, μίσος, περιφρόνηση, αδιαφορία, αγάπη για τους φίλους, μίσος για τους εχθρούς…
Αλήθεια, τι αξία έχει για μας η αγάπη που νιώθουμε για τους άλλους; Ποια είναι με άλλα λόγια η αξία που δίνουμε στον εαυτό μας που αγαπάει; Σε ποια θέση βάζουμε την αγάπη, στην πρώτη θέση ή στην τελευταία; Μήπως προτιμούμε τον εαυτό μας που νιώθει μόνο αρνητικά αισθήματα, που νιώθει μίσος, περιφρόνηση ή αδιαφορία για τους άλλους; Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι που δεν ευχαριστιούνται με τίποτα. Είναι γνωστή η παροιμία «Πέρασα το ποτάμι ανάθεμα το άλογό σου»! Το ίδιο νόημα έχουν τα λόγια του Ζαν Πολ Σαρτρ «Η κόλαση είναι οι άλλοι».
Όταν λέμε, δεν μ’ ενδιαφέρουν οι άλλοι, στην πραγματικότητα εννοούμε ότι δεν μας ενδιαφέρει ο εαυτός μας που αγαπάει τους άλλους. Η αγάπη, το μίσος, η περιφρόνηση, η αδιαφορία για τους άλλους, αν και δεν έχουν αντικείμενο τον εαυτό μας και έχουν αντικείμενο κάποιον άλλον, δεν παύουν να είναι αισθήματα που τα νιώθουμε εμείς οι ίδιοι, άρα είναι αισθήματα για τον εαυτό μας που νιώθει έτσι ή αλλιώς. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Ντοστογιέφσκι είπε πως «η κόλαση είναι να μην μπορείς να αγαπήσεις». Το ίδιο λέει κι η ρωσική παροιμία «Νες λιμπόφ νε μόζε», (δίχως αγάπη δεν γίνεται).
Λένε ότι το φίδι πριν πιει νερό φτύνει το σάλιο του, για να μη δηλητηριαστεί απ΄ το ίδιο του το δηλητήριο. Αυτό παθαίνει ο άνθρωπος που δεν αγαπάει, αλλά νιώθει μίσος, περιφρόνηση ή αδιαφορία για τους άλλους: δηλητηριάζεται με το ίδιο του το δηλητήριο. Προτιμούμε λοιπόν να ζούμε με δηλητήριο ή δίχως δηλητήριο;
Με το δηλητήριο της αντιπαλότητας, της εχθρότητας, του άγριου ανταγωνισμού, ξέροντας ότι έτσι ποτέ δεν θα νιώσουμε ολοκληρωμένοι άνθρωποι, γιατί η ολοκλήρωση έρχεται με την ενότητα; Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί (Τόμας Μέρτον). Υποφέρουμε όταν κλεινόμαστε στον εαυτό μας.
«Στην αρχή η ανθρώπινη φύση ήταν ενιαία. Ο άνθρωπος περιλάμβανε το σύνολο της ανθρώπινης ύπαρξης. Μετά την προπατορική αμαρτία, η ανθρώπινη φύση διαιρέθηκε σε πολλά άτομα. Ο άνθρωπος εκφράζεται πλήρως στη μία καθολική φύση, αρνούμενος το ατομικό του περιεχόμενο, σαν να μην υπάρχει για τον εαυτό του. Αρνούμενος το δικό του αγαθό ευρύνεται απείρως και εμπλουτίζεται με κάθε τι, το οποίο ανήκει σε όλους. Ο άνθρωπος γίνεται εικόνα του Θεού. Γίνεται όμοιος με το Θεό δηλαδή τέλειος άνθρωπος, όπως γεννήθηκε να είναι» ( Βλαντιμίρ Λόσκι).
Αυτός που αγαπάει παίρνει θεληματικά τη δεύτερη θέση, χάριν του άλλου, είτε ο άλλος το αξίζει, είτε δεν το αξίζει. Δεν είναι δύσκολο να βάλουμε τον εαυτό μας στην τελευταία θέση, αν θεωρούμε την αγάπη το πιο σημαντικό από όλα. Ο κόσμος λέει πως η αγάπη είναι το πιο σημαντικό πράγμα: «λαβ ιζ ε μένι σπλέντορ θινγκ», όπως λέει το όμορφο παλιό αμερικάνικο τραγούδι, που τραγουδούσε ο Πέρι Κόμο τη δεκαετία του 50. Αλλά πόσοι από μας το εννοούμε με την πραγματική του έννοια; Όταν βάζουμε τον άλλον σε καλύτερη θέση απ΄ τη δική μας, βάζουμε την αγάπη στην καλύτερη θέση.
Ή δίνουμε αξία στην αληθινή αγάπη και δεν έχει σημασία ποιος είναι καλύτερος και ποιος είναι χειρότερος ή ποιος έχει δίκιο και ποιος έχει άδικο ή προτιμάμε τη φιλαυτία μας και υποτιμάμε την αληθινή αγάπη. Έτσι ο Θεός δεν είναι μέσα μας, παρά την οποιαδήποτε εξωτερική ευσέβειά μας, γιατί τίποτε ακάθαρτο (δηλαδή υπερήφανο) δεν έχει την παραμικρή επαφή με το Θεό.
