Στο πλαίσιο του σύγχρονου ελληνικού κράτους η εισαγωγή του παιδιού στην ανώτερη ή ανώτατη εκπαίδευση είναι μια υπόθεση που αφορά σε όλη την οικογένεια καθώς το πτυχίο του παιδιού επιδρά στην κοινωνική της θέση και τη βοηθά να ξεπεράσει την ταξική της κατάσταση.
Έτσι, τι ισχύει σήμερα; Αυτοσκοπός της ζωής του παιδιού είναι η επιτυχία στις πανελλαδικές εξετάσεις, χωρίς να προβληματίζεται τι θα γίνει στο μέλλον, αν δηλαδή διασφαλίζεται επαγγελματικά με το πτυχίο αυτό.
Γι΄ αυτό το άγχος που βιώνει ο νέος ενόψει των πανελλαδικών εξετάσεων έχει περάσει με τέτοιο τρόπο, ώστε να ταυτίζει την προσωπική του καταξίωση, επιτυχία και ευτυχία με τις υψηλές επιδόσεις και την απόκτηση πολλών τίτλων σπουδών, ενώ δεν έχει μάθει να αντιμετωπίζει με αισιοδοξία τις αντιξοότητες της ζωής αλλά και ούτε έχει λάβει όλα τα εφόδια γι΄ αυτήν.
Λαμβάνουν οι γονείς υπόψη τους τις πραγματικές δυνατότητες του πτυχίου για την επαγγελματική αποκατάσταση και την κοινωνική καταξίωση του παιδιού; Ή στην προσπάθειά τους να καλύψουν δικές τους φιλοδοξίες, πιέζουν, ενοχοποιούν, φτάνουν στα άκρα τις απαιτήσεις τους, «εκβιάζουν» μια επιτυχία στις πανελλήνιες εξετάσεις, οι οποίες δεν είναι και η μοναδική συνταγή για την επιτυχία του μαθητή στη ζωή του;
Βέβαια η όποια στάση των γονιών τη συγκεκριμένη περίοδο είναι ήδη διαμορφωμένη κατά την προηγούμενη πορεία του παιδιού στην εκπαιδευτική διαδικασία και ξεκινά από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού. Από την πρώτη κιόλας σχολική του μέρα το παιδί γίνεται «μαθητής» και μέσα στην οικογένεια. Η καθημερινότητα της οικογένειας και οι σχέσεις γονέων-παιδιών διαμορφώνονται σε σχέση με το σχολείο (καθημερινή ερώτηση: «πώς τα πήγες στο σχολείο σήμερα;»).
Οι επιδόσεις και οι βαθμοί του παιδιού είναι καθοριστικοί παράγοντες στην αποφυγή προστριβών στη σχέση γονέων-παιδιών. Η στάση του γονιού επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ο γονιός αυτός επιλέγει να εμπλακεί στην εκπαιδευτική διαδικασία. Δηλαδή γονείς που θεωρούν πως η δική τους συνεισφορά στην επιτυχία του παιδιού είναι σημαντική και ότι μπορούν να επηρεάσουν την κατάσταση γίνονται πιο εξουσιαστικοί και προσπαθούν να ελέγξουν τα πάντα στη συμπεριφορά του παιδιού χωρίς αυτό να σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι έτσι αυξάνεται η επίδοσή του.
Με άλλα λόγια προσπαθούν να παίξουν όσο καλύτερα μπορούν το ρόλο που οι ίδιοι αναθέτουν στον εαυτό τους. Την όποια επιτυχία ή αποτυχία οι γονείς την ταυτίζουν με τη δική τους εμπλοκή και προσπάθεια ή με τον ίδιο τους τον εαυτό, αυτό που ήθελαν οι ίδιοι να κάνουν ή να γίνουν.
Πολλές φορές οι γονείς αυτοί δεν αφήνουν τα παιδιά τους να εκφράσουν το φόβο της αποτυχίας και αυτό δημιουργεί άγχος στα παιδιά το οποίο συνήθως εκφράζεται με ψυχοσωματικά συμπτώματα. Για παράδειγμα μία μητέρα ήθελε τις ημέρες των πανελλαδικών εξετάσεων να πάρει άδεια από την εργασία της για να μαγειρεύει τα καλύτερα φαγητά για το παιδί της και να το φροντίζει όλη μέρα. Δεν μπορούσε να καταλάβει ότι έτσι, βάζοντας στο κέντρο της οικογενειακής ζωής τις πανελλαδικές εξετάσεις, αύξανε το άγχος όλων. Αντίθετα γονείς που πιστεύουν πως η επιτυχία του παιδιού στο σχολείο οφείλεται κυρίως στην προσπάθεια του ίδιου, αυτοί δεν έχουν τόσο ενεργητική ανάμειξη, το πιέζουν λιγότερο και προσπαθούν να το βοηθήσουν να αναπτύξει κίνητρα για μάθηση, να θέτει μόνο του στόχους και όχι να του θέτουν αυτοί στόχους.
