8 Αυγούστου 1974: Η Διάσκεψη στη Γενεύη για αποκατάσταση της ειρήνης στην Κύπρο μετά την τουρκική εισβολή

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ

Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου

Η παράνομη και προσχεδιασμένη απόβαση του τουρκικού στρατού στην Κύπρο ήταν ένα σημαντικό και αρνητικό γεγονός στην πορεία του έθνους μας.

Η επίθεση των Τούρκων άρχισε με αεροπορικούς βομβαρδισμούς στα βόρεια της Κύπρου από την Κερύνεια μέχρι τη Λευκωσία. «Στην Αθήνα η ελληνική χούντα δεν έδωσε καμία σοβαρή σημασία στα γεγονότα αυτά, πιστεύοντας προφανώς ότι η Τουρκία τελικά δε θα επενέβαινε. Έτσι, από ελλαδικής πλευράς καμιά στρατιωτική πρόνοια δε λήφθηκε και καμία διπλωματική προσπάθεια δεν αναλήφθηκε, προκειμένου να ματαιωθεί το τουρκικό εγχείρημα... Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις τους από τις 20 Ιουλίου (χαράματα) μέχρι τις 22 Ιουλίου (ώρα 16:00), όποτε συμφωνήθηκε κατάπαυση του πυρός με βάση το επείγον ψήφισμα αρ. 353 του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. της 20ής-7-1974, πέτυχαν την απόκτηση προγεφυρώματος στην παραλιακή έκταση δυτικά της Κερύνειας...» (Βιβλ. σελ. 555).
Στην Κύπρο το στρατιωτικό καθεστώς του Σαμψών παραιτήθηκε και παρέδωσε την εξουσία στον πρόεδρο της Κυπριακής Βουλής, Γλαύκο Κληρίδη. Στην Ελλάδα το δικτατορικό καθεστώς κήρυξε επιστράτευση, η οποία, όμως, απέτυχε κι έτσι κάλεσαν τους πολιτικούς να αναλάβουν την τύχη της χώρας. Έγινε δε δεκτή η πρόταση του βουλευτή Ιωαννίνων Ευάγγελου Αβέρωφ για επιστροφή του Κωνσταντίνου Καραμανλή από το Παρίσι, για να αναλάβει τη νέα κυβέρνηση. Μετά την αποδοχή της πρόσκλησης ο Καραμανλής επιβιβάστηκε στο αεροπλάνο που του παραχώρησε ο πρόεδρος της Γαλλίας Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν και προσγειώθηκε στην Αθήνα, όπου συνάντησε μια τεράστια υποδοχή. Η νέα κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών τον Γεώργιο Μαύρο ορκίστηκε το απόγευμα στις 4:15 της 24ης Ιουλίου 1974 από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδας Σεραφείμ με την παρουσία του προέδρου της Δημοκρατίας, στρατηγού Φαίδωνα Γκιζίκη. Μεταξύ των ορκισθέντων υπουργών ήταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας, που ορκίστηκε υπουργός Άμυνας, ο Ξενοφών Ζολώτας υπουργός Συντονισμού, ο Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου υπουργός Δικαιοσύνης, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών, ο Γεώργιος Ράλλης υπουργός Εσωτερικών, ο Ανδρέας Κοκκέβης υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών κ.ά.
Τα προβλήματα που είχε να αντιμετωπίσει η μεταπολιτευτική κυβέρνηση ήταν πολλά. Το κυριότερο, όμως, πρόβλημα ήταν οι Ένοπλες Δυνάμεις (ο στρατός, η αεροπορία και το ναυτικό), που κατά τη διάρκεια της επταετούς χούντας είχαν παραμεληθεί. Ο Καραμανλής ήθελε να στείλει στην Κύπρο στρατιωτικό εξοπλισμό για την αντιμετώπιση του βάρβαρου τουρκικού στρατού, ο οποίος αψηφώντας τις αποφάσεις του Ο.Η.Ε. για ειρήνευση συνέχιζε τα επεκτατικά σχέδια καταλαμβάνοντας τελικά το 35% της Κύπρου. Από τη σύσκεψη του Πολεμικού Συμβουλίου, που έγινε στο Πεντάγωνο, με την παρουσία του υπουργού Άμυνας, Ευάγγελου Αβέρωφ, των τριών αρχηγών των Ενόπλων Δυνάμεων και του στρατηγού Μπονάνου, ο οποίος ήταν αντίθετος με την άποψη του Καραμανλή για την αποστολή αεροπορικής βοήθειας στην Κύπρο, διότι η απόσταση από την Κρήτη ήταν μεγάλη και ακόμη κι αν τα ελληνικά αεροπλάνα έφταναν και βομβάρδιζαν τουρκικούς στόχους στην Κύπρο, τα καύσιμα δε θα έφταναν να επιστρέψουν. Έτσι, πείστηκε ο Καραμανλής να μη γίνει καμία στρατιωτική αποστολή στην Κύπρο, που ενδεχομένως να μας ενέπλεκε σε πόλεμο με την Τουρκία με τεράστιες περιπέτειες για το μέλλον της χώρας μας. Για την αποφυγή δε μιας τέτοιας εξέλιξης οι Η.