Του Ηλία Κανέλλη
Ο Γιώργος Παπανδρέου πολιτεύτηκε στο ΠΑΣΟΚ ως ο κληρονόμος του κόμματος που ίδρυσε ο πατέρας του. Το θεωρούσε φυσικό. Είχε κάνει τη θητεία του σε διάφορα υπουργικά πόστα, και πλέον πίστευε ότι είχε φτάσει η ώρα του να πάρει αυτός τα ηνία. Του κόμματος και της χώρας.
O Γιώργος Παπανδρέου έζησε την πολιτική με τον τρόπο που έχει μάθει μια δεδομένη αριστοκρατία να ζει στον κοινωνικό και στον επαγγελματικό περίγυρο. Τα στάδια μύησης είναι δεδομένα. Πρώτα οι καλές σπουδές. Μετά, μια περίοδος μαθητείας, ει δυνατόν με τις λαϊκές τάξεις – έτσι βρέθηκε στη Σκανδιναβία για να κάνει το «αγροτικό» του. Ύστερα, είσοδος στη δουλειά του μπαμπά. Και τέλος, ανάληψη των ηνίων της δουλειάς του μπαμπά.
Σε αυτή τη διαδρομή, όλα πήγαν καλά, όλα πήγαν σύμφωνα με το έθιμο. Μάλιστα, ο Γιώργος Παπανδρέου έδωσε μια δημοκρατική εσάνς στην ανάληψη της ευθύνης του ΠΑΣΟΚ, με ένα μη θεσμοθετημένο δημοψήφισμα υπέρ της εκλογής του, όντας ο μοναδικός υποψήφιος, που χαιρετίσθηκε ως ο θρίαμβος των δημοκρατικών διαδικασιών. Ύστερα, οχυρώθηκε στους μηχανισμούς του κόμματος και, αντί να κάνει πολιτική, έφτιαξε περιβάλλον. Ένα περιβάλλον από προσωπικούς οπαδούς (αργότερα, τους αποκάλεσαν «κηπουρούς») που ήταν διατεθειμένοι να παίξουν πολιτικό ρόλο και ήξεραν πως, για να συμβεί, έπρεπε κυρίως να είναι στον περίγυρο του αρχηγού.
Η περίοδος κατά την οποία ο Γιώργος Παπανδρέου ήταν αντιπολίτευση ήταν μακρά, αλλά ο αντίπαλός του, ο Κώστας Καραμανλής, δεν ήταν ισχυρός μόνο λόγω της οικονομικής συγκυρίας και της έμφασης στο κρατικιστικό μοντέλο εξουσίας, το οποίο υπηρέτησε επ’ ωφελεία του. Ίσα ίσα. Η ισχύς του Κώστα Καραμανλή οφειλόταν, εν πολλοίς, στην αδυναμία του αντιπάλου του να κάνει πολιτική. Ο Γιώργος Παπανδρέου δεν κατάφερε να εκμεταλλευτεί ούτε τις τεράστιες πυρκαγιές του 2007. Δεν έκανε τίποτα άλλο, λοιπόν, από το να περιμένει τη φυσική φθορά του αντιπάλου του. Αργά ή γρήγορα, θα τον διαδεχόταν.
Μόνο που η διαδοχή δεν έγινε στο περιβάλλον της ελληνικής κανονικότητας που προσδοκούσε. Όταν ο Γιώργος Παπανδρέου πήρε στα χέρια του την εξουσία, στην πραγματικότητα πήρε μια χώρα υπό χρεοκοπία. Αλλά ενώ ο κόσμος το ‘χε τούμπανο, εκείνος το ‘χε κρυφό καμάρι. Διακήρυξε ότι «λεφτά υπάρχουν», απέπεμψε σκαιά τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη που προειδοποιούσε από το κόμμα και, ενώ λεφτά δεν υπήρχαν, εκείνος παρίστανε ότι υπάρχουν λεφτά.
