Από τον Απόστολο Β. Ρούντο, Εκπαιδευτικό
«Σωστοί (νέοι) είναι εκείνοι
που γνωρίζουν ότι δεν τα
ξέρουν όλα, γιατί απλά δεν
μαθαίνονται όλα.
Όμως στη ζωή τους προσπαθούν
στύβοντας τα λίγα
για να έχουν τα πολλά».
(Νόαμ Τσόμσκι)
Ως γνωστόν η εφηβεία είναι ένα ηλικιακό – μεταβατικό – στάδιο από την 12ετία της παιδικής ηλικίας μέχρι και τη φάση της 18ετίας (εφηβική) για ν’ ακολουθήσει από κει και στο εξής η φάση της ενηλικίωσης.
Αν τώρα υπήρχε κάποιος εύστοχος περιγραφικός όρος για την εφηβεία, αυτός θα χαρακτηρίζονταν ως το πλέον κρίσιμο και συγκρουσιακό σταυροδρόμι, για την όλη βιολογική, ψυχολογική κα κοινωνική πορεία του εφήβου στον κόσμο των ενηλίκων.
Αν και η Παγκόσμια Ψυχοπαιδαγωγική Θεωρία και η εξελικτική ψυχολογία, υποστηρίζουν πως η κρίσιμη περίοδος της εξέλιξης του παιδιού είναι στα πρώτα 5 χρόνια, άλλοι πάλι θεωρούν πως η εξελικτική πορεία προς την ωριμότητα συνεχίζεται και στη διάρκεια της εφηβείας, καθώς το άτομο «βομβαρδίζεται» με ερωτηματικά του τύπου: «ποιος είμαι;», «που θέλω να φτάσω;» ή «ποιες αξίες και ποια πιστεύω με εκφράζουν;»
Η είσοδος πάλι στην εφηβεία οριοθετείται από το χρονικό εκείνο σημείο κατά το οποίο το άτομο είναι έτοιμο για βιολογική ωρίμανση και διαφοροποιείται στα τρία στάδια εξέλιξης.
Το προεφηβικό που διαρκεί περίπου δύο χρόνια, κατά το οποίο το παιδί της αφήνει πίσω του την αθωότητα της παιδικής ηλικίας.
Το στάδιο της εφηβικής ανάπτυξης που συμπίπτει με τις διαδικασίες της ωρίμανσης, τόσο της βιωματικής όσο και της ψυχοπνευματικής.
Τέλος το μετεφηβικό στάδιο, όπου ο έφηβος γίνεται νεαρός άντρας ή νεαρή γυναίκα με ό,τι αυτό συνεπάγεται από υπαρξιακής, συναισθηματικής, επαγγελματικής και κοινωνικής ωρίμανσης.
Αν σήμερα είστε έφηβος ή ήσασταν πρόσφατα, ή πάλι αν είστε γονείς με παιδιά που διανύουν αυτή την κρίσιμη ηλικία της εφηβείας, τότε σίγουρα έχετε ζωντανές τις μνήμες και εμπειρίες των εντάσεων και συγκρούσεων που παρατηρούνται στους σημερινούς έφηβους, αγόρια και κορίτσια.
Ο έφηβος γενικώς βρίσκεται στο κρίσιμο σταυροδρόμι της ζωής του. Ο επαναστάτης έφηβος που διδάχτηκε την άρνηση από τους γονείς τους συνεχώς διακατέχεται από συναισθήματα υπεροψίας και καχυποψίας και ο οποίος με τη σειρά του καταπιέζει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του, ενώ παράλληλα κατηγορεί τους πάντες και τα πάντα ότι είναι άδικοι μαζί του και ότι προσπαθούν να του επιβληθούν!