Π.Α. έστειλαν τον διαμεσολαβητή Τζόζεφ Σίσκο, ο οποίος επισκέφτηκε την Αθήνα και την Άγκυρα και πέτυχε την αποφυγή μιας ενδεχόμενης σύρραξης μεταξύ δύο κρατών-μελών του Ν.Α.Τ.Ο. Η απόφαση αρ. 353 του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. για κατάπαυση των εχθροπραξιών και αποκατάσταση της ειρήνης στην Κύπρο μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ των τριών εγγυητριών Δυνάμεων για την Κύπρο, την Αγγλία, την Ελλάδα και την Τουρκία.
Οι πρώτες συνομιλίες και διαπραγματεύσεις άρχισαν στη Γενεύη της Ελβετίας στις 25 Ιουλίου 1974 με αντιπροσώπους τους υπουργούς Εξωτερικών, της Ελλάδας Γεώργιο Μαύρο, της Αγγλίας τον Κάλλαχαν και της Τουρκίας τον Γιουνές. «Ακολούθησε μια περίοδος επικίνδυνης ηρεμίας λίγων ημερών κατά τις οποίες προπαρασκευάστηκε η νέα συνάντηση στη Γενεύη στις 8 Αυγούστου (1974), όπως είχε συμφωνηθεί...» (Βιβλ. σελ. 559). Στη διάσκεψη αυτή παρευρέθηκαν και αντιπρόσωποι των δύο κοινοτήτων της Κύπρου, ο Ραούφ Ντεκτάς και ο Γλαύκος Κληρίδης. Οι αξιώσεις της τουρκικής πλευράς ήταν τρομερά απαράδεκτες και μάλιστα, ο Γιουνές απειλούσε ότι αν αυτές δεν θα υπογράφονταν από τους Έλληνες, θα διέκοπτε τη διάσκεψη. «Ποιες ήταν, όμως, οι τουρκικές προτάσεις; Υποβλήθηκαν δύο σχέδια στη διάσκεψη. Και τα δύο προνοούσαν τον εδαφικό διαμελισμό του νησιού, τη δημιουργία δύο ανεξαρτήτων κρατιδίων σε έναν πρώτο χρόνο και την ομοσπονδοποίησή τους σε έναν δεύτερο. Το πρώτο σχέδιο προέβλεπε ότι έπρεπε το 34% του κυπριακού εδάφους να παραχωρηθεί στους Τούρκους. Η διαχωριστική γραμμή θα άρχιζε από το χωριό Λιμνίτης, θα περνούσε από τη Λεύκα, τη Μόρφου, τη Λευκωσία (παλιά συνοικία) και θα κατέληγε στην Αμμόχωστο (παλιά πόλη). Και αυτό το 34% του κυπριακού εδάφους θα έπρεπε, σε περίπτωση φυσικά που η ελλαδική και η κυπριακή αντιπροσωπεία αποδεχόταν το σχέδιο, να εκκενωθεί από τον ελληνοκυπριακό πληθυσμό και την Εθνική Φρουρά και να παραδοθεί στον τουρκικό στρατό εισβολής μέσα σε 24 ώρες. Το σχέδιο αυτό υπέβαλε προς τη Διάσκεψη ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντεκτάς...» (Βιβλ. σελ. 561).
Η ελλαδική και η κυπριακή αντιπροσωπεία αρνήθηκαν να υπογράψουν τις απαράδεκτες προτάσεις των Τούρκων και των Τουρκοκυπρίων αντιπροσώπων, ο δε Κληρίδης ζήτησε αναβολή της διάσκεψης για μερικές μέρες, για να πάει στην Κύπρο και να ενημερώσει την κυπριακή κυβέρνηση για όσα συζητήθηκαν στη διάσκεψη. Ο Γεώργιος Μαύρος και ο Κάλλαχαν συμφώνησαν για την αναβολή της διάσκεψης, όχι, όμως, ο Γιουνές. Έτσι, η διάσκεψη της Γενεύης την Τρίτη 13 Αυγούστου ναυάγησε εξαιτίας των απαράδεκτων απαιτήσεων της τουρκοκυπριακής πλευράς. Απευθυνόμενος δε ο Κάλλαχαν προς την τουρκική αντιπροσωπεία τους είπε ότι η διάσκεψη ναυάγησε εξαιτίας της Τουρκίας και κατέληξε με τη χαρακτηριστική εκείνη φράση προς τους Τούρκους: «Αυτήν τη στιγμή το νησί είναι αιχμάλωτο του στρατού σας. Προσέξτε. Μια μέρα ο στρατός σας μπορεί να είναι αιχμάλωτος του νησιού» (Βιβλ. σελ. 563).ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Σύγχρονη Εγκυκλοπαίδεια ΕΥΡΩΠΗ ΕΛΛΑΔΑ ΚΟΣΜΟΣ (εκδ. οίκος Θ. Χριστόπουλος, τομ. 14, ΚΥΠΡΟΣ), Αθήνα 1993.