Κι ύστερα, ένα πρωί, βρέθηκε στο Καστελλόριζο για να αναγγείλει ότι η χώρα έμπαινε σε τροχιά χρεοκοπίας – κι ότι μια τρόικα, από τους εταίρους, Ευρωπαϊκή Ένωση και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με την προσθήκη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, θα κρατούσε τη χώρα όρθια, με αντάλλαγμα σκληρές μεταρρυθμίσεις που καθυστερούσαν αιώνες: στο φορολογικό σύστημα, στο Δημόσιο, στο άνοιγμα των επαγγελμάτων, στην ευρωπαϊκή κανονικότητα.
***
Αλλά ούτε μετά τη χρεοκοπία και την είσοδο της χώρας σε διεθνή επιτήρηση ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε πολιτική. Του αρκούσε να δείχνει ότι κάνει αντιπολίτευση στους δανειστές, που πλήρωναν το κόστος της ελεγχόμενης χρεοκοπίας, ελπίζοντας (προφανώς!) να πάρουν πίσω, κάποια στιγμή, τα λεφτά τους. Επέτρεψε, λοιπόν, να πεισθεί ο κόσμος ότι για την κατάσταση της χώρας δεν έφταιγαν το πελατειακό σύστημα, ο κομματισμός, η ανομία και η εκτεταμένη διαφθορά. Επέτρεψε, δηλαδή, αντί για τη χρεοκοπία, ο κόσμος να ρίξει το φταίξιμο στο Μνημόνιο, χάρη στο οποίο η χρεοκοπία αποφεύχθηκε. Κι ύστερα, αφού, με αυτόν τον τρόπο, γιγάντωσε τα ριζοσπαστικά άκρα, δεξιά και αριστερά, επέλεξε, μια ωραία βραδιά, να αμφισβητήσει ο ίδιος την ήδη δυναμιτισμένη πολιτική ομαλότητα προκρίνοντας το γνωστό δημοψήφισμα, που τον μετέτρεψε σε αποσυνάγωγο των Ευρωπαίων εταίρων και τον οδήγησε στην έξοδο.
Την οποία, επίσης, επιχείρησε να εκμεταλλευθεί με τον τρόπο που είχε μάθει όλα αυτά τα χρόνια. Προσπαθώντας να δώσει το κράτος σε έναν δικό του άνθρωπο, όπως ο Φίλιππος Πετσάλνικος, προφανώς για να συνεχίσει να το ελέγχει. Ήταν ο τελευταίος σπασμός ενός πολιτικού που δεν είχε καταλάβει για ποιο λόγο χρειάζεται η πολιτική.
Τα υπόλοιπα τα ξέρετε. Εκείνος πήρε των ομματιών του και το κόμμα του κατρακύλησε στα τάρταρα, αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό στην περιοχή της Κεντροαριστεράς – τον ευρωπαϊκό μεταρρυθμιστικό χώρο, που θα έπρεπε να αντιτάσσεται και στον κρατισμό, και στις πελατειακές σχέσεις, και στις παλιές δομές, και στην αποσταθεροποίηση.
Πήρε των ομματιών του, αλλά όχι για πολύ. Σε μια καινούργια συγκυρία, σε περίοδο όπου μια νέα αποσταθεροποίηση απειλεί να τινάξει στον αέρα θυσίες του ελληνικού λαού μιας ολόκληρης πενταετίας, ο Γιώργος Παπανδρέου επιτίθεται εκ νέου. Ποντάρει στην αποσταθεροποίηση, για να διεκδικήσει (με τη βοήθεια μερικών από τους εναπομείναντες κηπουρούς) ό,τι απέμεινε από το μαγαζί του μπαμπά.
***
Είναι ζόρικο πράγμα να ηττάσαι στο πεδίο της πολιτικής. Αλλά ακόμα πιο ζόρικο είναι να μην μπορείς να αποδεχθείς την ήττα σου. Ζόρικο αλλά και απόδειξη απόλυτης ανωριμότητας.
Κρίμα την αριστοκρατία.