Στον αντίποδα τώρα, ο εξαρτημένος έφηβος μετουσιώνεται στο ρόλο του παθητικού – εξαρτημένου - ενήλικου, που δεν μπορεί να πάρει καμία απόφαση από μόνος του, συμβουλεύεται διαρκώς τους άλλους για κάθε του πρωτοβουλία ή υποκύπτει αυτόματα σε κάθε πίεση που του ασκούν γύρω του.
Απεναντίας, ένας καλά προσαρμοσμένος έφηβος έχει την ικανότητα να επηρεάζει άλλα άτομα, δρα ομαδικά ή και πρωτοστατεί (ηγέτης ομάδας) και τα οδηγεί προς συγκεκριμένους στόχους. Η σχέση ανάμεσα σε εφήβους και γονείς επικεντρώνεται κυρίως στην ανάγκη των εφήβων για «απεξάρτηση» και δήθεν ελευθερία. Η ανάγκη του εφήβου για να απελευθερωθεί από τα «δεσμά» της παιδικής ηλικίας, προσκρούει στην εμμονή των γονιών του ν’ ασκούν φορτικό έλεγχο στις πράξεις και στις κινήσεις του, προβάλλοντας ως κύρια αιτία την προστασία του. Άλλες όμως οι επιθυμίες και οι κρίσεις των γονιών και άλλες των παιδιών τους.
Η αιτιολόγηση για την αναμενόμενη κρίση στην μετάβαση στο στάδιο της εφηβείας, είναι ότι η αναπτυξιακή απαίτηση της εφηβείας, είναι η απόκτηση της ταυτότητας του ΕΓΩ. Ο έφηβος έχει ανάγκη να διαμορφώσει μια ενιαία εικόνα για τον εαυτό του και τους ρόλους του στην κοινωνία. Αν όμως αποτύχει στην προσπάθειά του αυτή, τότε θα οδηγηθεί σε μια κατάσταση σύγχυσης ρόλων και επιθυμιών του, που συχνά διαμορφώνει τη βάση για την εκδήλωση διαταραχών συμπεριφοράς της προσωπικότητας ή διαταραχών συναισθημάτων της εφηβικής ηλικίας. Αν τώρα θελήσουμε να συνοψίσουμε. Με τα παραπάνω, όλες τις προκλήσεις, τους προβληματισμούς μας, τις ευαισθησίες, αλλά και τα επιθυμητά χαρακτηριστικά για την ανώδυνη και επιτυχή μετάβαση από την παιδική ηλικία σ’ αυτό το κρίσιμο σταυροδρόμι της ζωής που λέγεται εφηβεία, τότε θα λέγαμε ότι χρειάζεται να επανεξετάσουμε εμείς οι ώριμοι τις συμπεριφορές μας και να αναλογιστούμε τις ατομικές και συλλογικές μας ευθύνες και τις παραμέτρους που θα εφαρμόσουμε για την ομαλή ένταξη των «παραβατικών» εφήβων στην κοινωνία.
Σημείωση: Αφορμή για τη σύνταξη και δημοσίευση αυτού του άρθρου - σχόλιου, αποτέλεσε ο άδικος και απαρηγόρητος θάνατο 13χρονου μαθητή στη Θεσσαλονίκη πρόσφατα, που αυτοσχεδιάζοντας μαζί με ομάδα συμμαθητών του και κάνοντας «παιχνίδι» (παρκούρ), ένα «άθλημα» άκρως επικίνδυνο για τους έφηβους. Γι’ αυτό επιβάλλεται από τους ενοίκους διαφόρων χώρων, να απαγορεύουν την είσοδο στους γονείς καθώς και στα παιδιά τους, οι αρχές (Δήμοι, Αστυνομίες κλπ.), και τα μέσα ενημέρωσης, το διαδίκτυο και η τηλεόραση με τις δήθεν «εντυπωσιακές» εικόνες, όπως αυτές που έδειξε για το Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα «παρκούρ» στην Σαντορίνη.
Να μην ξεχνάμε τέλος πως η εφηβεία είναι η ηλικία του ριψοκίνδυνου και της μίμησης.
