Ο μύθος της «δωρεάν παιδείας»

Από τον Χάρη Ανδρεόπουλο*

Διαβάζοντας την ανακοίνωση διαμαρτυρίας του Συλλόγου Διδασκόντων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για το νομοσχέδιο που αφορά στην ίδρυση των μη κρατικών Πανεπιστημίων και ιδίως την άποψη ότι η εξέλιξη αυτή συνιστά και θα επιφέρει περαιτέρω «υπονόμευση του δημόσιου Πανεπιστημίου» («Εντάσεις για τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια», “Ε”, 21.01.2024, σελ. 1η και 6η) προβληματίσθηκα κι απόρησα. Τα «μη κρατικά» / τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα υποβαθμίσουν τα δημόσια; Επιχείρημά τους, ότι η κυβέρνηση δίνει την άδεια για ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων αντί να ενισχύει τον προϋπολογισμό για τη δημόσια Παιδεία. Τι σχέση έχει άραγε το ένα με το άλλο;

Tο μόνο, δηλαδή, που δεν διαβάσαμε μέχρι τώρα είναι ότι για τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες των κρατικών Νηπιαγωγείων, Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων ...”φταίνε” τα αντίστοιχα μη κρατικά σχολεία Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης, δηλαδή τα ιδιωτικά, ένας προσδιορισμός – «ιδιωτικά» - που για την περίπτωση των Πανεπιστημίων ακόμη και η (φιλελεύθερη) Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη (για λόγους επικοινωνιακούς, κατά το μάλλον ή ήττον) τον απέφυγε.. Πώς να τολμήσεις να προφέρεις τις λέξεις «ιδιώτης» και «ιδιωτικός»; Είδατε τι έγινε με τα Ταμεία έκδοσης εισιτηρίων στην Ακρόπολη. Ξεσηκώθηκαν τα σωματεία των υπαλλήλων για την ανάθεση του έργου σε ιδιωτική επιχείρηση απαιτώντας προσλήψεις μονίμου προσωπικού – λες κι αυτό που μετράει για τους επισκέπτες δεν είναι η ταχεία και ευγενική εξυπηρέτησή τους, αλλά η σχέση εργασίας (κρατικοί ή ιδιωτικοί) των υπαλλήλων... Αλλά, είπαμε˙ οι λέξεις «ιδιώτης» και «ιδιωτικός» στην Ελλάδα προκαλούν ακόμη “αλλεργία” σε ευρεία γκάμα του πολιτικού χώρου και δη του εμφορουμένου είτε από παλαιοαριστερές ιδεοληψίες, είτε από παλαιοδεξιές κρατικόφιλες αγκυλώσεις.
Θα ‘λεγα, όμως, ότι τα τελευταία χρόνια αυτού του είδους οι (παλαιοαριστερές) ιδεοληψίες και (παλαιοδεξιές) αγκυλώσεις έχουν πρακτικώς ξεπερασθεί στη λειτουργία των κρατικών Πανεπιστημίων, καθώς έχουν αναπτυχθεί και πολλές παράλληλες δραστηριότητες που υπερβαίνουν τον καθαρά ακαδημαϊκό χαρακτήρα και προσανατολισμό τους, λειτουργίες και δράσεις με κριτήρια αγοράς – με κανονικό τιμολόγιο παροχής υπηρεσιών! Γνωρίζουν καλά π.χ. οι καταγγέλλοντες (καθηγητές και φοιτητές) ότι στα ίδια τα Ιδρύματα στα οποία οι ίδιοι υπηρετούν ή φοιτούν κάνουν εδώ και κάμποσα χρόνια «θραύση», όχι τόσο οι σπουδές – καθεαυτές- που προσφέρουν τα ακαδημαϊκά τους Τμήματα, αλλά τα «Κέντρα Διά Δίου Μάθησης» («ΚΕΔΙΒΙΜ»), στα οποία προσφέρεται (προσέξτε: όχι εκπαίδευση, αλλά σεμιναριακού τύπου) κατάρτιση σε ειδικότητες από την Ειδική Αγωγή, τη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, κ.λπ., μέχρι (γιατί όχι;...) Γιόγκα (Υoga) και Pilates, μετά διδάκτρων, ασφαλώς (κανονικό τιμολόγιο προσφοράς υπηρεσιών). Εις ό, τι αφορά το καθεαυτό έργο των ΑΕΙ, δηλ. την ακαδημαϊκή φυσιογνωμία και αποστολή τους, την ώρα που ακούω τις καταγγελίες από συλλόγους καθηγητών και φοιτητών για «ταξικούς φραγμούς» και «ξεπουλήματα στους ιδιώτες» που όλα αυτά, υποτίθεται, ότι θα τα προκαλέσει και επιφέρει η ίδρυση των λειτουργούντων με δίδακτρα ιδιωτικών ΑΕΙ, αναλογίζομαι το μέγεθος της υποκρισίας, όταν οι καταγγέλλοντες γνωρίζουν πολύ καλά ότι η «δωρεάν παιδεία» που, όντως, προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα μόνο δωρεάν δεν είναι... Κι όχι μόνο για την περίπτωση της (κρατικής) Β/θμιας Εκπαίδευσης, όπου τα (ιδιωτικά) Φροντιστήρια έχουν γίνει, πλέον, κανονικός – κανονικότατος! –θεσμός (και ιδίως για τα παιδιά που θέλουν να διεκδικήσουν με αξιώσεις μια θέση σε ΑΕΙ), αλλά και για την Α/θμια, όπου τα τελευταία χρόνια αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο ο αριθμός των παιδιών του Δημοτικού που όχι μόνο παρακολουθούν Φροντιστήρια, αλλά κάνουν στο σπίτι και “ιδιαίτερα” μαθήματα. Ή μήπως να πούμε για τα Φροντιστήρια Ανώτατης Εκπαίδευσης που έχουν γίνει κι αυτά περισσότερα (!) απ’ τις Σχολές των Πανεπιστημίων και ειδικά σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη; Μένοντας στην ανωτάτη που είναι και στην επικαιρότητα να (ξανα-) θυμηθούμε ότι, ενώ ακόμη συζητάμε αν θα πρέπει να ιδρυθούν ιδιωτικά Πανεπιστήμια, την ίδια στιγμή υπάρχει και λειτουργεί στη χώρα μας (και με εξαιρετική με επιτυχία, θα έλεγα) το («δημόσιο» θέλετε, «κρατικό» θέλετε – το εν πάση περιπτώσει μη ιδιωτικό) «ΕΑΠ» (Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο) στο οποίο η (άνευ πανελλαδικών εξετάσεων) εισαγωγή/εγγραφή και φοίτηση στις Σχολές και τα Τμήματά του (για πτυχίο ή, κυρίως, για μεταπτυχιακό) έχει την προϋπόθεση της καταβολής (όπως στα... «κακούργα» τα ιδιωτικά ΑΕΙ) διδάκτρων; Εδώ, βέβαια, καμιά διαμαρτυρία... Αφού αυτό (το «ΕΑΠ») είναι («δημόσιο» θέλετε, «κρατικό» θέλετε - πάντως μη ιδιωτικό...), ε, δεν πειράζει... Oποία υποκρισία, δηλαδή... Να (ξανα-) θυμηθούμε ότι η καταβολή διδάκτρων ισχύει, επίσης, και για μεταπτυχιακά Τμήματα των συμβατικών (κρατικών) Πανεπιστημίων, όπου σε Τμήματα υψηλής ζήτησης και δη σε θεωρούμενα πολύ μοντέρνα προγράμματα της νέας οικονομίας (όπως αυτό με τίτλο «Διοίκηση Επιχειρήσεων για Στελέχη» [Executive MBA, κλπ])καταβάλλονται δίδακτρα που φθάνουν από τα 6.000 μέχρι τα 8.000 ευρώ;
Tι; Απορείτε; Διερωτάσθε  ...που έχει πάει το άρθρο 16 παρ. 4 του Συντάγματος που λέει ότι «Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας σε όλες τις βαθμίδες της, στα κρατικά εκπαιδευτήρια....»; Ας μη υποκρινόμαστε... Έχει πάει «περίπατο» - κι όχι τώρα, όχι χθες, αλλά εδώ και δεκαετίες! Αυτή είναι η πραγματικότητα -η οποία έχει και χαρακτηριστικά σουρεαλιστικής κωμωδίας, καθώς πολλοί/-ες εξ εκείνων των «προοδευτικών» που εναντιώνονται εμμονικά στην ίδρυση ιδιωτικών Πανεπιστημίων, είναι απόφοιτοί τους! Κάτοχοι πτυχίων και μεταπτυχιακών (διά ζώσης ή εξ αποστάσεως) αναγνωρισμένων ιδιωτικών ΑΕΙ της αλλοδαπής και δη της Κύπρου και χωρών της Βαλκανικής (και ου μόνον...).
Η «δωρεάν παιδεία» είναι σαφέστατα, ένας μύθος που συντηρείται μόνο για να εξυπηρετήσει τον κρατισμό και τα πελατειακά δίκτυα των κομμάτων. Δεν μπορεί ο πολίτης να δέχεται να αποκαλεί τη δημόσια / κρατική παιδεία «δωρεάν» τη στιγμή που ξεπαραδιάζεται για τα παιδιά του στα Φροντιστήρια (όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης!).
Σε κάθε περίπτωση και για το θέμα της ίδρυσης των ιδιωτικών ΑΕΙ που συζητάμε πιστεύω ότι όπως η ίδρυση και λειτουργία των ιδιωτικών σχολείων Α/θμιας και Β/θμιας, όχι μόνο δεν έβλαψε τη δημόσια / κρατική εκπαίδευση, αλλά με τον ανταγωνισμό την ωφέλησε, έτσι θα συμβεί και με τα ιδιωτικά ΑΕΙ. Ήλθε ο καιρός η ανωτάτη Εκπαίδευση να εξελιχθεί (και) στη χώρα μας, όπως στην ανεπτυγμένη Δύση και να δοθεί ένα τέλος στο κρατικό μονοπώλιο. Ο ανταγωνισμός με τα ιδιωτικά (τα οποία εννοείται ότι θα λειτουργούν το πλαίσιο των ακαδημαϊκών και λοιπών διοικητικών κανόνων της Πολιτείας – και υπό την εποπτεία της) θα βοηθήσει τα κρατικά Πανεπιστήμια να ξεφύγουν από τις ποικίλες παθογένειές τους. Ας το ελπίσουμε.
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β’/θμιας (ΠΕ01), δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας του ΑΠΘ ([e-mail])