ΤΟ ΣΧΟΛΙΟ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑΣ

Παζάρι Λαρίσης. Αναζητώντας επειγόντως «εικόνες»...

Της Λαρίσης το παζάρι, που ανοίγει σήμερα τις πύλες του, δεν προξενεί, προφανώς, τη νοσταλγία που προκαλούσε κάποτε. Χρόνια περνούν, άνθρωποι φεύγουν, οι γενιές αλλάζουν, και αυτοί που το θυμούνται ακόμη στο «Αλκαζάρ», με τις παράγκες απλωμένες κατά μήκος του Πηνειού, θα έχουν κιόλας σαρανταρίσει. Ωστόσο το παζάρι, σαν κάθε παζάρι, ακόμη και σήμερα, στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και των διαστημικών αποστολών σε μακρινούς πλανήτες, είναι και θα παραμένει πάντα ένας πολύχρωμος, πολύβουος και κεφάτος κόσμος διασκέδασης και χαράς. Σε καιρούς μάλιστα που περισσεύει η θλίψη και η κατήφεια.

Ονομαστά απ’ τα χρόνια της Τουρκοκρατίας τα παζάρια της Λάρισας. Οι ξένοι περιηγητές που πέρασαν από την πόλη, από τον 17ο αιώνα ακόμη, δεν τσιγκουνεύονται τα λόγια τους για να περιγράψουν τη λαρισαϊκή αγορά πάνω στο Φρούριο, η οποία είχε στο επίκεντρό της το αποκαλούμενο «Μπεζεστένι», το μοναδικό αυτό οθωμανικό μνημείο που, αφού παρέμεινε για έναν αιώνα και πλέον περίκλειστο, αποφασίσαμε επιτέλους να αναδείξουμε.
Την κομβική οικονομική θέση της Λάρισας δεν την ανακάλυψαν ασφαλώς οι Οθωμανοί. Από ιδρύσεώς της αυτή η πόλη, καταμεσής του κάμπου και δίπλα στον ζωοδότη Πηνειό, ήταν σημείο αναφοράς. Επί πλέον, είχε και πλούσια ενδοχώρα. Κόσμο γεμάτα και ζωντανά τα χωριά της, παρήγαγαν άφθονα αγροτικά και οικοτεχνικά προϊόντα που οι χωρικοί μετέφεραν προς πώληση στην αγορά (τσαρσί) του Φρουρίου. Από κει, θα προμηθεύονταν και οι ίδιοι τα χρειώδη, να επιστρέψουν στα χωριά τους και να τα πουλήσουν. Αλισβερίσι να γίνεται. Τα τούρκικα παζάρια περιγράφονται έτσι με όρους εξωτισμού από τους δυτικούς περιηγητές που αναζητούν σ’ αυτά την Ανατολή των ονείρων τους, την Ανατολή την πολύχρωμη, τη φανταχτερή, τη λάγνα και ηδονική Ανατολή, αυτή που θα τους απελευθέρωνε από τον ορθολογισμό και την προτεσταντική ηθική που είχε κιόλας αρχίσει να βαραίνει τις κοινωνίες της Δύσης. Ειδικά η αχαλίνωτη πένα των συγγραφέων του ρομαντισμού, παίρνει φωτιά σαν περιγράφει ανατολίτικα παζάρια…
Το παζάρι μας, το δικό μας παζάρι, επανέρχεται σήμερα στην πόλη μετά από αναβολές αρκετών χρόνων. Κορονοϊός, πλημμύρες, όλες αυτές οι «πληγές του Φαραώ» που μας βρήκαν, το πήγαν μακριά. Ξανανοίγει λοιπόν και ο κόσμος της Λάρισας θα συρρεύσει και πάλι, μαζικά κι αυθόρμητα, να πάει να συναντήσει για μια βδομάδα τις … αναμνήσεις του. Για την τιμή των όπλων, βέβαια, ο Εμπορικός Σύλλογος Λαρίσης θα δηλώσει – ως οφείλει- αντίθετος, αλλά ξέρει πως δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την παζαριώτικη μαγεία. Δεν γίνεται να ανταγωνιστείς τη χαρά και το συναίσθημα, τη γραφικότητα, την τσαχπινιά, τις …κιλότες και τις κάλτσες, τους χαλβάδες της «Αγαπούλας» και τα «βρώμικα» λουκάνικα, που είναι τα πιο νόστιμα του κόσμου. Απλά, δεν γίνεται.
