Η ΚΑΠ αποτελεί σύμβολο της ευρωπαϊκής ενοποίησης και του κεκτημένου της ΕΕ. Ο ευρωπαϊκός γεωργικός τομέας έχει σαφή προστιθέμενη αξία στην ευρωπαϊκή οικονομία και έναν μείζονα ρόλο στην αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ΕΕ. Διαδραματίζει πολυλειτουργικό ρόλο, συμβάλλοντας στην παραγωγή δημοσίων αγαθών υπέρ του κοινωνικού συνόλου, τα οποία δεν διασφαλίζει η αγορά.
Ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ θα πρέπει τουλάχιστον να παραμείνει στα ισχύοντα επίπεδα και να διασφαλισθεί η αντιστοιχία πόρων και στόχων της νέας ΚΑΠ. Θεωρώ ακόμη ότι η χρηματοδότηση μέτρων, τα οποία βαίνουν πέραν της ΚΑΠ και υπηρετούν στόχους ευρύτερων πολιτικών (π.χ. κλιματική αλλαγή) θα πρέπει να διασφαλισθεί μέσω και άλλων εργαλείων (π.χ. οριζόντια περιβαλλοντική πολιτική).
Η δίκαιη κατανομή των πόρων της ΚΑΠ μεταξύ των γεωργών των 27 Κρατών Μελών (ΚΜ), αλλά και εντός του ιδίου ΚΜ συνιστά ζήτημα που καταλαμβάνει κυρίαρχη θέση στον δημόσιο διάλογο για την ΚΑΠ μετά το 2013.
Οι σημαντικές αποκλίσεις ως προς το μέσο ύψος ενισχύσεων ανά κράτος μέλος αποτελούν αντικείμενο έντονης κριτικής και ασκούνται έντονες πιέσεις για ανακατανομή των πόρων. Εν προκειμένω, η Ελλάς εμφανίζεται ότι λαμβάνει αναλογικά τις μεγαλύτερες ενισχύσεις. Ωστόσο, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι υφίσταται εναλλακτικός τρόπος υπολογισμού του μέσου ύψους ενισχύσεων. Εάν ληφθούν υπόψη οι μέσες ενισχύσεις ανά δικαιούχο, τότε η Ελλάς καταλαμβάνει μία από τις χαμηλότερες θέσεις, έναντι της υψηλότερης θέσης ως προς τη μέση ενίσχυση ανά εκτάριο γης.
Ενόψει της διαπραγματευτικής αντιπαράθεσης ως προς το επίπεδο ενίσχυσης στο πλαίσιο της ΚΑΠ μετά το 2013, είναι επιτακτική η ανάγκη ανάδειξης των ιδιαιτεροτήτων του γεωργικού τομέα της χώρας μας, καθώς και τεκμηρίωσης κριτηρίων επωφελών για τη χώρα και πειστικών έναντι των εταίρων μας. Άλλως, διαγράφεται ορατός ο κίνδυνος απώλειας πόρων για την ελληνική αγροτική οικονομία. Αναφέρομαι ιδιαιτέρως στα ακόλουθα: το μερίδιο του γεωργικού εισοδήματος στο ΑΕΠ, το πλήθος και η διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, το ποσοστό των γεωργικών γαιών με φυσικά και άλλα μειονεκτήματα, περιβαλλοντικά ευάλωτες περιοχές, το ποσοστό απασχόλησης στον γεωργικό τομέα.
Η διαφαινόμενη πλειοψηφία σε επίπεδο ΕΕ προκρίνει τη σταδιακή μετάβαση από το «ιστορικό μοντέλο» σε καθεστώς ενιαίας στρεμματικής ενίσχυσης σε επίπεδο κράτους μέλους ή περιφέρειας. Απορρίπτεται ευρέως ο καθορισμός ενιαίου ύψους ενίσχυσης σε επίπεδο ΕΕ (flat rate). Οι ελληνικές αρχές καλούνται να προβούν στον καθορισμό των περιφερειών της χώρας με αγρονομικά κριτήρια, ώστε να διασφαλισθεί η ενεργοποίηση δικαιωμάτων ενίσχυσης κατά τον πλέον επωφελή τρόπο.
Στο πλαίσιο της δικαιότερης κατανομής των ενισχύσεων θετικές είναι οι προτάσεις για θέσπιση 'οροφής' στο ύψος των άμεσων πληρωμών, καταβολή ειδικής ενίσχυσης στους μικρούς γεωργούς, καταβολή ενισχύσεων μόνον σε 'ενεργούς' γεωργούς.