Μ΄ αυτό τον τρόπο το παιδί νιώθει ότι μπορεί να στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις για να τα καταφέρει, αποκτά αυτοεπιβεβαίωση και αυτοεκτίμηση, οι οποίες παίζουν σημαντικό ρόλο για την επιτυχία στις εισαγωγικές εξετάσεις.
Έτσι, από τα παραπάνω προκύπτει το ερώτημα τι πρέπει να κάνουν οι γονείς ώστε να βοηθήσουν την πορεία του παιδιού μέχρι τις εισαγωγικές εξετάσεις;
- Φροντίστε ώστε το παιδί σας να έχει ένα ευχάριστο και ήρεμο περιβάλλον για τη μελέτη του. Φωτεινό δωμάτιο, ορθοπεδική καρέκλα, σωστός φωτισμός, δροσερός χώρος.
- Αποφύγετε περιττές ή θορυβώδεις εργασίες, μειώστε την ένταση του κουδουνίσματος του τηλεφώνου και της τηλεόρασης. Ακόμα και εάν υπάρχουν προβλήματα στην οικογένεια, ξεχάστε τα. Η ηρεμία είναι ό,τι χρειάζεται πιο πολύ ο μαθητής. - Στηρίξτε ψυχολογικά το παιδί σας. Δείξτε ότι του έχετε εμπιστοσύνη και διώξτε τον πανικό του.
- Όσο και να αγχώνεστε, μην το δείχνετε. Ακόμα κι αν θεωρείτε ότι τεμπελιάζει ο μαθητής, μην πανικοβάλλεστε! Προσπαθήστε να διαγνώσετε πού οφείλεται η μείωση των προσπαθειών του και σκεφτείτε πώς θα τον βοηθήσετε. Τονώστε τα κίνητρά του θυμίζοντάς του τους στόχους του δείχνοντάς του ότι πιστεύετε πως μπορεί να τους καταφέρει.
Ιδιαίτερη μεταχείριση πρέπει να έχουν οι μαθητές με ακραία συμπτώματα άγχους, όπως ναυτία, εμετό, πονοκέφαλους, συναισθήματα απόγνωσης, τρέμουλο, ρίγη και κενά μνήμης. Αν εμφανίζονται αυτά τα συμπτώματα, η γνώμη ενός ειδικού γιατρού μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμη.
– Αν κατά τη διάρκεια των γραπτών εξετάσεων ο εξεταζόμενος έφερε μέτρια αποτελέσματα μην τον αποπάρετε. Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή, γιατί ίσως απογοητευτεί και τα παρατήσει εντελώς. - Ενθαρρύνετε την προσπάθειά του κι όταν τελειώσουν όλα, δώστε λίγο χρόνο στον μαθητή να ηρεμήσει και μετά συζητήστε ψύχραιμα μαζί για το τι έφταιξε.
- Αποφορτίστε τον εξεταζόμενο τονίζοντάς του ότι η επιτυχία στη ζωή του εξαρτάται από πολύ περισσότερους παράγοντες από την επιτυχία στις εξετάσεις. Απλώς θα πρέπει να προσπαθήσει όσο μπορεί τονίζοντάς του ότι και σε περίπτωση αποτυχίας θα είναι εξίσου αποδεκτός από εσάς.
- Το άγχος είναι φυσιολογικό και δημιουργικό, μέχρι κάποιο βαθμό. Κινητοποιείται σε δύσκολες και προκλητικές φάσεις της ζωής, ώστε κανείς να καταβάλει το μέγιστο των προσπαθειών του, προκειμένου να επιτύχει τον στόχο του.
- Το άγχος γίνεται επικίνδυνο και μπορεί να κάνει κακό όταν είναι ανεξέλεγκτο με αποτέλεσμα να περιορίζει την πραγματική ικανότητα για επίδοση και προκαλεί δυσφορία. Το άγχος των εξετάσεων συνήθως συνδέεται με τον φόβο που νιώθει ο μαθητής μήπως απογοητεύσει τους γονείς του ή ματαιωθούν οι προσδοκίες που έχει από τον εαυτό του. Κινητοποιείται από αρνητικές σκέψεις, ενισχύεται μέσα από αυτές και τελικά, μπορεί να ακινητοποιηθεί και να εγκαταλείψει την προσπάθειά του. Επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις, εξαιτίας των αρνητικών σκέψεων που κάνει, όταν αγχώνεται, άθελά του συμπεριφέρεται σαν να είναι σίγουρος ότι θα αποτύχει, με πιθανό αποτέλεσμα την πραγματική αποτυχία, παρά τις ικανότητές του.
* Ο Γεώργιος Ηλ. Μπέλτσιος είναι κοινωνικός λειτουργός