Τα σημερινά παζάρια δεν έχουν την παλιά εμπορική αξία. Δεν κατεβαίνουν πια σ’ αυτά τα χωριά, ούτε η φτωχολογιά των ακραίων συνοικιών της Λάρισας για να ντύσουν φτηνά τις πολυμελείς οικογένειές τους. Κι ούτε κανείς πάει πια να «ντύσει» το σπίτι του με τα υφαντά και τις βελέντζες που ύφαιναν και πουλούσαν κάποτε οι βλάχες- τον σχετικό ρόλο τον κέρδισαν οριστικά οι Σουηδοί των ΙΚΕΑ. Εξάλλου, σε μια εποχή όπου όλα είναι «Made in China», τα φτηνά κινέζικα προϊόντα τα βρίσκεις όλο τον χρόνο και στα μαγαζιά της Λάρισας. Και συνειδητοποίησα πόσο πολύ η παγκοσμιοποίηση σάρωσε και τα παζάρια μια φορά στο Κάιρο, όπου, όλος χαρά, επισκέφτηκα τη διάσημη αγορά του «Αλ Χαλίλι». Ονειρευόμουνα να πάω να βρω τα λυχνάρια του …Αλλαντίν, να αγοράσω μπιχλιμπίδια με πέρλες και πολύχρωμες χάντρες, πάπυρους γνήσιους, αιγυπτιακούς και υφάσματα σατέν. Να πάω να μυρίσω μπαχάρια εξωτικά, και να γευτώ περίεργα αποξηραμένα φρούτα, αφρικάνικα πίνοντας τσάγια μυρωδάτα της Ανατολής … Δεν ονειρευόμουνα να βρω τους ίδιους μαύρους πωλητές να μου πουλάνε φανέλες της …Μπαρτσελόνα με το όνομα του Μέσι και ό,τι παίζει σε μαϊμού «Αντίντας» και «Πούμα». «Ρε σεις», είπε ένας της παρέας «τα ίδια πουλάνε και στο παζάρι της Λάρισας …».
Τα ίδια, πράγματι. Ίδιοι άνθρωποι ίδια προϊόντα, ο πλανήτης έχει ομογενοποιηθεί, ένας χυλός γίνανε όλα. Πώς αλλιώς θα γινόταν; Καπνίζουν ασταμάτητα οι τσιμινιέρες των κινέζικων εργοστασίων, ράβουν βιαστικά και ασταμάτητα οι μυρμηγκιές των «σχιστομάτηδων», ντανιάζουν τα εμπορεύματα, γεμίζουν τα κοντέινερ, σηκώνουν άγκυρα τα τεράστια «κοντέινερσιπ» των Ελλήνων εφοπλιστών, φτάσανε κιόλας στο Σουέζ, πλημμύρα στις αγορές της πλούσιας Ευρώπης… Η αξία, η γοητεία του τοπικού προϊόντος χάθηκε για πάντα.
Αλλά, σίγουρα, δεν θα μας απαλλοτριώσουν το δικαίωμα στη χαρά. Διότι, έστω και μ’ αυτούς τους παγκοσμιοποιημένους όρους, τα παζάρια εξακολουθούν να παραμένουν ένας χώρος που απαντά σε υπαρκτές ψυχολογικές ανάγκες του κόσμου. Ψυχοθεραπεία να το πεις, αποσυμπίεση, ανάγκη για χαλαρότητα, νοσταλγία για τη χαμένη παιδικότητα; Τι σημασία έχουν οι λέξεις και οι αναλύσεις; Εσύ θες να πας εκεί να «μεταλάβεις» παζαριώτικη μαγεία, να δοκιμάσεις χαλβά Φαρσάλων, να αστειευτείς με τον παζαρτζή για κείνα τα τρομερά …στριγκάκια που κρέμονται πάνω απ’ το κεφάλι σου, να δεις τους γύφτους με τα χαλιά, και ν’ αγοράσεις μαχαίρια βραζιλιάνικα και σκεύη κουζίνας «όλα από διάλυση είναι φιλαράκι». Τι κι αν τα σημερινά σπίτια βογκάνε από πραμάτεια; Τι κι αν τίποτε πια δεν μάς λείπει; Τίποτε, μα τίποτε δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη στιγμιαία, και φευγαλέα ικανοποίηση, την ηδονή του να αποκτήσεις κάτι, έστω κι ένα φτηνό χαζόπραμα. Shopping therapy!
Της Λαρίσης το παζάρι, τόσο ιδιαίτερο, τόσο ξεχωριστό και γοητευτικό είναι από σήμερα εδώ, να μας προσφέρει κυρίως εικόνες και συναισθήματα. Ήχους, και χρώματα. Και μια αίσθηση ελευθερίας, όπου τα «δήθεν» και τα «πρέπει» δεν χωρούν. Και, για πες μου, τα βρίσκεις εύκολα σήμερα όλα αυτά; Υπάρχουν πολλές βαλβίδες αποσυμπίεσης στις πιεσμένες ζωές μας; Για το μόνο που λυπάμαι είναι ότι χάθηκαν μερικά «έθνικ» στοιχεία όπως οι παλιοί κλαριντζήδες. Εκείνοι οι φοβεροί τύποι με μουστάκι ποντικοουρά και τις μεγάλες φαβορίτες, που ανέβαιναν στο πάλκο, έχοντας δίπλα τους ξανθιές χυμώδεις «ντιζέζες» με λαμέ φουστάνια, που χτυπούσαν τα πόδια δίνοντας ρυθμό. Αλλά, δεν μπορείς να τα χεις όλα σ’ αυτήν τη ζωή ε;
ΑΛΕΞΗΣ ΚΑΛΕΣΗΣ
[e-mail]