Ως προς τις προτάσεις της Επιτροπής για την ενίσχυση της περιβαλλοντικής απόδοσης των άμεσων ενισχύσεων, τα μέτρα θα πρέπει να είναι απλά στην εφαρμογή τους, να συνοδεύονται από επαρκές αντιστάθμισμα, και να μην δημιουργούν επιπρόσθετο διοικητικό άχθος τόσο στους παραγωγούς όσο και στις εθνικές διοικήσεις. Πέραν των μέτρων που έχει ήδη προτείνει η Επιτροπή (αμειψισπορά, οικολογική αγρανάπαυση, μόνιμοι βοσκότοποι, φυτική κάλυψη), θα πρέπει να συμπεριληφθούν και μέτρα που ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητες της χώρας μας και των λοιπών μεσογειακών κρατών μελών.
Δεδομένης της εντεινόμενης αστάθειας των τιμών, και ρευστότητας στις γεωργικές αγορές, καθώς και των αυξανόμενων περιβαλλοντικών/κλιματικών κινδύνων και διατροφικών κρίσεων απαιτούνται αποτελεσματικά εργαλεία ρύθμισης της αγοράς και διαχείρισης των κινδύνων.
Τα ισχύοντα μέτρα αγοράς θα πρέπει να ενισχυθούν: ταχύτερη ενεργοποίηση, επέκταση σε άλλους τομείς, επικαιροποίηση τιμών παρέμβασης με βάση τις σημερινές τιμές και το κόστος παραγωγής. Επίσης η ΚΑΠ θα πρέπει να διαθέτει ένα μόνιμο Ταμείο Διαχείρισης Κρίσεων για όλους τους τομείς. Στο πλαίσιο του πακέτου εργαλείων διαχείρισης κινδύνων, θετική είναι η πρόταση για το νέο εργαλείο σταθεροποίησης εισοδήματος.
Απαιτούνται επιπλέον νομοθετικές πρωτοβουλίες για την εύρυθμη λειτουργία της εφοδιαστικής αλυσίδας τροφίμων και την ενδυνάμωση της θέσης των παραγωγών, που προϋποθέτει την ενίσχυση ομάδων παραγωγών.
Ο πυλώνας «Ανάπτυξη της Υπαίθρου» πρέπει να είναι γεωργοκεντρικός, ενώ παράλληλα θα πρέπει να διασφαλίζεται συνοχή μεταξύ δράσεων στο πλαίσιο της ΚΑΠ και των διαρθρωτικών πολιτικών της ΕΕ. Ιδιαίτερη έμφαση οφείλεται να δοθεί σε δράσεις υπέρ του εκσυγχρονισμού, των διαρθρωτικών βελτιώσεων στον γεωργικό τομέα, της αύξησης της προστιθέμενης αξίας της γεωργικής παραγωγής, της κατάρτισης των γεωργών, της συμμετοχής σε συστήματα ποιοτικής παραγωγής. Ιδιαιτέρως σημαντική είναι η παροχή αντισταθμιστικής ενίσχυσης στους γεωργούς των μειονεκτικών περιοχών, καθώς και περιοχών του Δικτύου ΝΑΤURA 2000, και των περιοχών Υψηλής Φυσικής Αξίας.
Η ανανέωση των γενεών στον γεωργικό τομέα θα πρέπει να αποτελέσει κεντρική προτεραιότητα στο πλαίσιο της μελλοντικής ΚΑΠ. Δυστυχώς, τα μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενα μέτρα δεν έχουν αποδώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα. Θεωρώ ότι θα πρέπει να προβλεφθεί: α) εισαγωγή στοχευμένων μέτρων στο πλαίσιο και του α' πυλώνα (άμεσες ενισχύσεις) και β) υποχρεωτική εφαρμογή μέτρων για την εγκατάσταση και την κατάρτιση νέων αγροτών στο πλαίσιο του 2ου πυλώνα.
Η μακρά διαδρομή της σύμπραξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μαρτυρεί ότι η κρίση της ελληνικής γεωργίας οφείλεται στη συγκυριακή, ως επί το πλείστον, αντιμετώπιση των συμπτωμάτων, αντί της καταπολέμησης των διαρθρωτικών αιτίων. Ο αγροτικός τομέας διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του οικονομικού και κοινωνικού ιστού της ελληνικής υπαίθρου. Αναπτύσσοντας την ελληνική ύπαιθρο, ανεβάζουμε την περιφερειακή ταχύτητα της Ελλάδος.
Ανήκω σε αυτούς που πιστεύουν ότι η ελληνική γεωργία έχει μέλλον. Μπορεί και πρέπει να αποτελέσει μοχλό εξόδου της χώρας μας από την κρίση. Διαρθρωτικός εκσυγχρονισμός, καταναλωτικός εθνοκεντρισμός και εξαγωγικός προσανατολισμός είναι το ασφαλές τρίπτυχο αναζωογόνησης του γεωργικού μας τομέα. Μιλώντας για εξωστρέφεια, αρκεί να αναλογισθούμε ότι το 99,999 % των καταναλωτών βρίσκεται εκτός Ελλάδος
* Ο κ. Γ. Παπαστάμκος, είναι καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Πειραιά, ευρωβουλευτής της Ν.Δ.
